جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انتخاب شیوه مناسب تبلیغی همواره از دغذغه های اصلی مبلغین دین بوده است با ظهور فناوری های نوین ارتباطی، این سوال ایجاد می شود که آیا با وجود رسانه های جدید، ادامه تبلیغ به شیوه سنتی کارآمد هست؟ یا بر مبلغین لازم است که سراغ شیوه های نوین رفته و با تبلیغ سنتی وداع نمایند. ما معتقدیم تبلیغ سنتی دین به دلیل برخورداری از ارتباط چهره به چهره و مستقیم همچنان بهترین شیوه تبلیغی محسوب می شود که بر پایه فرهنگ و ارزش های های موجود جامعه بوده و به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آن در مقایسه با تبلیغ رسانه ای از اثرگذاری عمیق تر و ماندگارتر برخورداراست. در این تحقیق به روش تحلیلی توصیفی و با مراجعه به کتاب ها، پایان نامه ها و مقالاتی که ارتباط مستقیم با تبلیغ داشته اند و همچنین بهره گیری از متون جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی و ارتباطات که امکان بهره گیری از آن ها در جریان فعالیت تبلیغی فراهم بود؛ عمل نموده و همچنین با بهره گیری از مشاهدات عینی نگارنده که در طول چندین سال تجربه تبلیغی، و برای یافتن راهکارهای کارآمدتر نمودن و آسیب شناسی تبلیغ صورت گرفته است به تدوین تحقیق اهتمام نمودیم. در این تحقیق به دست آمد که تبلیغ سنتی دین به دلیل ویژگی ارتباطی چهره به چهره، تناسب بیشتری برای انتقال پیام های دینی داشته و اقتضائات رسانه ها، زمینه کمتری برای تبلیغ مستقیم فراهم می نماید.و این شیوه همچنان دارای کارکردهای فراوان در عرصه فردی، گروهی و سازمانی می باشد. با نگاهی دوباره به کارکردها و بایسته های این شیوه و آموزشی نمودن تبلیغ، زمینه بهره گیری از پتانسیل های عظیم آن در فعالیت های گروهی و جنبش های اجتماعی و همچنین مقابله با جنگ نرم دشمنان فراهم خواهد شد. بنابراین پیشنهاد می شود که حوزه های علمیه تمرکز اصلی خود را بر تبلیغ سنتی قرار داده و با ارائه آموزش های لازم به مبلغین و برنامه ریزی جامع جهت ایجاد جریان های فرهنگی در کشور که در نهایت به صیانت و تقویت ارزش های اصیل اسلامی منجر خواهد شد؛ اقدام نمایند.

چکیدهجایگاه و نقش عقل در قلمرو دین و رابطه آن دو از مسائلی است که از دیرباز همواره مورد بحث و بررسی متکلمین بوده استو تضاراب آراءفرواوان و مهمی در این رابطه و در بین آن ها وجود دارد . برخی از نحله های کلامی نظیر معتزله عقل را مقدم بر نقل شمرده و برخی مانند ظاهرگرایان عقل را در معرفت دینی بی‌اعتبار دانسته و تنها منبع و روش معتبر معرفتی را نقل می‌دانند و برخی مانند سلفیه تا آنجا پیش رفتند که کلام گذشتگان از صدر اسلام را اگر چه عصمت نداشتند و بری از نسیان و خطا در ضبط و نقل سخنان رسول اکرمنبودند بر یافته-های مسلم عقل ترجیح می‌دهند. در این پایان نامه با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه های متکلمین عقل‌گرای شیعی و سلفیه پیرامون این مسئله پرداخته شده است. متکلمین عقل‌گرای شیعی نظیر شیخ مفید، سید مرتضی و ... عقل را هم به عنوان منبع و هم به عنوان ابزار دین پذیرفته و حجیت آن را ثابت کرده و عدم تعارض آن را با آموزه های دینی تبیین می کنند و از آن در بسیاری از مسائل نظیر مسئله تأویل صفات خبری استفاده می کنند ولی سلفیه نظیر ابن تیمیه و احمد بن حنبل با تحدید جایگاه عقل و نقل گرایی افراطی و با جایگزین نمودن قیاس، استحسان، استصلاح و تبعیت از سلف برای کارکردهای عقل در فهم دین علی رغم ادعای ظاهری برخی از آن ها اعتباری قائل نیستند.کلید واژگان: سلفیه، شیعه، عقل، دین، ابن تیمیه، شیخ مفید، سیدمرتضی

این پژوهش، با روش کتابخانه‌ای، به روش گردآوری و تتبع در متون دست اول و منابع مرجع و طبقه‌بندی آن و توصیف و تحلیل و تبیین داده‌های نظری و تجربی، همراه با داوری مبنایی و مطالعه تطبیقی به بیان کارکرد توحیدباوری در بهداشت روانی در دو بعد فردی و اجتماعی اهتمام ورزیده است؛ و دستاوردهای آن در بعد کارکردهای توحیدباوری در سطح فردیعبارتند از: آرامش روان و سازگاری روانی، ارتقاء سطح بهباشی و شادکامی، خشنودی و رضایت از زندگی، تفسیر خوش‌بینانه از مرگ، رشد، انسجام و یکپارچگی هویت وشخصیت انسانی، اصلاح و تهذیب اخلاق، سلامت جسمانی و طول عمر؛ و دستاوردهای آن در بعد کارکردهای توحیدباوری در سطح اجتماعی عبارتند از: انسجام و وفاق اجتماعی، کاهش جرم و انحراف،نوع دوستی و کمک به دیگران و تعاون اجتماعی و رفتارهای جامعه-یار.

دین، روش ویژه‌ای در زندگی است که سعادت و صلاح دنیوی انسان را هماهنگ و همراه با کمال اخروی و حیات حقیقی و جاودانی او تامین می‌کند. معارف اسلام شامل اعتقادات، اخلاق و احکام عملی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی می‌باشد و جامعیت خود را به همه این حوزه‌ها گسترش داده و برای هرکدام دارای برنامه‌ها‌ و فرامین ویژه است. انقلاب اسلامی با هدف تحقق جامعیت دین شکل گرفت و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ثمرات آن، پایه‌های خود را بر این نگاه استوار نمود.با توجه به مبانی و معارف اسلامی و نیز بیانات حضرت امام خمینی(ره)، رهنمودهای مقام معظم رهبری و قوانین و مقررات مرتبط با سازمان صداوسیما، لزوم هماهنگی و انطباق برنامه‌های این رسانه تاثیرگذار و فراگیر با اندیشه و ارزش‌های اسلامی برکسی پوشیده نیست. زیرا از این نگاه، نسبت دین و رسانه نه تنها اشتراک و تلاقی در نقش وکارکردها نیست بلکه دارای نسبت همپوشانی بوده و به گونه ایست که دین سرپرستی رسانه را عهده دار است. بنابراین انطباق وهماهنگی عملکرد و برنامه‌های این رسانه تاثیرگذار با مبانی و ارزش‌های اسلامی در نهادی که بزرگترین دستگاه تبلیغی انقلاب‌اسلامی در بیان آرمانها و تحقق اهداف آن به شمار می‌رود بیش از پیش مشخص میگردد. اما اکنون دین‌شناسان از جمله مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید، انتقادهای گوناگونی را به برنامه‌های صداوسیما وارد‌‌ می‌دانند و در مواردی آن را ناهمگون با مبانی و ارزشهای اسلامی قلمداد میکنند.این تحقیق به عنوان اقدامی اولیه و ضروری، به دنبال شناسایی و تحلیل ناهمگونی‌های برنامه‌های سیما با مبانی فرهنگ اسلامی در دو حوزه اخلاق و عقاید از منظر صاحب نظران حوزه دین و رسانه است. دراهداف تحقیق علاوه بر شناسایی این ناهمگونی‌ها و عامل اصلی آن، یافتن راهکارهای اصلاحی و توجه دادن به متولیان سازمان صداوسیما در اصلاح کج کارکردهای موجود مورد توجه قرار گرفته است.در چارچوب نظری این تحقیق از نظریه‌هایی در دو حوزه دین و رسانه، بهره‌گرفته شده و روش مورد استفاده، از فنون روش کیفی و از نوع مصاحبه عمیق میباشد. در این شیوه با 12 نفر از صاحب نظران حوزه دین و رسانه مصاحبه‌هایی صورت گرفته است که از نگاه ایشان، مجموعه‌ای از ناهمگونی‌ها و راهکارهای اصلاحی، در4 محور اصلی از کارکردهای ‌رسانه یعنی، 1-آموزش، 2-خبر و اطلاع‌ رسانی، 3-تفریح ‌و سرگرمی و 4-ارشاد و تبلیغ استخراج گردیده و علاوه بر آن، در مسیر تحقیق، در دو حوزه از علوم‌انسانی مرتبط با رسانه و مدیریت این عرصه، نتایجی به دست آمد، که بصورت جداگانه ارایه شده است.

دراین تحقیق ضمن بررسی شرایط اقتصادی اجتماعی جامعه ایران که منجر به ظهور قدرتمند دین درعرصه اجتماعی گردید. چنانچه ازدهه 1340 ه. ش . به بعد بصورتی همه جانبه بعنوان ایدئولوژی اسلامی درمحافل واقشار مختلف سبب حرکت وتحولی جدید وعمیق گردید. پراخته ایم وسپس به بررسی مقایسه ای نظرات دو شخصیت اسلامی یعنی امام خمینی و دکتر علی شریعتی که نقش عمده ای دراین دگرگونی ها داشته اند اشاره شده است ودرراستای سئوال اصلی تحقیق یعنی بررسی کارکردهای اجتماعی دین دراندیشه این دو اندیشمند اسلامی به این نتیجه رسیده ایم که دین هم درحیات اخروی وهم درحیات اجتماعی انساها نقش عمده ای داردوکارکردهای اصلی انرا درچندمحور اصلی انسجام بخشی معنا دادن به حیات انسانها مانع شدن از انقلاب ، اهتمام انسانها برای اطلاع جامعه شرح داده ومقایسه نموده ایم ودرخاتمه نشان داده ایم که این دو شخصیت اسلامی دارای نقطه نظرات بسیار مشابهی درمقولات فوق می باشند.

امروزه دین پژوهی رشته ای نوین به شمار می رود که در بین شاخه‌های آن، روانشناسی دین مورد توجه بسیاری از متفکران حوزه دین و روانشناسی قرار گرفته است. مسئله کارکردهای دین و آثار ایمان نیز در دو سده اخیر از مباحث جدید حوزه دین پژوهی است، چنانچه جامعه شناسان و روانشناسان به این مسئله پرداخته و درباره آن دیدگاه های مختلفی ارائه داده اند و از آثار مثبت و سازنده آن سخن گفته اند. روانشناسان دین از جمله زیگموند فروید، کارل گوستاو یونگ و اریک فروم با رویکردی روانشناختی و با توجه به جنبه های روانی و عاطفی انسان به بررسی کارکردهای دین پرداخته اند. هر یک از آنان با توجه به مبانی نظری خود فوائد و کارکردهایی را برای دین ذکر می کنند. که از آن جمله می توان به تسکین رنج های زندگی، وحدت شخصیت، حفظ تعادل روانی و احساس اطمینان و آرامش اشاره کرد. در این میان فروید دین را پندار می داند و برای آن کارکرد منفی نیز قائل است اما یونگ و فروم از تأثیر و نقش مثبت دین به شدت دفاع می کنند.

دین در عرصه اجتماعی دارای کارکردهای زیادی است. اثبات این فرضیه هدف اصلی این پژوهش است. البته کارکرد دین غیر از عملکرد جوامع دینی است. چون در این جوامع به آموزه‌های دینی عمل نمی‌شود و لذا عملکرد آنها نمی‌تواند کارکرد دین باشد. بین علامه طباطبائی‌و اریک فروم در مورد کارکردهای دین اشتراک نظرهای زیادی است اگرچه رویکرد یا رهیافت‌ها یکسان نیست؛ فروم دین را درمانگر خوشیفتگی می‌داند و علامه خودشیفتگی را نتیجه عمل نکردن به دستورات دینی دانسته است. کارکرد دوم دین به عقیده اریک فروم و علامه طباطبائی عدالت است؛ عدالت به عقیده هر دو امری دقیق‌تر و ظریف‌تر از تساوی است چون در عدالت هم تساوی لحاظ می‌شود و هم تمایز. سومین کارکرد دین در اجتماع مبارزه با بت‌پرستی است؛ علامه طباطبائی به تفصیل از بت‌پرستی بحث کرده اما انرا کارکرد اجتماعی قرار نداده زیرا بت پرستی نقطه مقابل دین است ونمیتوان مبارزه با انراکارکرد دین قرار داد. چهارمین کارکرد دین، ضمانت اجرائی قوانین است؛ به نظر فروم دین قدرتی ما فوق قدرت بشری را در درون انسان نهادینه می‌کند بنام وجدان و وجدان امری درونی و ناظر بر حسن اجرای قوانین است اما به نظر علامه، دین با دستوراتی که بیان کرده از یک طرف و اعتقاد شخص از طرف دیگر، ملکاتی در وجود انسان پدید می‌آورد که انسان قوانین را به طور منظم انجام می‌دهد.پنجمین کارکرد دین آزادی است؛ آزادی در نظر هردو‌ اندیشمند معنای یکسانی دارد یعنی رهائی از قید و بندهای هوای نفس. ایجاد ارزشهای اخلاقی در جامعه کارکرد دیگر دین است که به عقیده فروم پایبندی به دین، این ارزشها را ایجاد می‌کند و به عقیده علامه ایجاد ارزشهای اخلاقی و رهین دو امر است؛ یکی اعتقاد و دیگری عمل. اعتقاد، انگیزه بر عمل ایجاد می‌کند و عمل ملکه اخلاقی می‌آفریند. هفتمین کارکرد دین، احساس مسئولیت است که به گفته فروم، این کارکرد به شدت با اهداف جامعه صنعتی در تضاد است. علامه نیز در مورد این کارکرد با فروم هم عقیده است. وحدت هم هشتمین کارکرد دین است، تفاوتی که در این مورد بین فروم و علامه وجود دارد این است که فروم، دین را ظرف اتحاد می‌داند و علامه آن را علت و موجب اتحاد جامعه دانسته است.در مجموع می‌توان گفت که این تحقیق جواب سئوال اصلی خود را به تفصیل یافته است و دین دارای کارکردهای اجتماعی زیادی است. در پایان ذکر این نکته قابل توجه است که فروم تلاش زیادی در جهت اثبات امکان دینی بودن جامعه به عمل آورده است اما علامه طباطبائی در صدد بیان اجتماعی بودن دین بوده است.

چکیدهدولت ها در بررسی نسبت بین دین و سیاست به دو گروه متمایز تقسیم می شوند که عبارتند از: دولتهای دینی و دولتهای سکولار. به دنبال وقوع رنسانس، آموزه مبتنی بر جدایی دین از سیاست که عمدتاً در جدایی دین از حکومت متجلی شد، در کشورهای غربی مقبولیت گسترده ای یافت. این آموزه به عنوان سکولاریسم مشخص می شود. منظور از سکولاریسم دقیقاً تحت کنترل درآمدن دین توسط قانون است.در اندیشه سکولاریسم، حق قانونگذاری و حاکمیت به غیرخدا یعنی انسان واگذار گردیده است.دولتهای سکولار مشروعیت خود را از مردم می گیرند. به میزانی که شهروندان اطاعت رضایتمندی از یک حکومت می کنند، آن نظام مشروعیت بیشتری پیدا می کند. منبع حقوق در دولتهای سکولار قراردادهای اجتماعی و قوانین موضوعه بشری است. اما در مقابل، دولتهای دینی، دولتهایی هستند که قوانین آن براساس اراده تشریعی خداوند تنظیم شده و به اجرا در می آید. بنابراین دولت دینی، دولتی است که قوانین آن با خدا و دین او ارتباط دارد. در دیدگاه دولتهای دینی، دین به عنوان آئین زندگی تنها طریق مطمئن برای رسیدن به کمال و سعادت بشر است. منشأ مشروعیت در این دولتها منحصراً پروردگار است. در حکومتهای دینی منشأ حقوق و قوانین، اراده و فرمان خداوند ومصالح حقیقی مردم براساس تشریعی الهی است و تمایلات شخصی افراد طبقه حاکم نقشی ندارد. بنابراین در مقایسه دولتهای دینی و سکولار، ناسازگاری این دو بسیار روشن است. و اما دموکراسی را حکومت مردم برمردم یا همان مردم سالاری تعریف می کنند. مردم سالاری یعنی حق حاکمیت مردم در تعیین نظام سیاسی و اجتماعی خودشان. مردم سالاری یک مفهوم عام است که زمانی در قالب اسلامی که همان مردم سالاری دینی است و زمانی در قالب لیبرال دموکراسی که همان دموکراسی غرب است عینیت می یابد. واژه های کلیدی: دین، سیاست، دولت های دینی، دولت های سکولار، مشروعیت، دموکراسی، مردم سالاری دینی، تفکیک قوا، اومانیسم، راسیونالیسم.

در این پژوهش مفهوم گناه در شریعت و عرفان اسلامی مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته است. و در پنج قسمت طراحی شده است که فصل اول شامل کلیات است. در بخش مبانی نظری به مواردی از قبیل شریعت، عرفان و نسبت بین شریعت و عرفان و همچنین در موردمفهوم گناه در بین ادیان الهی پرداخته شده است. فصل سومدر مورد مفهوم گناه در شریعت اسلامی بحث می کند که با استناد به آیات و روایات مختلف به اقسام گناه، زمینه های گناه،پیامدهای گناهو مواردی از این قبیل پرداخته شده است.و فصل چهارم به بررسی مفهوم گناه در عرفان اسلامی می پردازد که در این فصل از انواع گناهانی که عارفان برای خود گناه می دانند صحبت می کند و همچنین در مورد عوامل گناه و چگونگی رفع این این گناهان و ... بحث می کند. فصل پنجم نقاط مشترک و در عین حال تفاوت هایی که بین شریعت و عرفان در مورد مفهوم گناه وجود دارد می پردازد و در آخر به نتیجه گیری پرداخته شده است.

ایران در هنگام رویارویی با مدرنیسم، یعنی اوایل دوران قاجاریه، کشوری است با سیستم سیاسی سلطنتی استبدادی و دارای نظام اقتصاد معیشتی سنتی. طبیعی است که از این دو بعد (سیاست و اقتصاد) در مقابل مدرنیسم، شدیدا آسیب‌پذیر است . اما از نظر فکری - فرهنگی، علیرغم وجود لایه‌هایی از تحجر و جمود و خرافه که هر گونه تحرک و پویندگی را مانع می‌شوند، وضعیت به گونه دیگری است . زیرا فرهنگ ایران آن روز آمیزه‌ای از دو فرهنگ ایرانی و اسلامی - شیعی است . بعد ایرانی فرهنگ ایران، مشحون از درخشندگی تمدن و فتوحات و افتخارات است . بعد اسلامی - شیعی آن از لحاظ خود را متکی به وحی الهی، تعلیمات پیامبر و ائمه‌اطهار دانسته و فهرست طویلی از فقها، فلاسفه و اندیشمندان را در تاریخ خود مشاهده می‌کند. از لحاظ عملی نیز خود را وارث جنبشها، مقاومتها و مبارزات بسیار، از جنگهای صلیبی گرفته تا مبارزه با حکام اموی و عباسی و حتی سلاطین ایران می‌داند. این پشتوانه‌های نظری و عملی مذهبی در یک تلفیق مناسب با فرهنگ غنی ایرانی، در برخی از اندیشمندان ایرانی این باور را ایجاد نمود که عناصر و ابزار فکری - فرهنگی و جامعه‌شناختی مورد نیاز مدرنیسم و مدرنیزاسیون را دارا بوده و نیازمند به دیگران نیستیم. متقابلا برخی دیگر معتقد بودند که جامعه و فرهنگ ایران فاقد ابزار لازم برای مدرنیزم می‌باشد. گروه سوم اصولا، ضرورت مدرنیسم را منکر بودند. بر این مبنا تئوریهای "بازگشت به خویش " و "پذیرش مشروط مدرنیسم" "پذیرش مطلق" و یا حتی "نفی مطلق" آن در جامعه ما مطرح گشتند. در چنین فضایی است که ایران نه به مثابه یک کشور فاقد "هویت " به سهولت به استقلال مدرنیسم می‌رود و نه موفق به سازگاری کامل با آن می‌گردد. بدین ترتیب ، فرآیند تعامل آن با مدرنیسم فراز و فرودهای بسیار داشته است . از آنجا که وجه غالب و مسلط این چالشها، وجه فکری - فرهنگی است . بنابراین ضرورت بررسی و تحلیل این موضوع از بعد فکری - فرهنگی محرز می‌گردد. با توجه به ترکیب فرهنگی جامعه ایران و آمیختگی آن با فرهنگ دینی، بررسی سازگاری یا ناسازگاری چارچوب فکری و رفتاری دینی با مدرنیسم از اهمیت خاصی برخودار می‌شود.