جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در برخی روایات فریقین درباره مصداق و معنای ابتر، خلط مفهومی صورت گرفته است و این مسئله از عدم توجه به جریان‌های بعد از نزول سوره و بعد از رحلت پیامبرj نشأت می‌گیرد. توجه به این نکته حیاتی است که این آیه، تقابل دو جریان فکری در طول زمان می‌دهد که در همه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در مقابل یکدیگر خواهد ایستاد. مفسران در تعیین مصداق ابتر و همین‌طور در بیان معنای ابتر، اختلاف زیادی دارند و برخی نیز بین مصداق و معنا، خلط مفهومی نموده‎اند. یافته‌های این پژوهش در تعین مصداق ابتر، دو جور است. برخی روایات از افراد همچون عاص بن وائل و... نام می‌برند و برخی دیگر به جای نام افراد، از صفت سخن گفته‎اند. به نظر می‌رسد هر دو نوع مصداق باهم تعارض ندارد و قابل پذیرش برای ابتر می‌باشد. از یافته‌های مهم و نتیجه بحث را می‌توان معنای «به هدف نرسیدن »برای ابتر دانست. پژوهش حاضر با روش تطبیقی و با توجه به عرضه حدیث بر قرآن سامان یافته و طبق همین روش، تصحیح و تضعیف روایت به جای راوی شکل گرفته است.

مسأله علم دینی، از مسائل پرچالش در حوزه فلسفه علم و فلسفه دین است. در این زمینه، دیدگاه‌های مختلفی شکل گرفته است. برخی دیدگاه‌ها به صورت خام و اولیه و برخی دیگر در ساختار و قالب یک نظریه علمی ارائه شده است. از جمله دیدگاه‌هایی که دارای ساختار نظریه است «نظریه علم دینی» استاد علی‌اکبر رشاد است. این نظریه با عنایت به آسیب‌های علوم رایج و نقد آن‌ها و همچنین ظرفیت‌های دین اسلام و تحقق رسالت و غایت دین، شکل گرفته است. مقاله حاضر با روش تحلیلی و فلسفی قصد دارد نظریه استاد رشاد را از نظر مبادی، معیارها و ارکان علم دینی مورد نقد و بررسی قرار دهد. مقاله حاضر ضمن تقریر این نظریه به نقاط قوت و ضعف آن اشاره کرده و به نتایج زیر دست‌ یافته است: الف) برخی نقاط قوت نظریه عبارتند از: جامعیت نسبی، داشتن چارچوب نظری، مبتنی بر مبانی معتبر و دینی و امثال آن. ب) برخی از ابهامات و خلاء‌های احتمالی عبارتند از: صعوبت قلم، عدم دقت در کاربرد برخی مفاهیم و اصطلاحات، ابهامات در تعریف علم دینی، ابهامات در معیارهای علم دینی و امثال آن.

هدف: این مقاله با هدف استخراج نیازها و انتظارات دانشجویان از وضعیت تدریس و تعلیم و تربیت اجتماعی انجام شد که در کنار آن ارزیابی دانشجویان را نیز در خود داشت. روش: روش این تحقیق از نوع پیمایشی بود که در آن از ابزار پرسشنامه استفاده شد و 400 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد واحد مشهد به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته‌ها: در بین نیازهای دانشجویان، بیشترین میانگین(3.77) متعلق به نیاز به آموزشهای شغلی بود. پس از آن، نیاز به آموزش مهارتهای عملی با میانگین 3.63، بالاترین نیاز و سپس نیاز به آموزش مهارتهای اجتماعی با میانگین 3.62 در مرتبۀ بعدی قرار گرفتند؛ یعنی بیشترین نیازها، مرتبط با نیازهای شغلی بود که بیانگر نگرانی از آینده بود. همچنین مهارتهای اجتماعی و نیاز به داشتن استادان با خصوصیات مرتبط با این نیازها در مرحلۀ بعدی قرار داشتند. نتیجه‌گیری: نتایج، نیازهایی را نشان داد که مرتبط با تدریس استادان و نحوۀ تربیت اجتماعی استاد در کلاس درس بود. در ارزیابی‌ها نیز دانشجویان به همین مؤلفه‌ها نمرۀ کمتری دادند که نشان می‌دهد استادان نیاز به آموزش بیشتری دارند.

قرآن کریم علی­رغم اینکه یک کتاب هدایتگر و راهگشا در مسیر نیل به سعادت و نیکبختی انسان­ هاست، در سرتاسر آن، نوعی از روایت­ها و حکایات مختلف به چشم می خورد؛ در ذیل بیان یک نکته مهم اخلاقی، هشدار به بندگان، منع از اعمال ناشایست، دلگرمی دادن به پیامبر(ص) و مؤمنان و... گاهی به خلاصه­ ترین شکل ممکن و با کم ترین الفاظ، روایتی را عرضه می­ دارد تا از این طریق، مقصود خویش را به مخاطب القاء کند. با توجه به فراوانی بکارگیری روایت در آیات قرآن، شناخت اینگونه از کلام و ویژگی ­هایش در مسیر درک بهتر آیات و چرایی کاربرد آن ها به صورت متعدد و متفاوت، ضرورت خاصی پیدا می­کند. یکی از شیوه­ های نیل به چنین مرادی، بررسی و تحلیل روایت شناختی قرآن می ­باشد؛ تحلیل روایت­شناسی سورۀ قصص در دو سطح داستان و گفتمان بر مبنای نظریۀ ادبی «رولان بارت» و با تبیین جزئیاتِ آن که زاویۀ دید جدیدی در بین روش ­های تحلیل ادبی است که به کشف و بررسی لایه­ هایی از مفاهیم سورۀ قصص که شاید دور از کانون توجه مانده باشد کمک می ­کند. روایت شناسی داستان های سوره قصص مشخص نمود که اپیزود های حاشیه ای و کوتاه ترین نمایه ها و کاتالیزور ها نقش پررنگی در فهم غرض داستان و مفهوم آیه ایفا می‌کنند؛ همچنین روشن می سازد که شیوه خاص داستان سرایی قرآن، گاه با کم‌ترین الفاظ و کوتاه ترین متن، مخاطب را بصورت هدفمند به مقصد اصلی روایت که هدایت الهی است رهنمون می‌سازند.

هدف: هدف از نگارش این مقاله، تبیین ماهیت «جریان تحریف» در قرآن کریم بود. روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. یافته‌ها: تحریف و وارونه جلوه دادن واقعیتها به عنوان یکی از ابزارهای جنگ نرم، کُنشی فرهنگی-‌ رسانه‌ای و دارای ماهیت نرم‌افزارانه است. رهبر انقلاب در بیانیۀ گام دوم انقلاب، به امید و نگاه خوشبینانه به آینده، سیاست دشمن در برابر امیدآفرینی را تولید خبرهای دروغ، تحلیلهای مغرضانه و وارونه‌ نشان‌دادن واقعیتها دانسته‌اند. تحریف نه به‌عنوان یک واقعیت، بلکه به عنوان یک جریان، جورچین جریان تحریم است؛ به طوری که شکست جریان تحریف، مستلزم شکست قطعی جریان تحریم است. نتیجه‌گیری: قرآن کریم از واژگون‌سازی واقعیتها به مثابه یک فتنه سخن گفته است و اهداف جریان تحریم را اختلال در دستگاه محاسباتی مخاطب، تضعیف روحیۀ خودباوری و تغییر الگوی کُنش جامعه ‌دانسته است. تمسخر، ترور شخصیت رهبر جامعه، شایعه‌پراکنی، شخصیت‌سازی و تحریف با شیوۀ خیرخواهی، به عنوان ابزارها و شیوه‌های تحریف واقعیات در قرآن کریم مطرح شده‌اند. همچنین تنظیم زاویۀ نگاه با نگاه رهبر جامعه، روشنگری، مقابله به مثل، نمایش قدرت در مقابل دشمن و حصر و تبعید تحریف‌کنندگان، به عنوان پنج راهکار مبارزه با جریان تحریف در آیات قرآن کریم مطرح شده است.

تحقیق حاضر به بررسی و تحلیل تطبیقی قصر نماز مسافر در دیدگاه اخباری‌ها و قرآنی‌ها به روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای می‌پردازد و تفسیر دو گروه از آیه 101 سوره نساء را به پژوهش می‌گیرد تا اشتراکات و اختلافات آن‌ها را درک کند و به بحث بگذارد. درباره نماز مسافر فقط یک آیه (نساء: 101) نازل شده است؛ لذا میدان تفسیر تنگ و دشوار اما اختلافات بسیار است. اخباری‌ها آیه را به نماز مسافر و وجوب قصر تفسیر کرده‌اند، که نمازهای چهاررکعتی باید دورکعتی خوانده شوند. مبنای تفسیر آن‌ها نیز اخبار عترت( است. قرآنی‌های اهل سنت از آن‌جا که سنت را مرجع استنباط حکم شرعی نمی‌دانند، بعضاً آیه را طبق ظاهر و سیاق آن به نماز خوف تفسیر کرده‌اند و قصر را رخصت می‌دانند، نه وجوب. علاوه براین، قصر را قصر در ارکان و هیأت نماز تفسیر می‌کنند، نه قصر در رکعات. قرآنی‌های شیعه به‌رغم اختلاف مبنایی اما در برخی وجوه قصر نماز مسافر با اخباری‌ها اشتراک نظر دارند؛ یعنی با نظر به اخبار معصومین( درباره احکام نماز مسافر فتوا داده‌اند و بر همین‌اساس، با قرآنی‌های اهل سنت اختلاف نظر دارند و بعضاً به آن‌ها نزدیک‏اند.

از جمله مباحث تطبیقی در موضوع ادیان، بررسی صفات اخلاقی حضرت داوود؟ع؟ در قرآن و عهدین است. در قرآن کریم به حداقل نُه صفت اخلاقی از حضرت داوود اشاره شده است. در مقابل در عهد عتیق، حداقل شانزده ویژگی اخلاقی مطرح شده است. مشترکات میان صفات اخلاقی حضرت داوود؟ع؟ در قرآن و عهدین محدود است. بیان صفات اخلاقی در قرآن کریم منسجم و غالباً همراه با تعابیر کلی است، درحالی‌که در عهد قدیم متناقض و جزئی است. قضاوت عادلانه حضرت داوود؟ع؟، شجاعت وی در مبارزه با دشمنان، احسان و نیکوکاری به مردم، مناجات با خدا در قالب دعا از جمله موارد مشترک میان قرآن و عهدین است. نگارنده در این مقاله با مطالعه متن قرآن کریم و عهدین، دیدگاه این کتب را در زمینه خصیصه‌ها و حوادث اخلاقی مربوط به حضرت داوود بررسی نموده است و در پایان در قالب شش مورد نتایج را ارائه کرده است.

عنایت به موقعیت‌های بیان در بنای انگارة سخن، مهم‌ترین رکن بلاغت در گفتار و نوشتار به شمار می‌رود؛ بلاغت ساختار قرآن کریم که بی‌گمان از روشن­ترین لایه­های اعجاز آن در میدان تحدّی است، با توجّه به رسالت اصلی آن ­ـ بیدارگری و هدایت­بخشی ­ـ از این شگرد انکارناپذیر جدا نیست. نوشتة پیش روی، به بررسی گوشه­ای از شواهد بی­شمار قرآنی در راستای توجّه به موقعیّت­ها و فضاهای سخن به دنبال جست­وجوی پاسخ به این پرسش اساسی است که: راز تکرار مضامین قرآنی در عین گونه‌گونی زوایای ساختاری در چیست؟ در این راستا بخش­هایی از آیات قرآن که قبض و بسط رزق در آنها مطرح شده مورد بررسی قرار گرفته­اند. بخشی از یافته­های این جستجو، عبارت است از: 1) نکته­های بلاغی که در جایگاه ویژة هر یک از ساختارهای متفاوت و مشتمل بر مضامین مشترک در آیات مورد بحث وجود دارد؛ 2) نظریة دیرآهنگ نظم قرآن و پیوندهای بلاغی در ساختار آیات، حقیقتی است جدّی که پیگیری آن در قرآن کریم می­تواند درهای تازه­ای از ساحت‌های بلاغی و زیبایی­شناختی این کتاب الهی را پیش روی کاوشگران بگشاید.