جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی»، از عارفان شاعر قرن دوازدهم است که یکی از مآخذ و موارد توجه او در خلق آثار عرفانی، تألیفات «شیخ محی‌الدین ابن عربی» بوده است. کتاب حاضر پژوهشی دربارة تطبیق آرا و اندیشه‌های ابن عربی و بیدل دهلوی است که در آن به موضوع‌های هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی عرفانی پرداخته شده است. بخش نخست اثر به «حضرات وجود» و بخش دوم به «انسان کامل» اختصاص یافته است. در این پژوهش نگارنده در تبیین گزینش‌هایی که از آثار بیدل دهلوی داشته، با نگاهی عرفانی و تأویل‌مدار به آثار او نگریسته و با کنار هم قرار دادن آثار این دو، به تبیین اندیشه‌های بیدل در این دو حوزه پرداخته است.

در کتاب حاضر که برای نوجوانان و جوانان تنظیم شده، به بررسی و شرح موضوع «خداشناسی و اثبات حقانیت خدا»، پرداخته می‌شود. این بررسی با مثالی از نظم و بی‌نظمی حاکم در جهان آغاز می‌شود و با تکیه بر مباحث ریاضیات، به ویژه قانون احتمالات، نظم‌های منطقی حاکم در جهان تبیین و حقانیت خدا اثبات می‌گردد. همچنین در این مسیر، به بررسی پدیده‌های گوناگون با روش علمی نیز پرداخته می‌شود.

نگارنده در این کتاب بر اساس برهان نظم، برهان هدایت، و برهان تمانع (ناسازگاری بین دو خدا) نیز اشاره به خداشناسی انسان‌ها به صورت فطری به اثبات خداشناسی پرداخته است. بر این اساس وی ابتدا نمونه‌هایی از نظم موجود در جهان را یادآور می‌شود که از آن جمله است: مساله‌ی آب‌رسانی به موجودات زنده و تغذیه‌ی آن‌ها، استخوان‌بندی انسان، و نظم موجود در سیستم گردش خون. وی در ادامه ملاک استدلال برهان نظم را چنین تبیین می‌نماید: "هر مجموعه که دارای اجزای متناسب و هدف‌دار است و تناسب و نظم آن از خودش نمی‌باشد، دلالت بر وجود سازنده‌ی دانایی دارد". پاسخ به اعتراضاتی چند در خصوص برهان نظم، پایان‌بخش این مبحث است.

نوشتار حاضر در سه فصل در بر گیرنده تحلیلی است براساس روان شناسی اخلاقی در اسلام همراه با 110سوال اعتقادی، مذهبی برای سیر و سلوک با تکیه بر احادیث، آیات قرآنی و روایات .موضوعات کتاب با عناوینی از این دست تدوین یافته است :نیم نگاهی به ابعاد شخصیت انسان و خودشناسی در ادبیات و عرفان اسلامی، دعا، حقیقت و شرایط اجابت، برترین نعمت‌ها، خلقت انسان از منظر عشق و محبت، تازیانه سلوک، کلید موفقیت، شرایط خاص توبه، موجبات غفلت، اختیار و فلسفه نبوت و یاد مرگ .

در این کتاب پاره ای از نوشته های فلسفی پایه ای، اعم از ایجابی و سلبی، یا مطالب کلاسیک و قدیمی، همچنین نوشته های معاصر و جدیدی که مربوط به مسئله وجود خداوند است، جمع آوری و به بحث گذاشته شده است. نویسنده در آغاز می گوید: موضوع وجود خداوند، به عنوان یک مسئله فلسفی، حول و حوش دلایل کلامی که از زمان افلاطون کانون بحث و مناظره بوده اند دور می زند. این که این ادله می توانند به تثبیت نتیجه مورد دلخواه خویش بینجامند، و بر فرض این که به چنین توفیقی دست پیدا کنند آیا از هیچ ارزش دینی مثبتی برخوردارند یا خیر، سوالاتی هستند که محل بحث و نزاع می باشند. اما این که خود ادله مزبور در زمره تمرینات قدیمی و کلاسیک استدلالات فلسفی هستند محل بحث نیست. از این رو بخش های اول و دوم این کتاب به ادله مزبور اختصاص یافته اند، و بخش بیشتری از دیباچه حاضر نیز به بحث پیرامون منزلت آنها از منظر فلسفه و دین می پردازد. در بخش نخست تحت عنوان براهین خدا باورانه، برهان های وجود شناختی، کیهان شناختی، غایت شناختی، برهان اخلاقی، و برهان مبتنی بر تجربه دینی مطرح گردیده است. بخش دوم، نیز تحت عنوان مباحث و پرسش ها مشتمل است بر: مناظره ای در باب وجود خداوند/ برتراند راسل و فردریک کاپلستن، خداوند به مثابه القاء (فرافکنی) ذهن بشری: لودویک فرئرباخ، نا مربوط بودن ادله از نگاه کتاب مقدس/ جان بیلی و اعتراض دینی بر ادله و براهین خداشناسی/ سورن کییر کیگارد. در بخش سوم (مسائل معاصر) ابتدا، مبحث اثبات پذیری و ابطال پذیری در قالب این مقالات فراهم می آید: الهیات به مثابه امری بی معنا/ آیر، الهیات و ابطال پذیری/ آنتونی فلو، احکام دینی به مثابه اموری اخلاقا، و نه واقعا، معنادار/ بریث ویت و گزاره های دینی به عنوان بیاناتی حقیقتا معنادار/ جان هیک. در مبحث پایانی (منطق خداوند) نوشته ای از جان ویزدوم با عنوان شیوه های تفکر و منطق خداوند به طبع رسیده است. گفتنی است جان هیک ـ فراهم آورنده این کتاب ـ اصل اثبات پذیری را به شکلی اصلاح شده می پذیرد و تلاش می کند نشان دهد گزاره خداوند وجود دارد ـ فارغ از آن که صادق یا کاذب باشد ـ تصدیقی حقیقتا واقعی است.

جلد چهارم از این مجموعه، مشتمل است بر داستان‌هایی از پیامبر (ص) در باب "ایمان و خداشناسی" که با استناد به آیات و روایات و با بهره‌گیری از منابع شیعی و اهل سنت بازگو گردیده است. عناوین پاره‌ای از آن‌ها بدین‌قرار است: پیامبر (ص) و خداشناسی پیرزن، پیامبر (ص) و ترس الهی، پیامبر (ص) و راه چشیدن طعم ایمان، پیامبر (ص) و جهادگر دوزخی، پیامبر (ص) و عاقبت به خیر شدن نوجوان یهودی، و پیامبر (ص) و ایمان ملت سلمان فارسی.