جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این تحقیق بررسی دیدگاه سید علی شرف الدین درباره مهدوی ت می باشد. یکی از آنها عقیده امامت و مهدوی ت است که وی دیدگاه شیعیان را رد نموده اس ت. در این تحقیق دیدگاه سید علی شرف الدین درباره مهدوی ت، و همچنین دیدگاه ایشان در باره تولد امام زمان، علم امام، منصوص بودن امام، از اصول دین بودن امام ت ارزیابی و بررسی شده است.این تحقیق شامل سه بخش و در بخش اول دو تا فصل دارد. فصل اول کلیات و مفاهیم شناسی و در فصل دوم زندگی نامه سید شرف الدین بلتستانی هست. در بخش دوم مبانی فکری سید شرف الدین پیرامون مهدویت فصل اول نبوت و ارزیابی آن فصل دوم امامت و خلافت و ارزیابی آن در بخش سوم دیدگاه سید شرف الدین درباره مهدوی ت و ارز یابی آن

این پژوهش با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی و بر پایه‌ی منابع معتبر اسلامی تدوین شده و هدف آن، واکاوی و تحلیل محتوایی القاب و عناوینی است که درباره‌ی امام علی (ع) در منابع اهل سنت نقل گردیده است. این عناوین، نه صرفاً القابی تشریفاتی یا تاریخی، بلکه بازتابی از حقیقت وجودی آن حضرت و بیانگر نقش چندبعدی او در عرصه‌های گوناگون دین، جامعه، و اندیشه اسلامی هستند. بررسی دقیق این القاب نشان می‌دهد که در اندیشه و ادبیات اسلامی، هر عنوان از آن حضرت، تصویری روشن از فضیلت‌های اخلاقی، بینش علمی، عدالت اجتماعی، زهد، شجاعت و رهبری دینی او به‌دست می‌دهد و پیوندی میان مقام انسانی و رسالت الهی ایشان برقرار می‌سازد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که در منابع اهل سنت شخصیت امام علی (ع) با احترام، ستایش و عظمت یاد شده و فضایل علمی، معنوی و اخلاقی ایشان مورد تأیید قرار گرفته است. این هم‌گرایی در توصیف و تحلیل صفات آن حضرت، نشانگر جایگاه فرامذهبی و تاریخی او در میان مسلمانان است. از سوی دیگر، مطالعه و تبیین این القاب می‌تواند گامی مؤثر در بازشناسی جایگاه واقعی امام علی (ع) و بستری برای تقویت گفت‌وگوی علمی و وحدت میان مذاهب اسلامی باشد. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که بازخوانی این مفاهیم در روزگار معاصر می‌تواند الگویی الهام‌بخش برای احیای اخلاق دینی، عدالت اجتماعی و هویت اسلامی امت مسلمان به شمار آید.

بی‌گمان برای هرکس که دغدغه و اشتغالی در علوم حدیث شریف دارد، شناخت اسباب ورود احادیث ضروری است، همان‌گونه که برای پژوهشگر علوم قرآن نیز ـ در زمره واجباتش ـ شناخت اسباب نزول قرآن لازم است، و این امر آن‌قدر آشکار است که نیاز به توضیح و بیان بیشتری ندارد. برخی از علمای حدیث تلاش‌هایی در گردآوری این احادیث در تألیفاتی مستقل، طبقه‌بندی شده بر اساس کتاب‌ها و ابواب، انجام داده‌اند. شناخت اسباب ورود حدیث نبوی شریف از مهم‌ترین علوم حدیثی به‌شمار می‌آید که پژوهشگران و علماء را در فهم عمق تاریخی و بافتار متون دینی یاری می‌کند. فهم این اسباب، شرایط پیرامونی متن را آشکار ساخته، مقاصد ژرف تشریع اسلامی را برجسته می‌نماید و به تفسیر دقیق و صحیح نصوص کمک می‌کند. احادیث نبوی حاوی حکمت‌ها و احکام مهمی هستند و برای فهم کامل و دقیق آن‌ها، باید اسبابی را که موجب صدور این احادیث شده‌اند بشناسیم. شناخت اسباب ورود از عوامل اصلی در تفسیر احادیث و درک عمیق معانی آن‌ها محسوب می‌شود. چالش اصلی در فهم چگونگی تأثیر شناخت اسباب ورود حدیث بر تفسیر متون دینی و استفاده از آن‌ها در استنباط احکام شرعی نهفته است. غفلت از بررسی این اسباب ممکن است به تفسیر نادرست احادیث بینجامد، و این امر فهم صحیح شریعت اسلامی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این پژوهش بر روش توصیفی-تحلیلی استوار است؛ بدین‌صورت که احادیث نبوی از طریق مطالعه اسباب ورود و فهم بافتاری که در آن بیان شده‌اند، توصیف و تحلیل خواهند شد. متون شرعی و منابع اسلامی معتبر مورد استفاده قرار خواهند گرفت. شناخت اسباب ورود حدیث فواید بسیار دارد: تخصیص عمومات و تقیید مطلقات، تبیین مجمل، بیان علت حکم، رفع ابهام و ترجیح. اسباب ورود حدیث همانند اسباب نزول قرآن متفاوت است: 1. گاهی سبب، آیه‌ای قرآنی است و حدیث به‌مناسبت آن وارد شده است. 2. گاهی سبب، حدیثی مشکَل یا مجمل است و حدیث دیگری برای رفع ابهام یا اجمال آن بیان شده است. 3. گاهی سبب، پرسش پرسشگری است و حدیث در پاسخ به آن صادر شده است. 4. گاهی سبب، امری مرتبط با مخاطبان است و حدیث به‌مناسبت آن ایراد شده است. و اقسام حدیث مسبَّب: ممکن است حدیثی دارای یک سبب باشد ـ که اکثراً چنین است ـ و ممکن است چندین سبب داشته باشد، گاهی سبب همراه با حدیث ذکر شده و گاهی سبب چنین ذکر نشده، بلکه در حدیث دیگری آمده است، گاهی سبب به‌گونه‌ای است که اگر پاسخ به آن مرتبط نباشد، به‌خودی‌خود مستقل یا مفید نخواهد بود، و گاهی سبب حدیث در عصر نبوت، گاهی پس از آن و گاهی ترکیبی از هر دو رخ داده است. می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم: فواید و آثار شناخت سبب ورود حدیث در احادیث فقه تعامل در جامعه چیست؟. و برخی از نتایج شامل این موارد است: شناخت اسباب به فهم بافتار تاریخی حدیث کمک می‌کند. در دقت تفسیر احادیث همسو با مقاصد شریعت نقش دارد. درک عمیق‌تری از نصوص شرعی ارائه داده و به فهم بهتر معانی آن‌ها کمک می‌کند. در تبیین احکام شرعی مستفاد از احادیث نبوی مؤثر است. در پاسخ به شبهات و تفسیرهای نادرست درباره احادیث یاری‌رسان است. تأثیرگذارترین عامل در غفلت از اسباب ورود حدیث هنگام استنباط، عدم ذکر اسباب ورود در متون حدیث و شروح آن است. تکمیل ابزار اجتهاد و رعایت شرایطی که علماء برای استنباط احکام از نصوص دو وحی (قرآن و حدیث) بیان کرده‌اند. سبب ورود به‌عنوان شرایطی تعریف می‌شود که حدیث به‌مناسبت آن بیان شده است؛ و اوضاع و احاطه‌کننده‌ای که آن را دربرگرفته، و ما را بر علل مجموعه‌ای از احکام و مقصد حکیمانه شارع از آن‌ها آگاه می‌سازد.

انفاق به عنوان یکی از موضوعات مهم است و نقش به سزایی در تزکیه و عدالت اجتماعی فرد و جامعه و توزیع عادلانه ثروت در بین اقشار مختلف دارد. با توجه به اهمیت موضوع شارع مقدس در آیات فراوانی به این مهم پرداخته و برخی از مصادیق آن مانند خمس و زکات را از واجبات شرعی برشمرده است؛ از این جهت نحوه‌ی ترجمه‌ی صحیح این آیات، و انتقال ضرورت و اهمیت موضوع به مخاطبان می‌تواند پیام آور تربیت اجتماعی و فردی برای افراد جامعه و توزیع عادلانه ثروت در میان مستمندان باشد. با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش بر‌آن‌ است که آیات موضوعی انفاق در قرآن‌کریم را در سه معاصر عبدالمحّمد آیتی، محمد مهدی فولادوند و ناصر مکارم شیرازی از نظر ترجمه‌ی افعال و اسامی و مشتقات آنها، در آیات انفاق رامورد بررسی قرار داده و در صورت اختلاف در ترجمه‌ها، صحیح ترین آن انتخاب گردد. این تحقیق به‌صورت توصیفی و روش گرد آوری اطلاعات، به‌صورت کتابخانه‌ای بوده است، و در بیشتر موارد از معاجم و تفاسیر کهن و کتب نحوی اعراب القرآن‌های مشهور بهره‌برداری شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که ترجمه‌ی آیتی با زبان ساده و قابل فهم برای خواننده نوشته شده و جامعه هدف او مخاطبان عادی هستند، ترجمه فولادوند تا اندازه ای دقیق‌تر و بر اساس رعایت اصول ادبیات عرب صورت گرفته و وفاداری به متن به‌طور کامل در آن رعایت گردیده و ترجمه‌ای مختصر است، ترجمه مکارم دارای توضیحات بیشتری است که جهت روشن نمودن ذهن مخاطب در مورد مفاهیم مبهم برای خواننده مفید است و در انتقال مراد الهی بیشتر توضیح داده شده است و از علائم سجاوندی زیادتری استفاده نموده و تقریباً می‌توان گفت تا حدودی جنبه تفسیری به خود گرفته است. بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که اختلاف در ترجمه‌ی افعال و اسامی ناشی از تفاوت دیدگاه مترجمان و توجه به مخاطبان جهت تفهیم مراد پروردگار به آنها می‌باشد.

درک صحیح از متون دینی همواره به عنوان دغدغه‌ای اساسی و همیشگی برای پژوهشگران اسلامی مطرح بوده است. تأویل از جمله روش‌های مهمی است که پژوهشگران از دیرباز تا به امروز برای دستیابی به فهم درست این متون به کار گرفته‌اند. تأویل در حقیقت، تلاشی فردی و ذهنی برای استنباط دلالت‌های متن قرآنی و فهم ظواهر، اسرار و نمادهای آن است. این تحقیق با عنوان «موضع مفسران و نواندیشان در برابر تأویل متون دینی (بررسی انتقادی)» به بررسی جریان تأویل در مواجهه با متن قرآنی نزد مفسران و اندیشمندان معاصر می‌پردازد. این پژوهش در پی تبیین معنای تأویل از طریق دیدگاه‌های تأویلی اندیشمندانی چون محمد آرکون، محمد عابد الجابری، نصر حامد ابوزید، محمد شحرور، حسن حنفی، طیب تیزینی، عبدالکریم سروش، محمد شبستری، علی حرب، عبدالمجید شرفی، محسن کدیور و همچنین مفسرانی مانند محمد عبده، رشید رضا، احمد مصطفی مراغی، سید قطب، محمد جواد مغنیه، محمد امین شنقیطی، محمود طالقانی، علامه طباطبایی، ابوالقاسم خویی، محمد حسین فضل‌الله، عبدالکریم خطیب، محمد هادی معرفت، محمد صادقی تهرانی، وهبه زحیلی، ناصر مکارم شیرازی و محمدتقی مدرسی است. این تحقیق با بررسی روش‌های تأویلی این اندیشمندان و مفسران، در پی رسیدن به حقانیت تأویل در معنای صحیح و هدف واقعی آن است، معنایی که از تمایلات و وابستگی‌های شخصی دور بوده و بر جنبه‌ها و اصول ثابت در تبیین معنای حقیقی تأویل تأکید دارد. این مطالعه از روش توصیفی-تحلیلی و انتقادی بهره برده است، متناسب با مواضع مطرح‌شده، پژوهش به چندین نتیجه کلیدی دست یافته است، از جمله: 1. تأویل از دیدگاه مفسران و نواندیشان، تفسیر متنی است که باید با توجه به نیازهای زمانه و بر اساس روشی پیشرو و انعطاف‌پذیر فهمیده و ارائه شود. 2. وجه اشتراک مفسران و اندیشمندان در تأویل متون دینی این است که تأویل به عنوان محرک و عامل انعطاف‌پذیری متن دینی و تطبیق آن با نیازهای زمان عمل می‌کند. 3. وجه افتراق میان آن‌ها این است که تأویل نزد مفسران در چارچوب متن محدود می‌شود، در حالی که تأویل نزد نواندیشان از آزادی و گشودگی بیشتری برخوردار است و از چارچوب مشخص متون دینی و آیات قرآنی فراتر می‌رود. 4. تأویل نواندیشانه کاملاً از روش‌شناسی تأویل اصولی فاصله گرفته و می‌تواند به تفسیر باطنی یا انحرافی منجر شود.

مفهوم زمان همواره از اسرارآمیزترین مفاهیم در فلسفه، علم و دین بوده است. در فیزیک کلاسیک نیوتنی، زمان به عنوان کمیتی مطلق، یکنواخت و مستقل از ناظر و شرایط فیزیکی در نظر گرفته می‌شد. آلبرت انیشتین در اوایل قرن بیستم با ارائه نظریه نسبیت خاص (1905) و سپس نظریه نسبیت عام (1915)، انقلابی عظیم در درک بشر از فضا، زمان و گرانش ایجاد کرد. یکی از شگفت انگیزترین نتایج این نظریات، نسبی بودن زمان است. بر اساس نسبیت خاص، گذر زمان برای ناظرانی که نسبت به یکدیگر حرکت نسبی دارند، یکسان نیست. این پدیده که اتساع زمان نامیده می‌شود، به این معناست که زمان برای جسم متحرک (در سرعت های نزدیک به نور) نسبت به ناظر ساکن، کندتر می‌گذرد. به بیان کتاب «آشنایی با نسبیت خاص» رزنیک (2-1. Ch, 1968, Resnick )، هم‌زمانی رویدادها نیز نسبی است و به چارچوب مرجع ناظر بستگی دارد. در نسبیت عام، شدت میدان گرانشی نیز بر گذر زمان تأثیر می‌گذارد؛ زمان در نزدیکی اجرام پرجرم (مانند سیاهچاله ها یا حتی زمین نسبت به فضا)کندتر می‌گذرد تا در نقاطی با گرانش ضعیف‌تر. این اثر که اتساع زمانی گرانشی نامیده می‌شود، بخشی جدایی ناپذیر از درک مدرن ما از کیهان است.(کرین، 2008 ،بخش 2.2 و 7.17؛ وایدنر و سلز، 2018 ،بخش 4.1 و 5.19) قرآن کریم، به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، در آیات متعددی به موضوع زمان و تفاوت مقیاس های زمانی اشاره کرده است. برخی آیات یادآور نظریه نسبیت زمان انیشتین هستند؛ مانند: «وَ إِنَّ یَوْماً عِنْدَ رَبِّکَ کَأَلْفِ سَنَهٍ مِمَّا تَعُدُّونَ» (سوره حج، آیه 47) : «و همانا یک روز نزد پروردگار تو، مانند هزار سال از آنچه شما می‌شمارید است.» «یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَهٍ مِمَّا تَعُدُّونَ» (سوره سجده، آیه 5) : «کار [جهان] را از آسمان به سوی زمین تدبیر می‌کند؛ سپس [همه امور] در روزی که مقدارش هزار سال از سال هایی است که شما می‌شمارید، به سوی او بالا می‌رود.» «تَعْرُجُ الْمَلَائِکَهُ وَالرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهٍ» (سوره معارج، آیه 4 ) : «فرشتگان و روح [= جبرئیل] به سوی او بالا میروند در روزی که مقدارش پنجاه هزار سال است.» مفسران معاصر مسلمان، تلاش کرده‌اند تا معانی این آیات را توضیح دهند و برداشت خود را ذکر کنند. علامه سید محمدحسین طباطبایی در تفسیر المیزان بر تفاوت ماهوی زمان الهی (که مطلق و نامحدود است) و زمان مخلوق (که نسبی و محدود به نظام علّی و معلولی جهان است) تأکید می‌کند و اشاره به این آیات را نشانه‌ای از عظمت الهی و تفاوت قیاس‌ناپذیر میان خالق و مخلوق می‌داند(طباطبایی، 1383 ،ج14 ،ص384 ). آیت الله ناصر مکارم شیرازی در تفسیر نمونه نیز ضمن بیان تفاوت زمان نزد خداوند و انسان، به امکان ارتباط این آیات با یافته های علمی جدید (مانند نسبیت) اشاره می‌کند، البته با احتیاط و تأکید بر اینکه هدف اصلی قرآن هدایت است نه بیان فیزیک، و مفاهیم علمی قابل تغییرند(مکارم شیرازی، 1380 ،ج14 ،ص41 ). سید حسین نصر نیز در کتاب تفسیری The Quran study خود در خصوص آیه 4 سوره معارج، این آیه را به عنوان نماد عظمت قیامت و تفاوت درک زمان در ساحت الهی معرفی می‌کند. اشاره شده که این عدد ممکن است نمادین باشد و نشان‌دهنده شدت و طولانی بودن آن روز از دید انسان‌ها باشد. همچنین به تطبیق با نظریه نسبیت اشاره شده، که زمان در شرایط مختلف می‌تواند متفاوت درک شود (نصر، 2015،ص 985 ). در دیگر کتب تفسیری معاصر نیز مفسران به تبیین آیات به زعم خویش پرداخته‌اند. این پژوهش قصد دارد به بررسی یافته های قطعی فیزیک نظری در علم روز، به ویژه نظریه نسبیت انیشتین در مورد نسبی بودن زمان (هم در نسبیت خاص و هم عام) بپردازد و این که آیا توان آن وجود دارد تا از آن به عنوان یک زمینه فهم یا تمثیل علمی مفید، در تبیین دقیق‌تر و عقل‌پسندتر آیات قرآن کریم که به نسبت های متفاوت زمانی اشاره صریح دارند (مانند آیه 47 حج، آیه 5 سجده و آیه 4 معارج)، مورد استفاده قرار گیرد؟ و اگر آری، این کارکرد را در چارچوب تفاسیر معاصر و با رعایت چه محدودیت هایی، قابل تبیین است؟ این مسئله از چند جهت حائز اهمیت است: 1 .تقاطع علم و دین: بررسی امکان گفتگوی سازنده بین یافته‌های بنیادین و پذیرفته شده علم تجربی (مثل نسبیت) و متون دینی در حوزهای عینی (زمان). 2 .غنای تفسیری: استفاده از دانش بشری معتبر به عنوان ابزاری برای عمق‌بخشی به فهم آیات و ارائه تصویری هماهنگ‌تر از جهان‌بینی قرآنی، بدون تحمیل نظریه های علمی بر قرآن یا تطبیق‌گرایی سطحی. 3 .پاسخ به شبهات: ارائه تبیین های عقل‌پسند و منطبق با دانش روز برای آیاتی که ممکن است در نگاه اول با تجربه روزمره زمانی ناسازگار به نظر برسند. 4 .تبیین مرزها: تعیین حدود و مرزهای مجاز استفاده از علوم تجربی در تفسیر قرآن، با تأکید بر اصول تفسیری پذیرفته شده.

همبستگی و همدلی از اصولی ترین آموزه های مترقّی و بلند قرآن مجید و دین مبین اسلام؛ در کنار سفارش پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت معصومین(ع) است. مساله وحدت و همبستگی اسلامی از آرزوهای دیرین کلیه خیرخواهان و مصلحان جهان اسلام بوده است. این تحقیق به بررسی اندیشه ها و اقدامات آیت الله محمد آصف محسنی به عنوان یکی از منادیان همبستگی و وحدت اسلامی در دنیای اسلامی می پردازد. اندیشه فقهی آیت الله محسنی در زمینه همبستگی امّت اسلامی بر سه اصل نفی سبیل؛ احترام و حرمت افساد بر زمین استوار است. از نظر ایشان مهمترین شاخصه های امّت اسلامی و مسیر رسیدن به جامعه ای مطلوب، حفظ استقلال و قطع مداخلات خارجی؛ بازگشت به اسلام و فرهنگ قرآن؛ ملیّت و هویّت اسلامی مشترک و جغرافیای مشترک و بازیابی تمدّن اصیل اسلامی می باشد. از نگاه آیت الله محسنی جهان اسلام در مسیر همبستگی و وحدت اسلامی و بازیابی تمدّن اصیل اسلامی و عصر شکوفایی و رسیدن امّت واحده اسلامی با چالش ها و موانع جدّی درونی و بیرونی روبروست؛ تا بر این چالش ها فایق نیاید تحکیم همبستگی جهان اسلام و آرزوی رسیدن به امّت واحده و تمدّن اصیل اسلامی امری بسیار دشوار و دست نیافتنی است. وی در این زمینه راهکارهایی را پیشنهاد داده است که عبارتند از شکل گیری اتّحادیه امّت اسلامی؛ تبیین اسلام اعتدالی؛ تأکید بر اصول مشترک؛ مراودات وارتباطات اسلامی؛ تأسیس شورای علمای شیعه در مناطق شیعه نشین؛ تشکیل شورای اخوّت اسلامی در کشورهای اسلامی؛ ترویج احترام متقابل؛ انتشار نشریه مشترک، برگزاری سمینارها و کرسی های علمی همبستگی اسلامی از سوی مراکز علمی حوزوی دانشگاهی و دانشمندان مذاهب اسلامی؛ تدوین، چاپ و نشر مجموعه احادیث مشترک نبوی؛ ایجاد مراکز علمی و دینی مشترک.