جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرن چهارم و نیمه ی اول قرن پنجم هجری که با عنوان دوره شکوفایی تمدن اسلامی از آن یاد میشود دوران رواج علوم نقلی و عقلی میباشد که با ظهور علمای بزرگ در شاخه های مختلف علمی همراه بوده است. مطالعه جریانهای کلامی در تمدن اسلامی شرقی در سده چهارم تا نیمه سده پنجم هجری برای درک پویایی های فرهنگی فکری و اجتماعی آن زمان بسیار حائز اهمیت است. این دوره با توسعه های مهم در ادبیات فلسفه و افکار دینی همراه بود که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تغییرات سیاسی تجارت و تعامل با سایر فرهنگها قرار گرفت. این تحقیق به بررسی طبیعت و تأثیر این جریانهای کلامی میپردازد و مشارکت آنها در تمدن اسلامی را شرح میدهد. جریانهای کلامی قرن چهارم و نیمه قرن پنجم هجری که مهم ترین آنها شامل مکاتب معتزله، اشاعره و شیعه میباشند. تاثیر بسزایی در افکار عامه مردم و حتی حکومتها داشته است. مضاف بر اینکه اینگونه جریانها در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی نیز نقش مهمی ایفا کرده است. همچنین در تأثیر و تاثرات متقابل شاهد اثرگذاری حکومت ها بر این جریانها هستیم برای مثال حکومت آل بویه در این زمان که بر بخشهایی از جهان اسلام حکومت میکرد تأثیر زیادی بر جریانهای کلامی داشته است. تعاملات علمی بین اسلام و غرب نیز به سهم خود تحولاتی را بر جریانهای کلامی گذاشته است. رویکرد متحجرانه در مقابل جریانهای پیشرو کلامی و اختلافات و مناظراتی که بین این مکاتب وجود داشته است از دیگر مسائلی است که بررسی آن حائز اهمیت میباشد. بررسی جریانهای کلامی در شرق تمدن اسلامی از قرن چهارم تا نیمه قرن پنجم هجری، نشان دهنده اوج شکوفایی علمی و فرهنگی این دوره است. این دوران به ویژه با ظهور مکاتب کلامی متنوع، تعاملات فلسفی و تاثیرپذیری از تحولات سیاسی اجتماعی همراه بود. در این دوره مراکزی مثل بغداد کتابخانه ها و مدارس نقش مهمی در جریانهای کلامی از خود باقی گذاشت. بررسی عوامل سیاسی مثل حکومت آل بویه مراکز علمی مکاتب کلامی و تعاملات فرهنگی در روند ایجاد یک تصویر کاملی از جریانهای کلامی در خور اهمیت فراوان میباشد.

اهمیت مجاز به تخیل وخلاقیت ادبی محدود نمی‌شود، بلکه فراتر از در واقیت ریشه دارد واین مجاز عامل مهمی در رشد زبان ومفاهیم واژگان وساختارهای آن به حساب می‌آید. از این‌رو مجاز در بیشتر موارد ودر طول زمان، عامل گستره‌ی زبانی است واز این‌رو انکار وجود مجاز در زبان، انکاری به دور از موازین علمی است، زیرا امکان ندارد که زبانی، بدون آن رشد کند. واز اینجاست که اهمیت مجاز واستعاره وبررسی آن، چه در سطح درونی زبان باشد، چه در سطح زبان خارج، از نظر نگاه انسان به جهان وچیزهای پیرامونش، نشأت می‌گیرد. علمای قدیم ومتأخر در صحت وقوع مجاز در لغت وبه تبع آن در کلـام خدای سبحان اختلاف کرده‌اند، گروهی از علما منکر وقوع آن در زبان عربی به طور عام ودر قرآن کریم به طور خاص شده‌اند وبه دلایل متعددی استناد کرده‌اند. به نظر می‌رسد موضوع مجاز بین رد وتایید از یک مسئله اعتقادی ناشی می‌شود. ظاهرگرایان با رویکرد تشبیهی خود مجاز را در تمام قرآن رد کردند وبرخی از شافعیان، ونیز برخی از مالکیه وابومسلم اصفهانی از معتزله با آنها موافق بودند. در این بین وهابیت هم به تبع آراء ابن تیمیه از منکران مجاز در قرآن به شمار می‌آیند. در حالی که اکثریت، شیعیان امامیه، اکثر معتزله ومتکلمان موافق با آنان، مشتاق اثبات وجود آن در قرآن بوده‌اند وتحقیق ثابت می‌کند که سبک قرآنی آن گونه که بر اساس واقعی است. قرآن به طور اجتناب‌ناپذیری، حاوی کلمات وعبارات مجازی فراوانی است. اگر مجاز از قرآن ساقط شود نصف زیبایی‌های آن از آن ساقط می‌شود، اهل بلاغت اتفاق دارند که مجاز از حقیقت فصیح‌تر است واگر قرآن خالی از مجاز باشد، آن فصاحت وبلاغت لازم را نخواهد داشت. از طرف دیگر بهترین دلیل بر امکان امری، وقوع آن است ودر قرآن آیات فراوانی می‌یابیم که در آنها از انواع مجاز استفاده شده است. واین همان دیدگاه علمای بلاغت شیعه امامیه می‌باشد.

معاد و سرانجام انسان در عالم آخرت از موضوعات اعتقادی مهم در اندیشه کلامی ، مذاهب اسلامی(امامیه، زیدیه، اسماعیلیه، معتزله، اهل حدیث ، اشاعره، ماتریدیه و اباضیه) می باشد و بخش زیادی از آموزه های کلامی آنان به تبیین مسئله معاد و قیامت اختصاص یافته است، اهمیت گسترده این موضوع و شبهات متعدد پیرامون معاد ،موجبات تنوع دیدگاه های کلامی در ارتباط با معاد را فراهم نموده است و هریک از مذاهب جهت اثبات عقیده و اندیشه خویش به بحث پیرامون آن پرداخته اند به همین جهت در تحقیق حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و جمع آوری کتابخانه ای مطالب به بررسی امکان و ضرورت معاد از دیدگاه مذاهب کلامی پرداخته ایم، یافته های تحقیق حاکی از آن است که گرچه مذاهب کلامی در اصل امکان و ضرورت معاد و حتمیت رستاخیر و معاد انسان باورهایشان یکسان است، اما اختلاف نظرهای قابل توجهی بین این مذاهب کلامی در خصوص مسائل پیرامونی امکان و ضرورت معاد همچون اعاده معدوم، معاد جسمانی، روحانی بودن معاد و...وجود دارد با توجه به بررسی های انجام شده می توان اذعان نمود دقیق ترین دیدگاه در مسئله امکان وضرورت معاد را مذهب کلامی امامیه ارائه نموده است. امامیه امکان معاد را از آیاتی مانند دوباره زنده‌شدن زمین و نمونه‌هایی از زنده‌شدن انسان‌ها مانند اصحاب کهف و عُزَیْر و روایات وارده از ائمه(ع) اثبات کرده‌ است. برای اثبات ضرورت و وقوع معاد به ادله‌ی مانند برهان تعبدی صدق، دلیل فطرت، دلیل حکمت، دلیل عدالت، وعد و وعید تمسک جسته است.

همانطور که می دانیم نیاز جامعه جهت آشنایی با تفکر و اندیشه های متفکران مسلمان، امری اجتناب ناپذیر است. زیرا آشنایی با این اندیشه ها زمینه تحقق علم بومی را فراهم می کند. تا چندی پیش پارادایم واقعیت اجتماعی، پارادایم غالب فضای جامعه ایران بود و پوزیتیویسم بر اریکه علم تکیه زده و تنها راه شناخت علمی را حس و گزاره های آزمون پذیر می دانست. اکنون چندی است که سکه پوزیتیویسم از رونق افتاده، و به مدد دیدگاه های پست مدرن بحث تکثر روش ها مطرح شده است. و غیر از حس و روش های تجربی، دیگر ابزار و مواد شناخت نیز جزء معرفت علمی مطرح شده اند. در چنین فضایی علوم اسلامی بار دیگر فرصت ظهور یافته، و توجه به علم بومی متناسب با زمینه های فکری و فرهنگی هر سرزمینی مطرح شده است (هلالی و زمانی، 1387). همچنین رویکرد روش شناختی در علوم انسانی و به ویژه جامعه شناسی به خوبی نمایانگر این معناست که نفس طرح اندیشه اجتماعی مسلمانان نه تنها ممکن، بلکه ضروری است. و باید در چارچوب پاسخگویی به مسائل و بر اساس اصول و دیدگاه های فکری ناشی از اندیشه اسلامی و تجربه متفکران مسلمان در بررسی مسائل اجتماعی در گذر زمان با این مسائل روبرو شد. و راه حل هایی در چارچوب ضوابط و معیارهای اسلامی برای آن پیدا کرد (آزاد ارمکی، 1389: 32). تفکر اجتماعی در طول حیات انسان به صورت های گوناگون وجود داشته و در هر دوره ای به نامی خوانده شده و به رنگی درآمده است. گاهی علم سیاست، و زمانی علم الاجتماع و یا فلسفه اجتماعی و یا فیزیک اجتماعی و امروزه جامعه شناسی نامیده شده است. ولی در هر حال علمای این علم به دنبال شناخت حیات اجتماعی بشر بوده اند (آزاد ارمکی، 1389: 9). شکل گیری هر نظریه اجتماعی که حاصل اندیشه اجتماعی بشر است، وابسته به یک سری عوامل معرفتی و غیر معرفتی می باشد. که برای فهم بهتر عوامل معرفتی باید به عوامل غیر معرفتی مانند شرایط تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توجه جدی نمود. در واقع هر نظریه بازنمایی بستر های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی عصر خویش است. و ما نمی توانیم بدون در نظر گرفتن این زمینه ها، درباره نظریه ها صحبت کنیم. نکته ای که در این جا دارای اهمیت است، این می باشد که هرکدام از این نظریات متناسب با زیست بوم خود طراحی شده اند. بنابراین همه آن ها خاصیت جهانشمولی ندارند. برای مثال نظریات گئورگ زیمل برای پاسخگویی به چالش ها و سوالات جامعه برلین است، نه تهران و تبریز و اصفهان. از نظر لیوئیس کوزر ارزیابی درست یک اندیشه بدون فهم زمینه اجتماعی آن، اگرنه امکان ناپذیر، دست کم، غالبا دشوار است (کوزر، 1400: 15). ما به این دلیل چنین نظریاتی را می خوانیم که یا می خواهیم آن ها را بر اساس جامعه خودمان بومی کنیم، یا یک نظریه جدیدی تولید کنیم، و یا اینکه سعی در نقد و بررسی آنها داریم. یکی از متفکران مسلمان که دارای اندیشه اجتماعی است. و برای فهم بهتر نظریات او باید به همین عوامل معرفتی و غیر معرفتی اندیشه اش توجه نمود، عبدالرحمن بن خلدون حضرمی است. وی که متولد رمضان 732 هجری قمری در تونس می باشد، دارای نظریات مهمی در حوزه تاریخ و علوم اجتماعی است. ابن خلدون یک متفکر اشعری مسلک است و بسیاری از نظریه هایش ریشه در این مکتب کلامی دارد. اشعری یک مکتب کلامی اهل سنت است که در برابر معتزله تاسیس گردید. موسس این مکتب ابوالحسن اشعری می باشد. کلام اشعری سعی داشت حالت تعادلی میان نقل گرایی اهل حدیث و عقل گرایی معتزله ایجاد کند. موضوع خدا و مسئله صفات الهی، مسئله عقل و وحی و ملاک حسن و قبح، مسئله حادث یا قدیم بودن قرآن، مسئله رویت خداوند، مسئله جبر و اختیار و مسئله علیت از مباحث مهم کلام اشعری هستند (تسلیمی تهرانی و پارسانیا، 1399). هدف این پژوهش نمایان کردن ریشه های مکتب کلامی اشعری در نظریه پردازی های اجتماعی ابن خلدون، و نقد و بررسی آن ها از منظر مکتب تشیع می باشد. تا نشان دهیم که هر مکتب کلامی نوع خاصی از امتداد اجتماعی را با خود به همراه دارد، و بنابراین نظریات اجتماعی ابن خلدون به دلیل داشتن ریشه های اشعری ناتوان در حل مسائل اجتماعی جامعه شیعی ایران هستند. در نهایت طبق آنچه که بیان گردید ما می خواهیم در این پژوهش به این سوال پاسخ بدهیم که ریشه های اشعری اندیشه اجتماعی ابن خلدون چیست؟ و چه نقد هایی بر آن ها وارد است؟

روش های مختلف تفاسیر قرآن به‌عنوان یک ابزار کلیدی در فهم بهتر معانی و مفاهیم قرآن کریم، به بررسی و تحلیل رویکردهای مختلف تفسیری و تأثیرات آن‌ها بر نگرش‌های دینی و اجتماعی می‌پردازد تفسیر «البرهان» اثر ارزشمند علامه سید هاشم بحرانی، یکی از منابع غنی در این زمینه است که با رویکرد اخباری گری سعی در جمع آوری روایات تفسیری در ذیل آیات نموده است. پژوهش حاضر، با روش کتابخانه ای(تحلیلی_توصیفی)، به کاوش در روایات مرتبط با مباحث اساسی مهدویت در تفسیرالبرهان می‌پردازد هدف این نوشتار، تبیین مسائل اساسی مهدویت از جمله وضعیت جبهه ی حق و باطل در آستانه ی ظهور، شاخصه های حکومت مهدوی، آموزه های اخلاقی تربیتی مهدویت و شبهات مهدویت، با استفاده از نظرات مفسران مختلف تحلیل و بررسی گردد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد: 1.اکثر روایات مهدویت در تفسیر البرهان هم‌راستا با آیات مربوطه هستند و می‌توانند به‌عنوان تفسیر یا مصداقی از آیات در نظر گرفته شوند. 2.بر اساس روایات البرهان، تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت، در صورت وجود زمینه، ضروری و انکارناپذیر است و روایات منع قیام به شرایط خاص زمان صدور مربوط می‌شود. 3.تحلیل روایات تفسیری مبین شاخصه‌های حکومت مهدوی نشان می‌دهد که علاوه بر آیاتی که به‌طور خاص بر حکومت جهانی حضرت مهدی منطبق می‌گردند، دیگر آیات نیز به‌عنوان مصداقی از آیات مربوط به حکومت مهدوی پذیرفته می‌شوند. 4.در پاسخ به شبهات مهدویت، روایات تفسیر البرهان به‌طور واضح به این شبهات پاسخ داده‌اند و نظرات مفسران نیز در این زمینه همسو با تفسیر البرهان می‌باشد. این یافته‌ها می‌توانند به‌عنوان راهنمایی برای افرادی که اطلاعات دقیقی از مهدویت ندارند و همچنین به‌عنوان راه نجات برای کسانی که در اعتقادات مهدوی خود دچار سردرگمی و شبهات شده‌اند، عمل کنند.

چکیده مولوی به عنوان یکی از بزرگ ترین عارفان و شاعران ادب فارسی در آثار خود به ویژه مثنوی معنوی از مفاهیم عمیق دینی و عرفانی بهره برده است. بررسی تاثیرپذیری او از سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه و دیگر منابع حدیثی به ویژه موضوع آسیب های فهم دین نشان می دهد که مولوی بسیاری از اندیشه های خود را با الهام از کلام امام علی علیه السلام شکل داده است. این پژوهش به روش توصیفی_ تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه های مولوی و امام علی در زمینه هایی مانند ظاهرگرایی دینی، تعصبات مذهبی، جهل و سوء برداشت از مفاهیم دینی می پردازد. مولوی در مثنوی معنوی و دیگر آثار خود از مضامین عمیق دینی و عرفانی بهره برده که در بسیاری از موارد همسو با آموزه های امام علی (ع) در نهج البلاغه و روایات است این پژوهش به روش تطبیقی _تحلیلی وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه های این دو اندیشمند را در نقد آسیبهای فهم دین بررسی می کند. نقاط اشتراک 1_ نقد ظاهرگرایی دینی : هر دو با اشاره به خطر تفسیر سطحی از شریعت بر ضرورت توجه به باطن و حقیقت دین تاکید دارند. امام علی درخطبه های متعدد از تحریف حقایق به تأویل سخن می گوید و مولوی نیز در ابیات مختلف ظاهر بینان را به (خران کتاب بار) تشبیه می کند. 2 _توجه به اخلاق و سیرت درونی : امام علی تقوا و تهذیب نفس را اساس دینداری می دانند و مولوی نیز در داستان های خود ریا و عبادت بی حقیقت را نکوهش می کند. 3_ پرهیز از تعصبات کورکورانه: هر دو تعصب بی دانش و جمود فکری را مانع درک حقیقت دین معرفی می کنند. نقاط افتراق 1_ شیوه بیان : امام علی با بیانی صریح و خطابی به نقد آسیب ها می پردازند، در حالی که مولوی با زبان تمثیل و داستان های رمزآلود همان مضامین را منتقل می کند. 2_تاکید بر عرفان و محبت: مولوی بیش از امام علی (ع) بر عشق به عنوان محور فهم دین تاکید دارد در حالی که نگاه امام علی بیشتر مبتنی بر عقلانیت و عدالت است. 3_زمینه تاریخی : کلام امام علی در بستر چالش های سیاسی اجتماعی صدر اسلام شکل گرفته اما دغدغه مولوی بیش تر پاسخ به شبهات عرفانی و فلسفه عصر خود است این پژوهش نشان می دهد که مولوی با الهام از مفاهیم بنیادین کلام امام علی به بازخوانی آسیب های فهم دین در قالب ادبیات عرفانی پرداخته اما در برخی مؤلفه ها رویکردی متفاوت با ایشان دارد. نتایج نشان می دهد که مولوی با بهره گیری از مضامین بلند امام علی (ع) به نقد برداشت های سطحی از دین پرداخته و بر ضرورت ژرف اندیشی و عرفان حقیقی در فهم آموزه های دینی تاکید کرده است. کلیدواژه ها :مولوی _ امام علی_ فهم دین_ آسیب های دین شناسی _نهج البلاغه_ عرفان اسلامی

مردم‌سالاری دینی به‌عنوان یک الگوی حکمرانی در کشورهای اسلامی، به‌ویژه ایران، با چالش‌ها و شبهات نظری و عملی متعددی مواجه است. این نظام سیاسی که براساس اصول دینی و ارزش‌های مردم‌سالارانه شکل گرفته، از یک‌سو به دنبال تحقق عدالت و پاسخگویی به نیازهای عمومی است و از سوی دیگر، با انتقادات و شبهات جدی روبه‌رو می‌شود. این مفهوم که به تازگی وارد گفتمان سیاسی ایران شده است نیاز به تحلیل دقیق تر و عمیق تری دارد. تلاش هایی از این دست می تواند سرآغازی بر بازاندیشی مقوله های اصلی اندیشه سیاسی و مردم سالاری دینی در چهاچوب نظام نوین جمهوری اسلامی باشد. یکی از شبهات اصلی که در این زمینه مطرح گردیده، تعارض بین اصول دینی و آزادی‌های سیاسی است. منتقدان بر این باورند که وجود نهادهای دینی می‌تواند به محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی منجر شود و قدرت را در دستان گروه‌های خاص متمرکز کند. در پاسخ به این شبهه، مردم‌سالاری دینی تأکید می‌کنند که می‌توان اصول دینی را به‌گونه‌ای تفسیر کرد که نه تنها آزادی‌های فردی را تضمین کند، بلکه موجب تقویت مشارکت عمومی نیز شود. شبهه دیگری که مطرح می‌شود، کارآمدی مردم‌سالاری دینی در پاسخ به نیازهای اجتماعی و اقتصادی است. منتقدان معتقدند که تصمیم‌گیری‌های سیاسی تحت تأثیر ملاحظات دینی قرار می‌گیرد و این امر می‌تواند به نادیده‌گرفتن منافع عمومی منجر شود. در پاسخ، می‌توان اشاره کرد که مردم‌سالاری دینی می‌تواند با ایجاد نهادهای پاسخگو و شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، به بهبود کارآمدی و پاسخگویی کمک کند. یکی از کارکردهای نوین و متفاوت با مردم سالاری لیبرال این است که مردم سالاری دینی تلاش می کند در دو بعد، تربیت سیاست مداران و کمال انسان ها، از حیث تزکیه نفس و تاکید بر عدالت و علم و تخصص کارگذاران اهتمام ورزد و انسان ها را در جهت رسیدن به کمال مطلوب و غایت وجودی آنان یاری دهد که این تفاوت دموکراسی و مردم سالاری در غرب و مردم سالاری دینی در ایران است. و در بُعد نظری، تضادهای فکری بین تفسیرهای مختلف از دین و سیاست نیز وجود دارد. برخی اندیشمندان معتقدند که دموکراسی و اصول دینی به‌طور ذاتی در تضاد هستند، در حالی که دیگران بر این باورند که می‌توان این دو را به‌نحوی سازگار کرد. این تضادها زمینه‌ای برای بحث‌های عمیق‌تری فراهم می‌کند که نیازمند تحلیل‌های دقیق و جامع هستند. در نهایت، پاسخ به شبهات نظری و عملی پیرامون مردم‌سالاری دینی نیازمند یک رویکرد جامع و انتقادی است. این تحقیق به بررسی چالش‌های موجود با استفاده از روش کتابخانه‌ای و روش پژوهش و روش کیفی از نوع تفسیری و تحلیل محتوا به ارائه راهکارهایی برای تقویت مردم‌سالاری دینی می‌پردازد و با تأکید بر اهمیت مشارکت عمومی و شفافیت، سعی در ارائه الگویی کارآمد و پاسخگو دارد. این پژوهش می‌تواند به درک بهتر تعامل دین و سیاست و شکل‌گیری یک نظام مردم‌سالار دینی کمک کند.

موضوع این تحقیق، بررسی و تحلیل پیامدهای خطیئه آدم در سنت تفسیری اسلامی و الاهیات مسیحیت است. در این تحقیق، ما قصد داریم تا با استفاده از منابع معتبر و مطالعات کتابخانه ای، به بررسی عمیق این موضوع بپردازیم. این موضوع شامل بررسی تفاوت ها و تشابه های بین دیدگاه های مختلف در مورد پیامدهای خطیئه آدم در سنت تفسیری اسلامی و الاهیات مسیحیت خواهد بود در سنت اسلامی و الاهیات مسیحیت ، خطیئه آدم و پیامدهای آن یکی از موضوعات مهم و بحث برانگیز است. این موضوع در بسیاری از تفاسیر قرآنی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، ما قصد داریم به پیامدهای خطیئه آدم در سنت اسلامی و الاهیات مسیحی بپردازیم در سنت اسلامی، خطیئه آدم اغلب به گناه آدم و حوا در بهشت اشاره دارد که منجر به هبوط انسان و آغاز زندگی او در دنیا شد. این موضوع در قرآن، حدیث، و تفاسیر مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در الاهیات مسیحیت، خطیئه آدم می تواند به معنای گناه اصلی باشد که در برخی از سنت های مسیحیت مورد بررسی قرار می گیرد. این موضوع در فلسفه دین، الاهیات سیستماتیک، و الاهیات مقارن مورد بررسی قرار گرفته است. خطیئه آدم، داستانی در متون دینی است که به نافرمانی اولین انسان‌ها از خداوند اشاره دارد. این داستان در هر دو دین اسلام و مسیحیت وجود دارد، اما جزئیات و تفسیرهای آن در هر دو دین متفاوت است. در مسیحیت، خطیئه آدم یا گناه اصلی، به گناهی اشاره دارد که به عقیده برخی از مسیحیان، به عنوان پیامد گناه آدم و حوا به تمام انسان‌ها منتقل شده است. این گناه باعث می‌شود که انسان‌ها به طور طبیعی گرایش به گناه داشته باشند و نیازمند رستگاری باشند از طرفی خطیئه آدم در الاهیات مسیحی جایگاه بسیار مهمی دارد چون که هم با بحث انسان شناسی مسیحی هم با بحث نجات شناسی مسیحی و هم با بحث مسیح شناسی ارتباط وثیقی دارد از سوی دیگر، در اسلام، گناه آدم و حوا به عنوان گناهی شخصی تلقی می‌شود که تاثیر مستقیمی بر روح و طبیعت بقیه انسان‌ها ندارد. در این دیدگاه، هر انسان برای کنش‌های خود مسئول است و گناهان آدم و حوا بر زندگی او تاثیر نمی‌گذارد. و از طرفی خطیئه آدم در الهیات اسلامی صرفا نوعی بحث اخلاقی است و نوعی عبرت آموزی در التزام به تقوا و خویشتن داری و مقابله با وسوسه شیطان است تبعاتی که در مسیحیت مورد بحث است با تبعات آن در اسلام متفاوت است که در این راستا نظرات متکلمین اسلام اعم از شیعه و سنی ذیل مبحث عصمت و متکلمین مسیحی بررسی می شود. پیامدهای خطیئه آدم ، نقشی کلیدی در الهیات هر دو دین دارد. این پیامدها شامل مواردی مانند هبوط انسان از بهشت، مرگ، شر، و نیاز به رستگاری می‌شوند.

قاعده لطف یکی از مهم ترین اصول کلامی است که در مسیر استنباط اعتقادی قرار می گیرد، لذا متکلمان در بسیاری از جاهای مسائل کلامی بر آن تکیه کرده اند و یکی از اصول عدل است که پس از غیبت معتزله در سینه امامیه رشد کرده است، بنابراین قاعده لطف در موروث امامیه مفروغ الحجیه بوده است. ولی اکثر معاصران، از اساتید امامیه آن را تکذیب کردند و دیگران صورت بندی های جدید آن را به دلیل اهمیت آن در عرصه علم کلام ارائه کردند. از این رو، محقق می خواست آن را از میراث کلامی اسلامی پالایش کند و دریافت که در تاریخ خود دارای صورت بندی های متعددی است: یکی صورت بندی سنتی قاعده لطف، دومی: صورت بندی شیخ جعفر سبحانی و سومی: صورت بندی شیخ محمود بلچی. چهارم صورت بندی ردا برنکار است و این صورت بندی ها خالی از بحث و نقد علمی نیست. محقق فرمول پیشنهادی جدیدی ارائه کرد و فرمول پنجم فرمول پیشنهادی محقق است. طرفداران صیغه سنتی بر دلایل بسیاری استناد کرده اند که مهمترین آنها برهان حکمت، برهان فراوانی الهی و برهان اتمام حجت است. رویکردهای متعددی به آنها ارائه شده است، اما منبع انتقاد بسیاری از معاصران شده است. برخی از آنان منکر ارتباط عقلی احسان و غرض از تکلیف شده اند، مانند اشاعره. برخی دیگر بین مهربانی واقعی و شناخته شده فرق می گذارند و مطابقت علمی بین آنها را انکار می کنند. برخی از آنها به جای اطاعت، اهداف متعددی را برای فعل الهی در نظر می گیرند. همه آنها به دلیل ارتباط عقلی بین احسان حاصله و اطاعت و ارتباط متعارف بین مقرب و اطاعت طبق صورت دوم و چهارم، اساساً باطل است. و اما صاحب صورت دوم، مهربانی را با توجه به هدف خلقت و هدف اطاعت، بدون توجه به تفاوت واقعی آنها، به دست یافتنی و مقرب تقسیم کرده است. محقق آن را در فرمول پیشنهادی به دست یافتنی و تقریبی، همانطور که هست تقسیم کرد. اگر بین آن و چیزی که مورد درمان قرار می گیرد، ارتباط عقلانی وجود داشته باشد، آن چیز قابل حصول است. اگر ارتباط عادی و اجتناب ناپذیری بین آن و مورد معالجه وجود داشته باشد، تقریبی است و ربطی به تعدد اهداف الهی ندارد. در این تحقیق محقق با تکیه بر رویکرد استقرایی تحلیلی به نتایج قبلی دست یافت.

مفهوم «جریان شناسی» با وجود نوپا بودن، از جمله مفاهیمی است که در فضای علمی و فکری دوران معاصر با بسامد بالایی تکرار شده است. این مفهوم عموماً به عناوینی چون «فکری»، «سیاسی»، «فرهنگی» اضافه شده و ترکیب «جریان شناسی فکری/فرهنگی/سیاسی» را شکل می دهد. جریان شناسی دانشی است که درباره جریان های مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی و یا اجتماعی بحث می کند. در روند جریان شناسی، پیدایی، تطور و زوال جریان های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. تفسیر قرآن از زمان عصر نزول قرآن تاکنون یک ضرورت اجتناب ناپذیر محسوب می شود. که برای فهم بهتر معنا و مفهوم آیات در بین پیامبر، ائمه ، صحابه و تابعین رواج داشته است. بعد از فوت پیامبر (ص) که نیاز بیشتری به تفسیر احساس می شد و به ویژه در قرن دوم هجری در پی توسعه مرزهای اسلامی و کسانی که تازه مسلمان شده بودند و نیز نهضت ترجمه این نیاز و ضرورت بیشتر احساس می شد. در این میان برخی جریان های سیاسی و فکری تلاش می کردند به منظور پیشبرد اهداف خود به آیاتی از قرآن کریم استناد کرده و این آیات را بر اساس امیال خود تفسیر کنند. مطالعه نظام مند این جریانها در قالب «جریان شناسی» می تواند ما را با روند تحولات صورت گرفته در این راستا در گذر زمان آشنا سازد.جریان های فکری وابسته به دستگاه بنی امیه همچون مرجئه و جریان فکری خوارج نخستین تلاشها را در راستای تفسیر آیات قرآن بر مبنای نگاه انحرافی خود انجام دادند. در همین بازه زمانی جریان انحرافی غُلات و باطنیه نیز با ورود به عرصه تفسیر سعی در مشوه جلوه دادن مکتب شیعه داشتند، که بخش زیادی از فعالیت معصومین (ع) در راستای مبارزه با این اقدامات بود. با گذار از سده نخست هجری به سده دوم و ظهور جریانهای فکری و کلامی معروفی چون معتزله و اشاعره و تلاش هر جریان فکری برای استناد به آیات قرآن کریم، در پاره ای از موارد زمینه ورود به تفسیر به رأی را فراهم نمود. بعدها نیز تفاسیر بزرگی برخاسته از این جریانهای فکری پدید آمد. در سده های میانی هجری با روی کار آمدن تفاسیر اشاری و عرفانی نمونه های دیگری از تفسیر به رأی را شاهد هستیم. با ورود به دوران معاصر و شکل گیری جریان های فکری متعدد نیز تفسیر به رأی در گستره بیشتری توسعه یافت. جریانهای همچون قرآنیون، جریان علم زده، جریان سلفیه، جریان های سیاسی انحرافی در ایران و ... برخی از این ها هستند. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد با نگاهی ساختارمند هر یک از این جریانهای فکری مورد مطالعه قرار گیرد