جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"پیدایش جهان" اثری است از "ویلیام دمبسکی"، "استفان میر" و "مایکل بیهی" که در آن به "تصادف یا طراحی هوشمند" پرداخته شده است. "ویلیام دمبسکی" استدلال می کند که به لحاظ منطقی، طراحی هوشمند، با همه چیز از خلقت متناوب گرفته تا آخرین درجه های تکامل سازگاری دارد. مورد اول به معنی مداخله ی آفریدگار در هر نقطه ی قابل تصور برای ایجاد گونه های جدید است و مورد دوم به معنی آفرینش یکپارچه ای توسط خالق است که در آن تمام ارگانیسم ها در یک سیستم کلی و بزرگ که اغلب درخت زندگی نام می گیرد، جای دارند. او معتقد است هر دوی این حالت ها با طراحی هوشمند سازگارند با این حال، این مساله با تکامل تئیستی که از دیدگاه نویسنده، تصورات داروین از جهان را می گیرد و آن را به نحوی تعمید می دهد، ناسازگار است. با توجه به تکامل تئیستی، طراحی واقعی است، اما به شکل تجربی قابل تشخیص نیست و آن را می توان تنها از طریق ایمان دریافت. برای "ویلیام دمبسکی" در "پیدایش جهان" اصل مساله در این نکته خلاصه می شود که از یک برتری تکاملی، هوش یک محصول جانبی از فرآیندهای مادی کاملا کورکورانه است. این یک امر اصولی نیست و یک سازگاری، تکنیک یا مکانیسم بقا است؛ اما چیزی نیست که هر گونه ادعایی در مورد واقعیت داشته باشد. طراحی هوشمند این گفته را می چرخاند و می گوید که اگر شواهد خوبی از طراحی در زیست شناسی وجود داشته باشد، این طرح از یک هوش تکامل نایافته به دست آمده است. این بدان معنی است که هوش، چیزی اساسی برای واقعیت است و باید برای درک ما از علم نیز اساسی باشد.

این کتاب را از تاثیرگذارترین کتاب های نوشته شده پس از جنگ جهانی دوم دانسته اند و این ارزیابی گزاف نیست. داعیه ی اصلی تامس س. کیون در کتاب ساختار انقلاب های علمی کنار گذاشته شده و پارادیوم جدیدی به جای آن می نشیند. چنین تغییری موجب تحولی عمیق در سرشت جست و جو و تحقیق علمی می شود. نگاه نگارنده ی کتاب عمیقا متاثر از مکتب (فلسفه ی تحلیلی) است. وضوح و شفافیت اصطلاحات و گذاره ها، و اجتناب از مغلق گویی و حیرت افکنی ویژگی این رویه ی بیان فلسفی است. البته این معنا مانع از باریک اندیشی و ژرف نگری های فرکی نبوده و خواننده ی دقیق کتاب خود شاهد خواهد بود کبرای رسیدن به پاره ای از استنتاجات تا چه میزان بادیه های درشتناک خرد فرسا و هزارتوهای اندیشگی طی شده است. حاصل این همه، معرفی الگویی برای حصول و پیشرفت دانش علمی است که با الگوی مورد پذیرش زمان خود از بیخ و بن متفاوت بوده و امروزه مورد پذیرش اغلب متخصصان مطالعات علم است.

مدل تحلیل سه سطحی فرکلاف، بر اساس توصیف، تفسیر و تبیین می تواند در بررسی دیدگاه یا نگرش قالب بر متون در جامعه و اینکه چه دیدگاهی با کدام زیر بنای فکری، یک متن مشخص را تولید کرده کمک نماید. لذا می توان ازاین طریق، ذهنیت اجتماعی را از متن به چالش کشید و در اصلاح و تغییر کنش های اجتماعی تأثیر گذاشت. با الهام گیری از روش فرکلاف می توان رویکرد سوره هایی را که منابع حدیثی کمی برای تفسیر و تبیین دارند و یا بر اساس نگاه حاکم بر جامعه، برداشت ناصحیحی از آن رفته است، کشف نمود. سوره تحریم (به اعتراف خلیفه دوم) درباره دو دختر خلفا نازل شده است. اما مفسرین به جهت تعصبات اعتقادی به واکاوی رفتار ایشان نپرداخته اند. روایات موجود در شأن نزول هم به همان علت، ناکارآمد می نماید. در این پژوهش سوره تحریم به مثابه یک گفتمان، مورد تحلیل قرار گرفت. در مرحله توصیف، واژگان «صغو»، «مولی»، «ظهیر» و... بررسی شد. تمایل به انحراف و عدم پشیمانی از رفتار، در همسران به جایی رسید که خداوند و صالح المؤمنین(ع) بعنوان پشتیبان پیامبر(ص) در برابر ایشان قرار می گیرند. در مرحله تفسیر، نگرش قالب این سوره، حکایت از همدستی همسران با منافقینی دارد که دست به توطئه ای نابخشودنی زده اند، تا جاییکه پیامبر رحمت(ص) که در نهایت مدارا با اهل خویش هستند از طرف خداوند با پیشنهاد طلاق ایشان روبرو می گردند. در مرحله تبیین، هدف نزول سوره، افشای دست توطئه گران بیان شده و اینکه جامعه بتواند مسیر درست را پس از رحلت پیامبر(ص) تشخیص دهد و در حیرت نماند. رویکرد این پژوهش، توصیفی- تحلیلی میباشد و به روش کتابخانه ای صورت گرفته است.

از جمله مستندانی که باورمندان به انفعال در نظام سیاسی به آن تمسک می‌جویند، روایتی است مشهور به «قلوب ‌الملوک» که در آن به مردم توصیه شده از دشنام و مقابله با پادشاهان ظالم و ستمگر پرهیز کرده و صرفاً با دعا و تضرّع از خدا بخواهند قلب‏های ملوک را با آنان مهربان سازد. مهمترین موضوع این روایت، بسنده ‌کردن به دعا و عدم اقدام جهت اصلاح حاکمان و امور سیاسی نامطلوب است. پژوهش حاضر با هدف پاسخ به شبهه انفعال با روشی توصیفی ـ تحلیلی و رویکرد انتقادی پس از ذکر تاریخ نقل این حدیث در منابع فریقین به بررسی اعتبار سندی و متنی آن پرداخته است. اعتبارسنجی سندی این روایت نشان میدهد که حدیث مذکور دارای ضعف سندی است چرا که اولین ظهور آن در قرن سوم در منابع اهل سنت بوده و سپس به منابع شیعی منتقل شده و به‌تدریج وارد متون تفسیری و کلامی شده ‌است. اعتبارسنجی محتوایی روایت نیز نشان می دهد که قرآن کریم و دیگر آموزه های دینی نه تنها مؤید این محتوا نیستند، بلکه به مشارکت فعالانه در سیاست و نقد و نظارت حاکمان، دعوت می‌کنند. روایات معتبری نیز در مقابل روایت مذکور وجود دارد که آن را در آزمون عرضه حدیث بر سنتِ معتبر با چالشی جدی مواجه می‌سازد.

در این موضوع که مترجمان معاصر، آیات سوره آل‌عمران را بر مبنای تعدد معانی کلمات ترجمه کرده‌اند تردیدی نیست؛ اما این مسئله مهم مطرح است که آیا این تفاوت برداشت‌ها از ساختار واحد واژگان، در ترجمه‌ها و تفاسیر قرون اولیه نیز جریان داشته است؟ در این مقاله، مسئله اصل وجود واژگان چندمعنا در قرآن کریم و کاربست چگونگی ترجمه آنها توسط مترجمان به روش توصیفی - تحلیلی و استنتاجی بررسی و مطالب با استفاده از مهم‌ترین و معتبرترین ترجمه‌ها و تفاسیر قرون اولیه، ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که اکثر الفاظ و اصطلاحات این سوره از نظام چندمعنایی پیروی می‌کنند. باور و اهتمام مترجمان و مفسران متقدم به اصل چندمعنایی در ترجمه واژگان این سوره نیز در آثارشان مشهود است، زبان فارسی کهن نیز به‌ قدری توانمند بوده که توانسته است با برساخته‌های ناب پارسی، به خوبی از عهده ترجمه کلام وحی برآید. نتایج واکاوی ها روشن می کند که بکارگیری اصل چندمعنایی در ترجمه، دستیابی به لایه‌های معناییِ آیات را امکان پذیر و زمینه پاسخ گویی قرآن به نیازهای انسان عصری را فراهم می‌سازد.

پیرنگ یکی از مهمترین عناصر داستان و به منزله اسکلت داستان است. بررسی این عنصر جهت تبیین لایه­های کلی داستان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، در پژوهش حاضر این عنصر و عناصر وابسته به آن در داستانک­های تک­آیه ­ای قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و الگوی پیرنگ داستانک­ها ارائه گردیده است. و با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا نشان داده­است که داستانک­­های تک­آیه­ای به اقتضای مضمون آن پیچیده نیست و نظم طبیعی حوادث در قریب به اتفاق داستانک­ها رعایت شده و رخداد­ها همواره در روایت هم­بسته و زنجیره­وار اتفاق افتاده است به گونه­ای که الگوی پیرنگ هر داستانک، بیانگر پیرنگی منطقی و منسجم است؛ در هر داستانک یک موقعیت دشوار مطرح می­شود و در پی آن عناصر پیرنگ را در جایگاه خود و با هماهنگی و انسجام خاصی به کار بسته است؛ هرچند به علت فوق العاده موجز بودن این نوع از داستان­ها برخی عناصر پیرنگ در تمام داستانک­ها حضور نداشته و یا با برخی دیگر از عناصر ادغام گردیده­اند ولی عناصر اصلی در تمامی داستانک­ها به طور ثابت وجود دارد.

روایت عدم غصب حق اهل‌بیت (ع) توسط خلفا در منابع اهل‌سنت از قول امام باقر (ع) از جمله روایاتی است که بنابر رویکرد اهل‌سنت می‌توان برای نشان دادن حسن رابطه‌ی اهل‌بیت (ع) با خلفا بدان تمسک جست. این روایت در منابع اهل‌سنت با طرق متعدد از دو راوی ضعیف نقل شده و به برخی منابع متاخر شیعه نیز از کتب اهل‌سنت منتقل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد روایت مورد بحث در تعارض با اخبار و وقایع تاریخی موجود در منابع فریقین، سنت و سیره‌ی اهل‌بیت (ع) است. وجود روات تضعیف شده در سلسلة سند نیز از اعتبار روایت کاسته است. برای نخستین بار این روایت از سوی ابن شبة نقل شده، پس از او نیز دارقطنی با طریقی متفاوت از طریق ابن شبة گزارش کرده است. نگاشته‌ی حاضر با رویکردی تحلیلی- انتقادی می‌کوشد تا سند و طرق روایت مذکور را با توجه به منابع فریقین و با تکیه بر منابع اهل‌سنت در سنجه‌ی نقد قرار دهد. همچنین ضمن بررسی مصادر و اسناد روایت، به بررسی محتوای آن و نشان دادن تعارض روایت با تاریخ، احادیث و نحوة تعامل اهل‌بیت (ع) با شیخین پس از رحلت پیامبر (ص) می‌پردازد تا بدین طریق بیان دارد که ناسازگاری روایت با موارد مذکور اعتماد به آن را کم کرده و اعتبار آن را می‌کاهد.

مسأله وحی یکی از مباحث بنیادی در دین اسلام است که با دو نگرش زمینی و آسمانی مواجه می‌باشد. نگرش آسمانی، وحی را پیامی از جانب خدا برای بشر و پیامبر اسلام را واسطه‌‍‌ی ابلاغ آن می‌داند. اما نگرش زمینی که محصول دوره مدرنیته است، دارای جنبه‌ها و ابعاد مختلفی است. برخی از نواندیشان معاصر مانند مجتهد شبستری براین باورند که وحی از ضمیر ناخودآگاه پیامبر سرچشمه گرفته و در قالب الفاظ در قرآن آمده است. شبستری معتقد است اگر وحی کلام خدا باشد برای مخاطبان قابل فهم نیست. او برای اثبات این ادعا به دیدگاه‌های زبان شناسان و علمای علم اصول و تطبیق آن با قرآن استناد کرده و نتیجه می‌گیرد قرآن کلام پیامبر است. شبستری عنصر اصلی فهم را پیش‌فهم دانسته و آن را متأثر از زمان و مکان و علایق شخص می‌داند. با این دیدگاه اصولا فهم امری تاریخی است. در نتیجه فارغ از این بحث که قرآن کلام پیامبر باشد یا کلام خدا، فهم واقعی قرآن را غیرممکن می‌داند. هدف مقاله حاضر بررسی و نقد دلایل تطبیقی شبستری در رابطه با عدم امکان فهم وحی رسالی می‌باشد که وی در این زمینه به نظرات برخی فلاسفه زبانشناس و اصول فقه استناد نموده است. ایرادهای موجود در استدلال‌های وی در زمینه‌ی مورد بحث با شیوه‌ای جدید شفاف‌سازی و تبیین گردیده است. در نوشتار حاضر تعریف فلسفی زبان، امکان فهم وحی رسالی و دلالت تصدیقیه از نظر شبستری با روش تحلیلی-انتقادی مورد بررسی قرار گرفت و با معیار‌های عقلی و نقلی اثبات گردید که وی برداشت نادرستی از تعاریف زبان‌شناسان و مسأله‌ی مفاهمه و دلالت تصدیقیه ارائه داده است و با پیش‌فرض‌ها و شیوه‌ی استدلال غیرمنطقی به نتایجی باطل دست‌یافته است. بنابراین مواردی‌که شبستری به آن‌ها استناد کرده است، دلالتی بر عدم امکان فهم وحی از جانب خداوند را ندارند.