جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مراسم سوگواری ایام شهادت امام حسین(ع) شب گذشته هجدهم مردادماه با سخنرانی محمد اسدی گرمارودی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در حسینیه عمادزاده برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛ موضوع بحث این چند شب «امام حسین(ع) مظهر اراده الهی» است. این عنوان را از فرازی از زیارتنامه امام حسین(ع) استفاده کردم. فرازی از زیارت این است که شما خطاب به امام حسین(ع) عرض می‌کنید: «إِرادَةُ الرَّبِّ فِي مَقادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَتَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ». یک سطر بیشتر نیست ولی از نظر معرفت مقام امام، مطالب عمیقی در این یک سطر نهفته شده است. معرفتی که از این عبارت حاصل می‌شود انسان را به درجه‌ای می‌رساند که می‌تواند گوشه‌هایی از معرفتی که سلمان و اباذر و مقداد نسبت به ائمه داشتند و بر اساس آن اظهار ارادت می‌کردند به دست بیاورد. در مورد این عبارت باید چند مطلب را مورد بررسی قرار دهیم: یکی اینکه «اراده رب» به چه معنا است و چرا نفرمود «اراده الله»؟ این یک نکته بسیار عمیق و ارزنده است. نکته دوم اینکه مقصود از مقدرات امور چیست؟ نکته سوم اینکه معنای این سخن که اراده رب در مورد مقادیر امور بر شما نازل شده است و قرار است از ناحیه شما صادر شود چیست. ما در سوره قدر می‌خوانیم: «تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ»، یعنی در شب قدر ملائکه مامور الهی که عهده‌دار اداره این عالم هستند با سردسته‌شان که روح است خدمت امام عصر(عج) نازل می‌شوند و مقادیر امور عالم را از آنکه خداوند امور را به او واگذار کرده است، می‌گیرند. پس این معنا در سوره قدر هم نهفته شده است. اگر در این زیارت مامور هستیم اینگونه با امام سخن بگوییم چه پیامی، چه درسی و چه نتیجه‌ای برای نحو تفکر و عمل ما ایجاد می‌کند؟ زیارت یک کلاس درس است زیارت هم در عالم حیات با زنده‌ها مطرح است و هم در رابطه با کسانی که از دنیا رفتند. ما در زیارت زائر داریم که زیارت می‌کند و مزور که زیارت می‌شود. اگر بعد از مرگ یک انسان به قبرستان می‌روم به اقتضای سطح اموات، زیارت درجات مختلفی پیدا می‌کند. اگر کسی که در قبر به زیارتش رفتم و برایش طلب مغفرت کردم در عالم برزخ مقامی دارد که می‌تواند به من افاضه کند، این نوع دیدن و زیارت یک کلاس درس است. اگر شما در عالم حیات نزد یک انسان اندیشمند می‌روید به اقتضای سطح ظرفیت و دریافت مطلب از این دیدار بهره می‌برید ولی اگر یک کودک به دیدن آن شخصیت برود، توقع نداریم اندازه شما از این دیدار برداشت کند. پس بهره‌ای که افراد از زیارت می‌برند بر اساس سطح زائر و مزور درجات مختلف پیدا می‌کند. تفاوت معنای مَظهر و مُظهر قبل از اینکه وارد تبیین عبارت شوم اول روی عنوان «مظهر اراده الهی» بحث ‌کنم. امام حسین(ع) مُظهر و مَظهر اراده حق در مقادیر امور است. فرقی که اهل فن بین مُظهر و مَظهر می‌گذارند این است که می‌گویند اگر عاملی که امر پنهانی و باطنی را آشکار می‌کند و ظاهر می‌سازد با اراده و انتخاب و قدرت خودش این کار را ‌کند مُظهر است. اگر صحبت از اراده و انتخاب و خواست خود فرد نباشد، عملا شکلی قرار می‌گیرد که به آن مَظهر می‌گویند. لذا ما اهل بیت(ع) را هم مُظهر می‌دانیم و هم مَظهر. ما در عالم حقایقی داریم که باطنش خیلی دقیق‌تر از ظاهرش است و مشکل بسیاری از ما انسان‌ها ظاهربینی است چنانکه آیه قرآن می‌فرماید: «يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ»، اگر از یک انسانی که سطحی‌نگر است و متوجه مسائل و حقایق نیست بپرسید دریا چیست می‌گوید کف‌هایی که بالا و پایین می‌رود در حالی که کف دریا اثر دریا است، خود دریا نیست. وقتی جناب خضر کشتی را سوراخ کرد، وقتی جناب خضر مامور شد جان آن جوان را بگیرد، وقتی جناب خضر مامور شد دیوار در حال خراب شدن را تعمیر کند یک ظاهری داشت و یک باطنی. در این شرایط حتی برای حضرت موسی به عنوان یک پیغمبر سوال ایجاد شد که این چه کاری است که خضر می‌کند چون باطن کار حضرت خضر برایش روشن نبود. امام حسین(ع) مظهر اراده رب بر این اساس روشن می‌شود ارزش هر مظهری به اندازه امری که ظاهر می‌کند اهمیت دارد. طبق این بیان از زیارتنامه، امام حسین(ع) مظهر اراده رب در رابطه با مقادیر امور است، یعنی هیچ پنهانی در این عالم وجود نیست که خداوند درکش را به امام حسین(ع) نداده باشد و اگر کسانی لایق باشند، از محضر امام حسین(ع) به اندازه لیاقتشان از آن حقایق برخوردار می‌شوند. به همین دلیل حضرت یک نگاهی به حر می‌کند و حر به عنوان انسانی که روبروی امام زمانش ایستاده بود از این رو به آن رو می‌شود.

معرفت به امامت و مرجعيت دينی اهل بيت عصمت و طهارت، و التزام به آن با ملاحظه قصص قرآن قابل اثبات است. اين از آن جهت است كه سرنوشت امت اسلامی درست مشابه سرنوشت امم گذشته است كه در قرآن كريم در قصص مختلف گزارش شده است. در اين مقاله تلاش بر اين است، با استناد به آيات قرآن امامت و مرجعيت دينی ائمه اهل بيت (ع) نشان داده شود.

علامه سیدحیدر آملی، از علمای شیعی و ایرانی سده هشتم است. تفسیرالمحیط الاعظم از آثار اوست. در تفسیر او سخنان ائمه معصومین (ع) در جای جای کتاب المحیط الاعظم، مشهود است. تفسیر او توام با تاویل است. ولایت، نگرش جامع (مشتمل بر شریعت، طریقت و حقیقت) و توحید صمدی، از مبانی و رهیافت های تفسیری این مفسر به شمار می رود. در این جستار، رهیافت وحدت انگار محبوبی و توحید صمدی، به مثابه روح حاکم بر تفسیر سیدحیدر دانسته شده و ضمن بیان مبانی و منابع تفسیری سیدحیدر آملی، تاویل نزد سیدحیدر آملی را بر اساس رهیافت یاد شده، معرفی گردیده است.

«امام» در لغت به هر آن چیزی یا کسى گفته مى شود که مقدم (پیشرو) و مقتدا (پیشوا) باشد. بررسی مصادیق و مفهوم واژه امام در قرآن حکایت از این دارد که همین معناى جامع لغوی در جمیع کاربردهای آن در قرآن محفوظ بوده، تفاوت صرفا در نوع و مرتبه مقتدایی است. همچنین، بررسی و نقد دیدگاه های مفسران فریقین این مطلب را به اثبات می رساند که برخلاف دیدگاه فخررازی، آلوسی و کثیری از مفسران اهل سنت که به «رابطه عینیت و این همانی بین اعلاء مرتبه انسانی امامت با نبوت» قائل هستند، «غیریت و فوقیت مقام امامت» نسبت به نبوت و رسالت قطعی بوده، نسبت اعلاء مرتبه انسانی امامت و نبوت نسبت عموم و خصوص من وجه است. و نهایتا با توجه به دلایل و مقدماتی که در مقاله ذکر شده، مراتب امامت در قرآن به ترتیب عبارت است از: 1- لوح محفوظ 2- کتب آسمانی به ویژه قرآن 3- امامت کلیه ای که فوق نبوت و رسالت است. 4- امامت نبوت و رسالت 5- امامت انسان های پیشتاز در تقوا که البته خود مقوله ای ذومراتب است.

با توجه به نیازمندی به روایات تفسیری و اهمیت نقش امام ششم (ع) در بیان این روایات، شناخت روش تفسیری این امام همام، کمک شایانی به پیشبرد علم تفسیر خصوصا در نزد پژوهشگران و مفسران شیعی خواهد کرد. در این نوشتار روش های تفسیری امام صادق (ع) با نگاهی کاربردی بررسی شده است. برای رسیدن به این هدف باید به صورت تقریبی اکثر روایات تفسیری امام جعفربن محمد (ع) دیده می شد که در نوبه خود کاری پرزحمت بود. روش تفسیری قرآن به قرآن، قرآن به سنت، تفسیر لغوی، جری و تطبیق از مسائلی است که در این تحقیق بدان اشاره شده است.

خلافت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) و در اختیار گرفتن آن توسط خلفای پیش از امام علی (ع)، موضوعی چالش برانگیز بین شیعه و اهل سنت است که از دیر باز در بسیاری از محافل به صورت مجادلات کلامی و استمداد نابخردانه از ابزاری چون روایات برای غلبه بر حریف بازتاب یافته است. در این بین، ذهن بسیاری از افراد خواسته یا ناخواسته به این سمت می رود که چرا نام حضرت علی (ع) و تصریح به ولایت ایشان با توجه به نقش تکمیل کننده آن برای اسلام و مسلمانی که پیام آیه تبلیغ نیز هست، در قرآن یاد نشده است. بر این اساس شاید برخی از افراط گرایان درصدد برآیند تا با استفاده از روایاتی نایاب، تصور وجود نام ائمه در قرآن را به شکل حقیقتی قابل باور جلوه دهند.در این پژوهش با بررسی چند روایت در این زمینه، به وجود غالیان و افراد مجهول در سند روایات پی می بریم و با توجه به معنای اصلی هم خانواده واژه هایی چون اقرا، تنزیل و نگاهی به ساختار مصاحف به معنایی جز معنای اصطلاحی آن دست می یابیم. پس از آن، قرائن و نشانه ها و حکمت های چندی در نبود نام ائمه (ع) در قرآن را بازگو و در نتیجه تلاش بیهوده قائلان به وجود نام ائمه (ع) در قرآن را روشن خواهیم ساخت.