جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحثي نسبتاً مفصل از مبدأ و معاد و اصول عقايدي که از قرآن و احاديث استفاده کرده و شناخت آن بر هر مسلماني واجب است. درچهار مقصدشامل 50 مطلب و هر مطلب داراي فصولي و هر مقصد داراي ابوابي است، تأليف آن درسال 1042 پايان يافته است. عناوين مقاصد عبارت است از: المقصد الاول؛ في العلم بالله تعالي. المقصد الثاني؛ في العلم بالملائکة. المقصد الثالث؛ في العلم بالکتب والانبياء. المقصد الرابع؛ في العلم بالاخرة ويوم الجزاء. كلام شيعي است، در 1 «مقدمه» و 4 «مقصد» . «باب» ها و «فصل» هايي، در ديباچه از «عين اليقين في اصول الدين» (نك: هف) خود ياد مي كند: مقدمه در تعريف علم، با سربندهاي كوچكتر «وصل، فصل» مقصد 1- في العلم بالله، در 8 «باب» و «فصل» ها، 2- العلم بملائكته، نيز 8 «باب» . 3- العلم بالرسل، 16 «باب» 4- العلم باليوم الآخر 18- «باب» در دو مجلد چاپ شده است. (احمد منزوي) كتاب حاضر يكي از تأليفات عالم رباني عارف سبحاني حكيم مدقق و محقق و محدث و فقيه مشهور محمد بن شاه مرتضي ابن شاه محمود ملقب به محسن معروف به ملامحسن فيض كاشي است كه در قرن يازدهم هجري دوران سلطنت شاه عباس ثاني زندگي مي نموده اين كتاب علم اليقين في اصول الدين يكي از ده ها تاليف و تصانيف آن بزرگوار است كه در چندين باب از قبيل - درجات الايمان - در توحيد عزوجل - در تنزيه سبحانه - اسماء خداوند - باب الملائكة المقربين - باب ارواح البشريه - در صفات نبي و اصول معجزات - در تفاصيل الانبياء و الاوصياء - در غيبت امام زمان عليه السلام و علامات ظهور - در شفاعت - در صفات حوض كوثر - و همچنين مطالبي راجع به صراط و حشر و نشر و مجازات كلام شيعي ست. در 1 «مقدمه» و 14 «مقصد» و «باب» ها و «فصل» هايي: مقدمه در تعريف علم، با سربندهاي كوچكتر «وصل، فصل»، مقصد 1. في العلم بالله، در 8 «باب» و «فصل» ها، 2. العلم بالملائكة، نيز 8 «باب» . 3. العلم بالرسل 16 «باب»، ‌4. العلم باليوم الآخر 18 «باب» در 1042ق به انجام رسيده است. در 2 مجلد چاپ شده است. (احمد منزوي) آغاز كتاب: نحمدك اللهم يا مبدئ و يا معيد. و الحمد من نعمائك ... اما بعد، فيقول خادم العلوم الدينية و طالب المعارف اليقينية، محمد بن مرتضي المدعو بمحسن، هذا يا اخواني كتاب علم اليقين في اصول الدين ... انجام كتاب: هذا آخر الكلام في العلم باليوم الآخر و به تم كتاب علم اليقين. . و تاريخ الختام و ايام التصنيف يعرف من هذه الابيات: تم علم اليقين في عامين / غير ثلث كعدة الحرم صار تاريخ عامه الآخر / مصرع الصدر من ذه الكلم بدوه كان في الشهور الحرم / فكذا الختم صار في الحرم بحت يا ذا الذكاء بالشهرين / بخصوص لصاحب الفهم نفع الله طالبيه به و بما فيه ثبتت قدمي [الذريعة 15/326؛ مرعشي 2/150 و 17/169 و 27/147 و 12/317 و 34/157 و 34/485؛ مجلس 25/169؛ مشارعربي 633؛ آية الله فاضل خوانساري 2/7 و 2/119؛ امام صادق قزوين 1/183؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1342؛ مجلس شورا 13/63 و 10/989 و 25/169؛ دانشگاه تهران 3/309؛ ريحانة الادب 4/369؛ علم اليقين، انتشارات بيدار 1400 هـ، صفحات مختلف؛ معادن الحكمة، چاپ دوم جامعه مدرسين قم 1/42؛ فهرست هاي خودنوشت فيض 203؛ فهرست مروي 187؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 2/178و 1/268؛ مشار، عربي 642 كه نشاني 3 چاپ آن را داده؛ اعلام 2/1804 فيض كاشاني؛ طبقات 11/491 محسن كاشاني؛ فهرست سلطنتي 1/824؛ ذريعه 15/326؛ اعلام 2/1804؛ طبقات 11/491؛ مرعشي 2/150؛ مشار، عربي 642: كه نشاني 3 چاپ آن را داده است؛ نشريه 7/516؛ الفبائي آستان قدس ص 660؛ كتابخانه شخصي رضا استادي ص 27؛ كتابخانه ارگاني بهبهاني ص 90؛ رايانه ملي ص 2760؛ عكسي مركز احياء 7/38؛ التراث العربي 4/84؛ فهرست عربي مشار 663؛ ذخائر التراث العربي 2/776؛ كشف الحجب 385؛ جنگ 1/497؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: المعارف = المعارف في اصول الدين فيض كاشاني، محمد بن شاه مرتضي (1006-1091)

دوازده پرسش و پاسخ است در چگونگي اختلاف مسلمانان و باعث برتدوين علم كلام و اصول فقه و بيان معني اجماع، و درحقيقت فيض مي خواهد كه گفته هاي علماي كلام و اصول فقه رابي ارزش نشان دهد و مردم رابه كتاب و سنت سوق نمايد. تاريخ تأليف اين رساله طبق گفته مرحوم آقابزرگ تهراني در الذريعة سال 1041ق مي باشد. رساله ايست مشتمل بر دوازده سوال و جواب فارسي: سوال اول - چون الله و پيغمبر و كتاب اين امت يكي است پس اين همه اختلافات از چيست ؟ س 2 - اول مخالفت كه اهل ضلالت نسبت به خدا و رسول اظهار كردند كدام بود ؟ س3- آنانكه متابعت قرآن و اهل بيت نمودند و بامت ائمه اثني عشر گرويدند و از اعداي ايشان تبري ورزيدند باز در ميان ايشان چرا اينهمه اختلاف پيدا شد ؟ س 4-در ظواهر قرآن و اخبار اهل بيت اختلاف بسيار است ... ... . . توفيق ميان آنها چگونه است ؟ س5-بسياري از مسائل دينيه هست كه در قرآن و احاديث يافت نمي شود از كجا استنباط شود ؟ س 6 - هر گاه راي فقهاء اعتماد را نشايد و اختلاف ايشان بخلاف رضاي خدا باشد و حكم به راي در دين جايز نباشد پس حفظ اقوال مجتهدين و مصنفات ايشان چه فايده دارد ؟ س 7-اجماع چه معني دار و مساله اجماعيه كدام است ؟ س 8-اجماع اگر مستندي از قرآن يا حديث دارد آن مستند حجت است پس اجماع چه فايده دارد و اگر مستندي ندارد چرا حجت است ؟ س 9-اهل هدايت و ضلالت را به چه نشان مي توان شناخت ؟ س 10-نشان اهل هدايت در كم كسي يافت مي شود پس لازم مي آيد كه اكثر مردم بر ضلالت باشند؟ س 11- هر گاه ايمان منحصر در اين فرقه قليله باشد پس ساير مردم را كافر مي توان خواند ؟ س 12-حد ايمان كامل چيست و مراتب هر يك از ايمان و كفر چند و كدام است ؟ سؤال عن سبب عدم وصول الامام المير المؤمنين عليه السلام الي الخلافة بعد وفاة الرسول (ص) مباشرة. (حسيني احمد) آغاز كتاب: 1: منت بي پايان خداي را كه شأنه كه راه صواب را بأنواع حكمت و فصل خطاب روشن گردانيده ... 2: حمد بي حد واجب الوجودي را كه ... . انجام كتاب: و پسنديده خداي عزو جل شد كه إلي الدين الخالص و الحمدلله رب العالمين [مجلس 36/388؛ الذريعة 13/44؛ نسخ هاي خطي فارسي، منزوي 2/963؛ مرعشي 1/100 و 4/213 و 37/697؛ فهرست هاي خود نوشت فيض کاشاني ص187؛ كتابخانه ملي 6/597؛ مجلس شورا 22/241؛ كتابخانه ملي تبريز 2/763؛ دانشگاه تهران 3/666؛ اصغر مهدي 2/121؛ ‌اهدائي به آستان قدس ص 380؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 274 و 319؛ كتابخانه ملي تبريز 1/1؛ عكسي دائرة المعارف 2/168؛ فهرستواره منزوي 9/302]

صوفيان اهل مولتان مي پرسند از دليل بر حقيقت مذهب شيعه و جواز سب بعض صحابه، اين پرسش توسط عبدالسلام تاجر اصفهاني بفيض تقديم شده است. (سيد احمد اشكوري) مختصري است در پاسخ طائفه اي از اهل مولتان كه پيرو صوفيه بوده اند. و تقاضاي دلايلي بر حقانيت شيعه اماميه كرده اند. سوالات اهل مولتان به وسيله عبدالسلام تاجر اصفهاني به فيض مي رسد. فيض با اقامه براهين عقلي و نقلي اسباب استبصارشان به مذهب حقه را فراهم مي آورد. آغاز كتاب: اما بعد غرض ازاين نوشته بيان آنست كه طايفه اي از صوفيان شهر مولتان كه از خانواده مشايخ كبار آن بلاد بودند مكتوبي به شخصي از قوم خودشان عبدالسلام نام كه در شهر اصفهان بتجارت مشغول بود فرستاده بودند ... الحمد لله و سلام علي عباده ... اما بعد طالبان راه حق بايد بدانند كه براهين عقليه. . انجام كتاب: و اين سخنان را بمشافهه بيان توان نمود و بنوشتن بيش از اين نتوان و العلم عندالله ... [مرعشي 1/101]

پاسخ به سؤال عالم ابهري است درباره چگونگي علم الله تعالي است به موجودات در ازل، واينکه آيا خداوند قبل از خلقت عالم به آنها بوده پاسخ پرسشي است در چگونگي علم خداوند متعال به موجودات در ازل و اينكه آيا خداوند قبل از خلق آنها علم بدانها داشته يانه. اين پرسش از ابهر آمده و سائل مي گويد جوابي بر آن نيافته ام. فيض كاشاني اين رساله را در پاسخ سؤال بعضي از فضلاء‌ ابهر نوشته، موضوع سؤال (كه متن آنرا در آغاز پاسخ فيض نقل گرديده)، درباره كيفيت علم باري بموجودات است قبل از وجود آنها و طريق حل شبهه معروف. اين رساله در 1091 در زندگي مؤلف بدست يكي از شاگردان رونويس شده. رساله از فيض كاشاني در پاسخ يكي از فضلاء ابهر (شماره 4/3262). (عبدالحسين حائري) كتاب بعض الافاضل من الابهر الي الفيض الكاشاني و جوابه في كيفية علم الله بالموجودات في الازل قبل الايجاد. (دانش پژوه) آغاز كتاب: سؤال: كتب بعض الافاضل من سكان الابهر الي المحقق الاستاد العلامه ... يساله عن هذه المسئله بعد ان سأل زمرة علماء‌ العصر ... فلم يجيبوه بما يقوم علي ساق فقال ان كان الله سبحانه و تعالي عالما بالموجودات في الازل قبل وجودها ... فيلزم تحصيل الحاصل من الايجاد ... انجام كتاب: و متساوية في الحضور لديه تراها كلها دفعة لقوة احاطة نظره وسعة حدقته و فوق كل ذي علم عليم و الحمدلله و كتب هذه الاحرف بيده الفانية محمد بن مرتضي المدعو بمحسن الكاشي. . و التزود لاخراه. [التراث العربي 2/225؛ فهرستهاي خودنوشت فيض کاشاني 164؛ الذريعة 5/172؛ مرعشي 34/150؛ ريحانة الادب 4/369؛ دانشگاه تهران 20/178؛ كتابشناسي فيض كاشاني ص 172-173؛ ميكرو فيلمهاي دانشگاه تهران ج1، ص 601؛ مجلس ج10، ص 870-1842]

مسئله شکاف نظر و عمل و حل خلا میان این دو در تاریخ اندیشه همیشه محل کشاکش‌های تئوریک بوده است. در این مقاله سعی می شود شکاف میان نظر و عمل و حل این مسئله از دیدگاه ملامحسن فیض کاشانی مورد بررسی واقع شود. دستاویز ما در این پژوهش جهت بررسی این شکاف و حل مسئله بین نظر و عمل مستنداتی است که در آثار ایشان دیده می شود. نگارنده بر این باور است که ملا محسن فیض کاشانی در این کتب و رساله‌ها توانسته است با توجه به مبانی خود به حل این مساله فائق آید. در این پژوهش سعی خواهد شد با روش استنادی – تحلیلی شکاف بین نظر و عمل با تمرکز بر مبانی «علم» حل و فصل گردد. از مهم ترین یافته های پژوهش این است که بر اساس مبانی فیض کاشانی شکاف بین علم و عمل با اتحاد بین عقل نظری و عملی رفع خواهد شد.

رساله موجزي است. چاپ شده در كلمات المحققين محجه 37: 2. (دانش پژوه) رساله اي متوسط در تشريح مباحث جبر و اختيار به روش كلامي كه در يك مقدمه و سه مقاله و يك خاتمه تنظيم شده است: مقاله اولي: در ذكر قدري از آيات محكمات مقاله دوم: در ذكر قدري از دعوات اعجاز سمات مقاله سوم: در ذكر طرفي از احاديث متعلقه به اين مقام. (طيارمراغي، محمود) [فهرست آستان قدس 4/148؛ دليل المخطوطات 1/151؛ دانشكده ادبيات مشهد ص 203؛ اصغر مهدوي 2/179؛ رايانه آستان قدس]

رساله اي متوسط در تشريح مباحث جبر و اختيار به روش كلامي كه در يك مقدمه و سه مقاله و يك خاتمه تنظيم شده است: مقاله اولي: در ذكر قدري از آيات محكمات مقاله دوم: در ذكر قدري از دعوات اعجاز سمات مقاله سوم: در ذكر طرفي از احاديث متعلقه به اين مقام. (طيارمراغي، محمود). نسخه اي ديگر از اين رساله با عنوان «اعمال عباد» و بدون نام مؤلف در مجلس به شماره 10/462 طباطبائي معرفي شده است. [فهرست آستان قدس 4/148؛ دليل المخطوطات 1/151؛ دانشكده ادبيات مشهد ص 203؛ اصغر مهدوي 2/179؛ رايانه آستان قدس]

رساله ايست در بيان قضا و قدر به عربي و فارسي و به شيوه رسائل شاه نعمت الله نگارش يافته است. شايد از «كلمات المكنونة» او گرفته باشد. آغاز كتاب: انا خلقنا كل شيئي بقدر انجام كتاب: و امثال ذلك من اركان العبودية [كتابخانه نوربخش 1/25 بدون نام مؤلف و آن را به شيوه كارهاي شاه نعمت الله ولي دانسته؛ فهرستواره منزوي 6/209 با انتساب به فيض كاشاني]

وصول و درک حقیقت جز با طی طریقت میسر نمی شود و این مهم تنها با تخلق به شریعت و فهم اسرار آن ممکن می گردد و حالات و مقامات سالک ظهور این واقعیت است. در سیر تألیفات بزرگان علم و اندیشه، آثار به جا مانده در سیر و سلوک نظری و عملی همچون خورشیدی فروزان فراروی تشنگان اندیشه های پاک و طالبان وصول به سرچشمه حقیقت می درخشد. حکما و عالمان ربانی هر یک به بیان گوشه ای از این اسرار پرداخته و کوشیده اند پرتوهایی از انوار الهی را که بر قلوب آن ها تابیده در اختیار مشتاقان قرار دهند. بر این اساس، کتب زیادی از آن بزرگواران در موضوعات اسرار شریعت، اخلاقیات و عرفان نظری و عملی به یادگار مانده است. در میان این بزرگان می توان از نور الدین محمد کاشانی، معروف به نورالدین اخباری از خاندان عارف پرور فیض کاشانی و از شاگردان ملامحسن فیض کاشانی و علامه مجلسی، نام برد. لذا با توجه به اهمیت و ضرورت شناخت این بزرگواران و تصحیح کتب خطی و ارائه آن به جامعه فرهنگی در این مقاله به شرح حال مختصر ایشان و معرفی و تحلیل محتوایی نسخه خطی ارزشمند و کم نظیر کتاب مصفاة الاشباح و مجلاة الارواح موسوم به کتاب تفکر از آثار این عالم ربانی و عارف والامقام که نگارنده آن را تصحیح کرده است، پرداخته می شود.