جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام»، کتابی است کلامی به زبان عربی، نوشته هاشم بن سلیمان بحرانی، عالم شیعه قرن یازدهم. این کتاب مجموعه‌ ای از احادیث شیعه و سنی در فضایل امام علی (ع) و ائمه شیعه (ع) است. این کتاب در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دست شیخ محمد تقی دزفولی با عنوان کفایة الخصام به فارسی ترجمه شد. این کتاب، یکی از بهترین کتاب های کلامی علامه بحرانی است که تبحر علمی و تحقیقی یاشان را نشان می دهد.

«غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام»، کتابی است کلامی به زبان عربی، نوشته هاشم بن سلیمان بحرانی، عالم شیعه قرن یازدهم. این کتاب مجموعه‌ ای از احادیث شیعه و سنی در فضایل امام علی (ع) و ائمه شیعه (ع) است. این کتاب در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دست شیخ محمد تقی دزفولی با عنوان کفایة الخصام به فارسی ترجمه شد. این کتاب، یکی از بهترین کتاب های کلامی علامه بحرانی است که تبحر علمی و تحقیقی یاشان را نشان می دهد.

کتاب عقیده الشیعه مجموعه ای است از هفتاد رساله کلامی مختصر در باب اصول اعتقادی پنج گانه شیعه که چندی پیش، با تدوین و تحقیق محمدرضا انصاری قمی در دو مجلد منتشر شد. هدف نامبرده از تدوین مجموعه حاضر، گردآوری و عرضه اعتقادنامه های شاخصی است که از قرن دوم تا دهم هجری قمری نگاشته شده و در آنها عقیده شیعه دوازده امامی درباره توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد تبیین شده است. شمار قابل توجهی از رساله های نشریافته در این مجموعه، قبل از این، در صورتهای مختلف بر دست آقای انصاری قمی یا دیگر مصححان، به طبع رسیده اند و هم اکنون در کتاب عقیده الشیعه به ادعای طابع با تصحیح تازه ای بازچاپ شده اند. تعداد زیادی از آن ها نیز برای نخستین بار در این کتاب به زیور طبع آراسته شده اند. نویسنده در نوشتار حاضر مباحث انتقادی خود پیرامون کیفیت نامطبوع و نامقبول رساله های مذکور در این مجموعه در قالب سلسله مطالبی ارائه داده است. در این جستار، وی تنها به ارزیابی تصحیح و طبع یکی از رساله های آن مجموعه یعنی رساله الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده تألیف علامه حلی که در صفحات 614 تا 650 از جلد دوم کتاب مذکور چاپ شده، پرداخته است.

کتاب عقائدنا بين السائل و المجيب نوشته محمدعلی حلو درباره عقاید شیعه می باشد. مطالب کتاب که در قالب پرسش و پاسخ به زبان عربی تدوین شده این موضوعات را شامل می شود: توحید, قرآن, نبوت, عصمت, امامت, عدل, معاد, اهل بیت, شیعه, فرق و مذاهب, نماز, روزه و متفرقات.

«الکلام الاسلامی المعاصر»، تعریب شده کتابی سه جلدی است که با زبان فارسی به بررسی برخی از مسائل كلامی منطبق با دیدگاه شیعه امامیه مانند خداشناسی، دین‌شناسی، نبوت‌شناسی و امامت‌شناسی، می‌پردازد. این مجموعه اثر عبدالحسین خسروپناه است. کتاب «الکلام الاسلامی المعاصر»، ترکیبی از کلام جدید و قدیم با ساختاری جدید است. این کتاب در هفت بخش و سی و سه گفتار تدوین شده است. مبادی و مقدمات، خدا‌شناسی، دین‌شناسی، نبوت‌شناسی، امامت‌شناسی، اسلام‌شناسی و فرجام‌شناسی، هفت بخش تشکیل دهنده این کتاب هستند. جلد دوم شامل: نبوت و ضرورت آن، بیان قاعده لطف، برهان حكمت و برخی دیگر از برهان‌های فلسفی و عرفانی، اهمیت و ضرورت وحی، ویژگی‌های وحی نبوی، ویژگی‌های پیامبر ، ادله مربوط به خاتمیت نبوت، دلایل ضرورت امامت عامه، اثبات امامت خاصه امام علی و فرزندان معصوم ایشان، اثبات مشروعیت امامت و ادله قرآنی، روایی و عقلانی آن و نقد شبهات وارد شده از سوی معتزله و اشاعره.

کتاب منهاج النجاة تالیف حکیم بزرگوار و محدث کبیر، ملا محسن فیض کاشانی است که در باره اعتقادات ، عبادات و اخلاقیات به نگارش در آمده است. این اثر در بیان آنچه که دانستنش بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است، تالیف شده است. منهاج النجاة با اسلوبی مشابه احیاء العلوم غزالی و محجة البیضاء ، فصل بندی شده است. این کتاب با حجم کمی، همه معارف و آداب و اخلاق را در بر دارد و شامل دو مقصد است: مقصد اول در اعتقادات پنج گانه است. مقصد دوم در تقواست که دارای پنج باب می‌باشد. این بابها در مورد طاعات و معاصی اعضا و جوارح و قلب انسان می‌باشند و نیز بابی در باره آداب صحبت و معاشرت وجود دارد. در پایان مطلبی را در مورد طلب علم به عنوان خاتمه بیان می‌کند. ملا محسن فیض کاشانی در مقدمه «منهاج النجاة» می‌نویسد: «این کتاب منهاج النجاة است که من آن علمی را که نجات در آخرت بدان متوقف است و طلب آن بر هر مرد و زن مسلمان واجب می‌باشد، چنانچه در سنت طاهر وارد شده در این کتاب بیان نمودم و به بعضی از آن اموری که موجب دست یابی به درجات عالیه است، اشاره نمودم و آن را به درخواست بعضی از برادران به رشته ی تحریر درآوردم، امید که به لطف خدای متعال، آن برادر و سایر مومنین از این کتاب بهره مند گردند.»

«الکلام الاسلامی المعاصر»، تعریب شده کتابی سه جلدی است که با زبان فارسی به بررسی برخی از مسائل كلامی منطبق با دیدگاه شیعه امامیه مانند خداشناسی، دین‌شناسی، نبوت‌شناسی و امامت‌شناسی، می‌پردازد. این مجموعه اثر عبدالحسین خسروپناه است. کتاب «الکلام الاسلامی المعاصر»، ترکیبی از کلام جدید و قدیم با ساختاری جدید است. این کتاب در هفت بخش و سی و سه گفتار تدوین شده است. مبادی و مقدمات، خدا‌شناسی، دین‌شناسی، نبوت‌شناسی، امامت‌شناسی، اسلام‌شناسی و فرجام‌شناسی، هفت بخش تشکیل دهنده این کتاب هستند. جلد اول شامل: چیستی كلام اسلامی،‌ معقولیت و اثبات‌‌پذیری گزاره‌های دینی، شناخت و اثبات وجود خداوند،‌ اثبات و مراتب توحید الهی، ‌صفات الهی، افعال الهی، حقیقت دین، حقیقت تجربه دینی،‌ انتظار بشر از دین، منشاء دین، ایمان دینی و كثرت‌گرایی دینی. در مبحث فرجامین، شش دلیل اقامه شده برای پلورالیسم دینی، مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است.

البداء في ضوء الكتاب و السنة، تقرير استاد جعفر الهادى، اين تقرير از بداء با تقرير محمدحسین حاج عاملى در اصول مباحث و محتواى مطالب يكسان است؛ ولى در ترتيب و فصل‌بندى متفاوت است، آنچه روشن‌تر است، اينكه بحث نسخ در شريعت در اين كتاب بر خلاف تقرير حاج عاملى مفصل و مستقل بحث نشده است، بلكه در ما بين مباحث بداء به بعضى از مسائل نسخ اشاره شده، از جمله در صفحه 20 به امكان نسخ و ابطال ديدگاه يهود مبتنى بر امتناع نسخ در احكام، و در صفحه 72 به ارتباط بداء با نسخ اشاره شده است و به مباحث ديگر نسخ چون اقسام آن و مصاديق آن و غيره اشاره‌اى نشده است. تقرير بداء در اين كتاب قبل از تقرير حاج عاملى و حتى قبل از تأليف خود آیت‌الله سبحانى است، لذا از نظر ترتيب مباحث و چينش فصول و مطالب و بيان مطالب به آن دو اثر نمى‌رسد. بحث بداء در اين كتاب در دو مقام ثبوت و اثبات در دو فصل ارائه شده است: فصل اول: بداء در مقام ثبوت، به اين معنا كه بداء در نزد اماميه امرى ممكن است، البته نه به معناى ظهور بعد الخفاء، بلكه به اين معنا كه انسان مى‌تواند با اعمال صالحه و طالحه سرنوشت خود را در بعضى از موارد (تقدير مشروط) تغيير بدهد. سپس مقرر به نظريات علماى شيعه در بداء مى‌پردازد كه در نزد اماميه بداء از معارف عاليه بوده و در اين معنى، همه مسلمين اتفاق نظر دارند. در ادامه اشكالات و ايرادات مخالفين بداء را بيان نموده و جواب داده است، بعد از آن نصوص اماميه در مسئله بداء را مورد بررسى قرار مى‌دهد و مناقشات بعضى از اهل سنت را از جمله مناقشه شيخ ابوزهره مصرى ازهرى را بيان كرده و جواب مى‌دهد. فصل دوم: بداء در مقام اثبات، به اين معنا كه بداء واقع هم شده است؟ بحث مهم در اين مقام إخبار پيامبر(ص) و اوصياء ايشان از وقوع امورى در آينده است كه به وقوع نه پيوسته است. بداء در اين مقام در اين تقرير به تفصيل بيشترى بحث شده است، در ابتدا بيان مى‌دارد كه تعداد اين اخبار بسيار محدود است، و جواب گويى به آن تنها بر عهده اماميه نيست و اهل سنت نيز بايد جواب دهند، چرا كه به بعضى از اين اخبار در كتاب خدا اشاره شده است؛ مانند خبر دادن حضرت ابراهيم‌ عليه‌السلام به ذبح اسماعيل و حال آن كه واقع نشد و يا إخبار حضرت يونس‌عليه‌السلام به قوم خود از وقوع عذاب الهى كه واقع نشد. پاسخ اماميه آن است كه مقدرات دو گونه‌اند گاهى قطعى و حتمى‌اند كه تخلف در آنها راه ندارد، و گاهى مشروط و غير حتمى‌اند كه اگر شروط آن محقق نشود و با مانع برخورد كند، تحقق نمى‌يابد، و اين إخبار هم با علم به مقتضى است، كه اگر مانع نباشد، محقق مى‌شوند، و الا در واقع محقق نمى‌شوند. تحقق عذاب قوم يونس‌عليه‌السلام مشروط عدم توبه و استغفار بود.

دروس في العقائد الإسلامية، اثر آقاى ناصر مكارم شيرازى است كه به زبان عربى و در عصر حاضر نوشته شده است. اين كتاب پيرامون اصول اعتقادات نگارش يافته است. كتاب، پس از مقدمه مؤلف، به پنج فصل تقسيم يافته است: فصل اول، در معرفت خداوند، فصل دوم، در عدل الهى، فصل سوم تا پنجم، در شناخت نبوت، امامت و معاد است. مطالب فصول كتاب به طرزى نوشته شده است كه بتوان در محافل علمى و آموزشى تدريس كرد. فصل اول، شامل 10 درس مى‌باشد. فصل دوم كه درباره عدل است، به 10 درس تقسيم يافته كه تعريفى از عدل شده و در ادامه به دلايل عدل الهى اشاره نموده است. هم‌چنين از فلسفه بلايا و مصائب سخن گفته، به مسائل جبر و تفويض و نظر اسلام در اين زمينه پرداخته است. فصل بعدى كه مربوط به نبوت است، باز در 10 درس تدوين شده كه به مسئله نياز به انبيا و عصمت انبيا و اينكه انبيا، چرا بايد عصمت داشته باشند؟ هم‌چنين به معرفى معجزه و تفاوت آن با خوارق عادات اشاره شده است. وى در اين فصل به معرفى معناى دقيق خاتميت نيز اشاره نموده و از معجزه جاويد و عظيم پيامبر اسلام و جنبه‌هاى علمى آن سخن گفته است. فصل بعدى كه در بحث امامت مى‌باشد، در 10 درس تدوين شده كه به نياز بشر به امام، فلسفه وجود امام و شرايط امام خاص اشاره كرده است. ايشان در اين فصل 5 شرط براى امام ذكر نموده‌اند كه شامل عصمت از خطا و گناه، علم، شجاعت، زهد و جاذبيت اخلاقى مى‌باشد. در ادامه از امامت در قرآن و سنت سخن گفته و نحوه تعيين آن را بررسى كرده است، سپس احاديث ثقلين، منزلت، يوم الدار را ذكر كرده و تفسيرى از اين احاديث بيان نموده است، سپس ائمه اثنا عشر را كه در احاديث ذكر شده و به اسم آنان تصريح گشته، معرفى مى‌كند و آن احاديث را ذكر مى‌نمايد. در درس آخر اين فصل، از حكومت جهانى حضرت مهدى سخن مى‌گويد. در فصل آخر، به معرفى معاد و معناى حيات مى‌پردازد، از فطرى بودن معاد، بقاى روح، معاد جسمانى و روحانى، بهشت و جهنم و تجسد اعمال سخن مى‌گويد.

کتاب نور الهدایة في إثبات الإمامة نوشته محمد بن اسعد دوانى رساله ای است به زبان فارسی، مولف در ابتدای رساله مقدمه ای کوتاه در مدح و ستایش خداوند و پیامبر و بعد از آن دیباچه ای در مذمت تقلید و لزوم تحصیل یقین و بیان مجاهده که مولف در تحصیل عقاید نموده در شرح و دفع 3 شبهه آورده است. این رساله دیدگاهها و اعتقادات دوانی را به مذهب شیعه دوازده امامی نشان می دهد و هر طریق دیگری را که غیر طریقه تشیع شناخته می شود را مردود و باطل می داند. بر حسب آنچه در این رساله آمده است محقق دوانی حضرت علی (ع) را افضل از ابوبکر، عمر و عثمان دانسته و معتقد است علی (ع) از هر شخص دیگری برای خلافت و جانشینی پیغمبر (ص) شایسته تر است.نظر او در این رساله بر این اصل استوار است که فضیلت علی (ع) الهی است و مرتبه و مقامی است که از جانب خداوند به او داده شده است.