جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع مقاله‌ی حاضر تبیین منازل مسیر کاروان امام حسین(علیه السلام) در کتاب الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد دانشمند بزرگ شیعه، محمد بن محمد بن نعمان ملقب به شیخ مفید (د.413ه) است و هدف نویسنده بر ‌آن بوده که با پژوهش در متون کهن تاریخی و جغرافیایی سده‌های پیشین و سود جستن از منابع جدید، سیمایی از جغرافیای تاریخی این مناطق ارائه دهد چراکه تاکنون پژوهشگران و نویسندگان تنها به بیان توضیحی کوتاه و مختصر درباره‌ی این جایگاه‌ها، و آن هم در پانوشت کتاب‌ها، بسنده کرده‌اند. این پژوهش از منظری دیگر به رخداد مهم سال 61 هجری یعنی شهادت امام حسین(علیه السلام) و یاران نگاه‌ کرده‌ است و می‌تواند در بازشناسی وقایع عاشورا و مسیر کاروان حسینی به پژوهشگران کمک نماید. گرچه تعدادی از این منازل همچون گذشته، شهر یا روستای با اهمیت و پر رونقی محسوب می-شوند امّا برخی از آنها با گذر زمان، از نقشه‌ی جغرافیایی حذف شده‌اند.

رباب(س) دختر امرؤ القیس کلبى، مادر حضرت علی اصغر(ع)، از زنان بزرگوار، معروف و پرنقش کربلا و از محبوب‌ترین و مقرب‌ترین همسران امام حسین(ع) و از زنان نام‌دار، فاضل و وفادار عصر خود بوده است. این بانوی بزرگوار نسبت به اباعبداللّه(ع) معرفت و محبتی خاص داشت و همسرى وفادار و نیکو برای آن حضرت بود. اشعار و مرثیه‌هاى بانو رباب در مصیبت اباعبدالله(ع) بیان‌گر عظمت شخصیت و معرفت او به سیدالشهداست. وی عظمت مقام اباعبدالله را دریافته بود و به همراه امام حسین(ع) در کربلا حاضر شد تا تمام مصیبت‌ها و درد و رنج‌ها را تحمل کند. پس از بازگشت به مدینه، مجلس عزادارى امام حسین(ع) را بر پا کرد و تا یک سال بعد از واقعۀ کربلا که حیات داشت، همواره عزادار بود. وی سرانجام یک سال پس از شهادت امام حسین(ع) دارفانى را وداع گفت و به مولاى خود ملحق شد. بررسی ویژگی‌ها و مقام و منزلت رباب(س) مهم‌ترین مسئلۀ این نوشتار است. همچنین مسئلۀ حضور ایشان در کربلا و پس از واقعۀ عاشورا بررسی شده‏ است. شیوۀ مورد استفاده برای انجام این پژوهش، روش تحقیق تاریخی _ توصیفی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای ‏است.

شعر عاشورایی در ادبیات عربی قدمتی به درازای واقعه عاشورا دارد. یکی از شخصیت‌هایی که پس از وجود مبارک سیدالشهدا علیه السلام بیش‌ترین جلوه را در شعر و ادبیات آیینی و عاشورایی داراست، عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب کبری سلام الله علیها می­باشد. شایان‌ذکر است که افزون بر شاعران مسلمان شیعه و اهل­سنت، شاعران و ادبای مسیحی نیز با سرایش اشعاری نغز به ایشان عرض ارادت کرده و دفترهای شعر خود را به ستایش حضرت علیها السلام مزین کرده­اند. در مقاله حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی به جلوه فضایل و ویژگی‌های حضرت در شعر چند تن از شاعران مسیحی معاصر عرب پرداخته‌شده است و سعی شده مهم‌ترین ابعاد شخصیتی حضرت که در شعر این شاعران مسیحی بازتاب یافته است بررسی و تبیین گردد. در یک نگاه اجمالی می­توان گفت: پاکی و عفاف حضرت، صلابت و شکیبایی، پاسداری از دین پیامبر خاتم و رسالت الهی، محافظت از اهل‌بیت و بازماندگان کربلا، حماسه‌آفرینی و انتقال پیام کربلا به جهانیان، از مهم‌ترین موضوعاتی است که این دلدادگان مسیحی بدان پرداخته‌اند.

اعتقاد به وحدانیت حق‌تعالی به عنوان اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین عقیده در دیدگاه امام حسین(ع)، سبب می‌شود قیام عاشورا نه‌تنها جنبشی سیاسی _ اجتماعی، بلکه قیامی اعتقادی با محوریت توحید تلقی گردد. باور توحیدی امام حسین(ع) در خطابه‌ها، مکاتبات و رفتار ایشان از ابتدای شکل‌گیری قیام از مدینه تا کربلا منعکس شده است. این باور توحیدی دارای آثار و نتایجی آشکاری در قیام آن حضرت است. نوشتار حاضر با روش تحلیلی _ توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای به بررسی آثار و نتایج توحیدباوری در قیام امام حسین(ع) می‌پردازد.

حادثه کربلا از وقایع مهم و به یادماندنی تاریخ اسلام است که مقاصد و مفاهیم والا و پرارزشی را در بردارد. با توجه به اهمیّت واقعه عاشورا ، اکثر مورخان اسلامی -که اهل سنّت می باشند- به توجه و تامل این واقعه بزرگ پرداخته‌اند. از جمله مورخان بزرگ اهل سنّت می‌توان بخاری، طبری، ذهبی و غیره را نام برد که مقاله حاضر به بررسی نگرش این سه تاریخ نگار اسلامی درباره نهضت عاشورا می پردازد. از دیدگاه این منابع قیام امام حسین(ع)، نهضت فرزند رسول‌خدا (ص) است که برای خدا قیام کرد. اساس آن آزادی، عدالت و شرافت است، او می‌خواست تا مردم از ظلم و جور حاکمان زمان رهایی یابند و برای تحقق این آرمان والا و الهی با عشق و ایمان و با کمال شجاعت و شهامت قدم برداشت و در نهایت با شهادت وجود با ارزش خویش به همگان درس آزادگی و عزت آموخت. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، ارائه پاسخی مستدل به این پرسش اساسی است که دیدگاه منابع تاریخی اهل سنّت با تاکید برسه کتاب (بخاری، طبری، ذهبی) در مورد قیام عاشورا چگونه است؟رهیافت این پژوهش که با رویکرد توصیفی- تحلیلی حاصل شد نشان می دهدکه دیدگاه مشترک این منابع نسبت به نهضت امام حسین(ع)، توام با ارادت خاصی نسبت به خاندان رسول‌خدا (علیهم سلام) از جمله حضرت حسین(ع) می باشد. به طوری که بزرگان اهل سنّت در منابع به ایشان لقب سیدالشهدا داده‌اند و شهادت مظلومانه آن حضرت و یارانش را در کربلا با برگزاری مراسم طبق اعتقادات خودشان از جمله، نماز خواندن و روزه گرفتن در روز عاشورا گرامی می‌دارند.

عرفان و آموزه‌های عرفانی، یکی از راه‌های تکامل انسان و معرفت خداوند و رسیدن به ساحت ملکوتی اوست. از آن‌جا که کسب آموزه‌های عرفانی باید از راه صحیح به دست آید تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت وسایل و مراحل این سیر و سلوک عرفانی ضروری است به کتاب و سنت و صاحبان معرفت الهی یعنی معصومان: مراجعه شود. امام حسین(ع) در دعای عرفه، مراحل سیر و سلوک إلی الله را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده‌ است که می‌توان با تحلیل آن، به آموزه‌هایی هدایت‌بخش دست یافت. این جستار درصدد است با روش توصیفی _ تحلیلی و بهره‌گیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری و شروح مربوط به ادعیه، مهم‌ترین آموزه‌های عرفانی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که در دعای عرفه، به آموزه‌های عرفانی عملی خاصی مانند توبه، فقر، رضا، ایمان، یقین، توکل، اخلاص و معرفت و توحید می‌توان دست یافت که هر یک باید در مرحله‌ای خاص طی شود تا به مرحله‌ بعدی برسد؛ یعنی میان این آموزه‌ها ترتیب، تقدم و تأخر وجود دارد.

هدف این پژوهش، بیان اهداف مشترک عاشورای حسینی و قیام مهدوی در رهیافت روایی است. مقصود از رابطه‌ی عاشورا و مهدویت، پیوندی است که میان این دو عنصر اساسی در هدف وجود دارد، که با عنصر «غدیر» هویت مکتب امامت را می‌سازند. روش این تحقیق، توصیفی تحلیلی است، که با بهره‌گیری از روایات و ادعیه(دعای ندبه، زیارت عاشورا و زیارت ناحیه‌ی مقدسه) در صدد پاسخ به سؤال اصلی تحقیق است. قیام جهانی مهدی موعود(عج)، مکمل حرکت اصلاحی امام حسین(ع) است که دارای اهداف مشترکی از جمله: اصلاح جامعه، تحقق عدالت اجتماعی و مبارزه با طاغوت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، محو جاهلیت اموی و بدعت‌های مکتب خلافت، برپایی حکومت اسلامی، عدم بیعت با طاغوت، امر به معروف و نهی از منکر و انتقام از خون مطهر مظلوم کربلا(ع) و همه مستضعفان جهان.