جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علامه مجلسی رحمه الله علیه یکی از بزرگترین و شهیر ترین علماء شیعه در قرون اخیر است. کارنامه ی علمی او گویای همه چیز است و همین از او یک متکلم، محدث و صاحب نظر بزرگ ساخته است. نظرات علامه مجلسی (رحمه الله علیه) در مباحث و ابواب گوناگون علمی از گذشته مورد بحث جوامع علمی بوده است. یکی از مباحث مهمی که از قدیم الایام در بین علماء و متکلمین شیعه مورد بحث و بررسی بوده، مبحث شناخت خداوند متعال است. همچون دیگر علماء، علامه مجلسی (رحمه الله علیه) نیز در گنجینه ی گرانبهای علمی که از خود بجای گذاشته، درباره این موضوع نیز صحبت ها و بیانات گران سنگی از خود به جای گذاشته است. تحقیق پیش رو در صدد این است که رویکرد علامه مجلسی رحمه الله علیه در باب شناخت خداوند متعال را در چهار فصل پیش رو تبیین و تحلیل نماید. در فصل اول به مباحث مربوط به کلیات موضوع و مفهوم شناسی و تعریف رویکرد های حدیثی و فلسفی و همچنین زندگینامه علامه مجلسی رحمه الله علیه پرداخته شده است. در فصل دوم به بیان راه های شناخت خداوند متعال و همچنین براهین اثبات خداوند متعال از دیدگاه علامه مجلسی رحمه الله علیه و تمسک او به استفاده از ادله نقلی در باب اثبات خداوند پرداخته شده است. در فصل سوم به بیان صفات خداوند متعال در کتب علامه مجلسی رحمه الله علیه و تقسیم بندی ایشان از صفات پرداخته شده و در نهایت در فصل چهارم به تبیین و تحلیل رویکرد علامه مجلسی (رحمه الله علیه) در باب شناخت خداوند متعال پرداخته شده و همچنین رویکرد ایشان تبیین شده است. علامه در مطالب خود، مباحث عقلی و فلسفی را گنجانده و از آنها به کرات استفاده نموده است. علامه رویکرد اخبارگرایانه را دارد اما اخباری محض نیست. ایشان هم عالمی عقل گرا بوده و هم توجه به اخبار داشته، و هر دوی این رویکردها از آثار ایشان قابل اخذ است.

علم کلام، به عنوان یکی از شاخه های علوم اسلامی ، همواره در معرض چالش های فکری ودینی وفلسفی درون دینی و برون دینی بوده است. در این میان، ابومنصور ماتریدی ، متکلم سده چهارم هجری ، با تالیف اثر " التوحید " ، نقش مهمی در بنیان گذاری و تثبیت مبانی اعتقادی اهل سنت به ویژه در منطقه ماوراءالنهر ایفا کرد. ( صابری، 1388؛ 294) اثر او نه تنها پاسخی به نیازهای اعتقادی مسلمانان آن عصر بود، بلکه تلاشی نظام مند برای ارائه ی دفاع از توحید و اصول دین به شمار می رود . همزمان با حضور مکتب ماتریدی در ماوراءالنهر ،در عراق مکتب اشعری ،توسط ابوالحسن اشعری تاسیس شد که از لحاظ رواج تفکرکلامی همسو تقریبا گام یکسانی را برداشتند، اما اختلافاتی نیز با یکدیگردارند . از عقاید اشتراکی میان ماتریدی و اشاعره میتوان به رویت وجه خدا در آخرت اشاره نمود .(ماتریدی ابو منصور،1427ه.ق؛77) و از موارد اختلافی میان این دو فرقه میتوان به بحث حسن و قبح عقلی اشاره کرد که از مهمترین موارد اختلافی میان عدلیه و اشاعره است .که در این مورد ،ماتریدیه نیز با عدلیه موافق است و معتقدند که عقل میتواند حسن و قبح عقلی اشیاء را درک کند . آنها حسن و قبح را دارای سه معنا دانسته اند که عبارتند از : الف)کمال و نقص؛ب)ملائمت و موافقت با غرض یا طبع و عدم آن؛در این دو معنی اختلافی وجود ندارد و همه میپذیرند که عقل قادر بر درک آن است. ج)استحقاق مدح وثواب و استحقاق مذمت و عقاب .این معنایی است که اشاعره و ماتریدیه بر سر آن اختلاف دارند و اشاعره منکر آن است ،اما ماتریدیه همنوا با شیعه و معتزله آن را می پذیرد.(ابو عذبه ،1416ه.ق؛56)

علوهمت دراصطلاح: عبارت است از سعی وکوشش در تحصیل سعادت وکمال وطلب کردن کارهای بزرگ وعالی بدون در نظر گرفتن سود وزیان دنیا به طوریکه به سبب دست یافتن به منافع دنیایی شادمان نشود واز فقدان آن اندوهگین مگردد بلکه ازطریق طلب، از مرگ وکشته شدن ومانند آنها باک نداشته باشد.(مجتبوی، سیدجلال الدین، علم اخلاق اسلامی (ترجمه کتاب جامع السعادات)، ص322) دون همتی دراصطلاح: پستی طبع و قصورهمت از طلب کارهای بزرگ و امور عظیمه خطرناک وقناعت نمودن نفس به شغل های پست و اعمال جزئیه و این صفت خبیثه نتیجه کم دلی وضعف نفس است.(نراقی،ملااحمد،معراج السعاده،ص218) علوهمت از مولفه های تاثیر گذار در امور فردی واجتماعی زندگی است که در آیات قرآن کریم وروایات اهل بیت (علیه السلام) بسیارتاکید شده است. زیرا بشریت برای وصول به اهداف عالی وکسب فضایل ومکارم در جهت رسیدن به مراتب عالی انسانیت و کمال وهمچنین دوری از اشتغال به اهداف پست و فرومایه که انسان رابه سقوط می کشاند نیازمندراهنمای مسیراست. و قرآن کریم به عنوان برترین منبع هدایت به سوی حیات طیبه رهنمودهایی دراین باره ذکر کرده است تابتوانیم مرز بین علوهمت ودون همتی را مشخص کنیم و مسیر زندگی را برپایه اهداف والا بنا نهیم. درآیات قرآن کریم وروایات معصومین (علیه السلام)دررابطه با علوهمت عواملی ازجمله اندیشیدن، مجالست وهمنشینی وهمچنین ویژگی هایی مثل: استقامت وپایداری در مسیر کمالات ، وآثاری همچون شجاعت وبردباری دررابطه با علوهمت واهمیت آن به عنوان یک ویژگی مهم فردی واجتماعی بیان شده است. فرایند پژوهش به گونه ای است که آیات قرآن کریم وروایات بامضمون عوامل ،ویژگی ها وآثار علوهمت استخراج می شوند و ذیل تعابیرمصادیقی از سیره شهدا، عرفا وعلما ذکرخواهد شد؛

بررسی تطبیقی دانش اهل‌بیت و یاران کبار ایشان از منظر روایات شیعه و مستشرقان مفسران شیعه بر پایه آیات و روایات معتقدند اهل‌بیت مرجع علمی مسلمانان پس از پیامبر هستند. ازنظر مفسران شیعه مصداق آشکار اهل ذکر، اهل‌بیت هستند. علاوه بر دانش اهل‌بیت، یاران آن‌ها نیز از دانش بی‌بهره نبودند و با علم و تجربه‌ای که در طول عمرشان کسب کرده بودند و هم‌نشینی با پیامبر اکرم و امام علی علم و دانش خود را به بالاترین حد خود رسانده بودند و از عالم‌ترین افراد محسوب می‌شدند. در این میان دیدگاه مستشرقان نسبت ‌به اهل‌بیت متفاوت است. برخی مستشرقان دیدگاه مثبتی نسبت به اهل‌بیت پیامبر داشته‌اند و برخی دیگر نیز منکر این امر هستند. مستشرقانی که به منابع اصیل اسلامی مراجعه کرده و کتب فرق اسلامی را جست‌وجو کرده‌اند، نسبت به اهل‌بیت اظهار ارادت می‌کنند و عده‌ای نیز دیدگاه منفی نسبت به این خانواده داشته اند. چگونگی برخورد شیعیان با این‌گونه روایات و بررسی نظرات مستشرقان می‌تواند دیدگاهی جامع در ارتباط با الگو گیری از دانش اهل‌بیت و یاران کبار ایشان به ارمغان آورد و مهم‌تر از آن می‌توان به نقش سازنده‌ی اسلام و مربی‌گری اهل‌بیت در تعلیم علوم به یاران خاص ( یاران کبار) و عام خود پی برد. با توجه به جایگاه دانشی که اهل‌بیت و یاران ایشان از آن برخوردار بودند و با توجه به اینکه بحث شیعه پژوهی و مسئله دیدگاه خاورشناسان به اسلام و مسائل دانشی اهل‌بیت همواره مورد توجه بوده است، این پژوهش درصدد است که دیدگاه‌ها و نظرات مفسران شیعه و مستشرقان (خاورشناسان) را در مورد جایگاه علوم و دانش اهل‌بیت و همچنین یاران کبار اهل‌بیت مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و ببیند آیا می‌توان اعتبار و ارزشی که در علم پیامبر و اهل‌بیت وجود دارد را برای یاران کبار ایشان در نظر گرفت یا خیر؟ این پژوهش با گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه‌ای به بررسی تطبیقی دانش اهل‌بیت پیامبر, و یاران کبار ایشان از منظر روایات شیعه و مستشرقان می‌پردازد. در نتیجه ازنظر روایات شیعه، علوم اهل‌بیت از جانب خداوند می‌باشد و اهل‌بیت این علوم را به یاران کبار خود نیز منتقل کرده اند، اما مستشرقان معتقدند که علم تنها می‌تواند از طرق علوم دنیایی به دست آید و به علوم وحیانی اعتقادی ندارند، بنابراین یاران کبار نیز از این دانش برخوردار نبوده‌اند. کلیدواژه: دانش، اهل‌بیت پیامبر، یاران کبار، روایات شیعه، مستشرقان.

جهان دچار جنگ ها و خشونتهای پراکنده است. در عصر انفجار اطالعات و ارتباطات و دهکده جهانی، مایه تعجب و جای پرسش است که به جای کین و نفرین و ستیز و آویز، چرا گفتگو در آفاق جهان طنین انداز نیست؟ هانس کونگ یکی از متفکران و الهیدانان کاتولیک است که به صلح جهان از رهگذر صلح ادیان اندیشیده است. صلح ملت ها بدون صلح ادیان آنها ممکن نیست. صلح ادیان بدون گفتگو و تفاهم ممکن نیست و گفتگو بدون اخالق جهانی پا نمی گیرد. بنابراین، صلح جهانی و بقای بشر به اخالق جهانی گره خورده است. در این زمینه، تنها اخالق نیست که می تواند پایه و پایگاهی برای گفتگوهای ادیان قرار گیرد. عالوه بر اخالق، اصولی مشترک در خود ادیان وجود دارد که می تواند مبنای گفتگوی ادیان واقع شود. پرسش از مؤلفه های گفتگوی ادیان درواقع جستجوی اصولی در خود دین را پی می جوید. این جستار طبق روش تحلیلی و توصیفی انجام شده است. اصول یافته شده شامل دو دسته کلیاند: اصول فکری مشترک و اصول عملی مشترک. مهم- ترین اصول فکری مشترک در ادیان جهان عبارتند از: اصل آغاز )خدا(، اصل انجام )معاد(، مسأله جهان )آفرینش(، مسأله پیشوایان دینی )نبوت(، فرشتگان )موجودات روحانی عالم(، متون مقدس. اصول عملی عبارتند از: یکی اینکه شرایع شامل سه بخش می شوند: احکام و قوانین، آیین ها و مناسک، و دعاها و نیایش ها. و دیگری اخالق جهانی. اخالق جهانی وسیع ترین بنیاد برای گفتگوی ادیان است که حتی شامل غیردینداران هم می شود و آنان را به مشارکت در ساختن صلح و آینده نوین فرامی خواند. گفتگوی ادیان امر بی سابقه نیست. تمدن اسالم در گذشته تجربههایی از این سنخ داشته است، مانند ابوریحان و محمد داراشکوه، که به گفتگوی اسالم و هند نظر داشته و اقدام کرده اند. گفتگوی ادیان برای مشارکت در تحقق صلح جهانی و بقای نوع بشر ضروری است. ادیان به لحاظ اصول فکری و اخالقی خود ظرفیت مناسب برای آن را دارد. بازنگری و برخی اصالحات الزم است که این ظرفیتها کامل فعلیت و گسترش پیدا کنند.

امامت و رهبری امت اسلامی اولین و بنیادی ترین مسئله مورد اختلاف در میان مسلمانان است که خود منشا اختلافات فراوانی قرار گرفته و طریق مطمئن برای رفع آنها مراجعه به فرمایشات مورد اتفاق پیامبر(ص) می باشد تا با فهم صحیح آنها حقیقت روشن شود. یکی از فرمایشات مورد اتفاق، در موضوع امامت، حدیث شریف نبوی ",من مات", است و می توان با بررسی دیدگاه مذاهب کلامی(امامیه، زیدیه،اسماعیلیه، معتزله، اهل‌حدیث، اشاعره، ماتریدیه و اباضیه) و بدست آوردن جهات اشتراک و افتراق آنها گامی در جهت تقریب بین مذاهب ایجاد نمود. در این رساله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی وانتقادی سند و متن حدیث بررسی و دیدگاه مذاهب کلامی از حیث دلالت آن بر ضرورت وجود امام، و شرعی یا عقلی بودن وجوب وجود امام، و نیز منصوب الهی یا منتخب مردم بودن امام، وهمچنین مصداقیت معصومین یا غیر آن‌ها برای امام زمان، بررسی شده و نتایج زیر به دست آمد، طبق دیدگاه مذاهب، حدیث ",من مات", مستند، صحیح و معتبر می‌باشد، همه مذاهب کلامی در دلالت حدیث بر ضرورت وجود امام در هر زمانی اتفاق نظر دارند، اما در جهات دیگر اختلاف وجود دارد، امامیه، بخشی از زیدیه و بعض متکلمان معتزلی معتقد به دلالت بر شرعی بودن وجوب امامت می باشند اما این دلالت را مؤید حکم عقل می دانند که از قاعده لطف به دست می آید، امامیه، اسماعیلیه و بخشی از زیدیه معتقدند که با توجه به سیاق حدیث و شواهد بیرونی، امام باید منصوب الهی باشد و امامیه ، اسماعیلیه وبرخی از زیدیه بر این باورند که هرچند این حدیث دلالت مطابقی بر عصمت امام ندارد ولی با توجه به اهمیت مقام امام وجایگاه امامت وآیات و روایاتی که در موضوع امامت آمده است، مصداق امام در این حدیث امامان معصوم می باشد.

در این پژوهش، هدف بررسی و تحلیل دلالت های تربیتی هستی شناختی سوره نساء است. این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی-استنتاجی انجام شده است و به بررسی مفهوم قرآنی هستی شناسی سوره نساء می‌پردازد. در این روش تحقیق، مفاهیم و مضامین مورد بررسی در سوره نساء به صورت دقیق و جامع تحلیل و سپس استنتاجات تربیتی از این تحلیل به دست آمده است. منبع اصلی برای بررسی و تحلیل دلالت‌های تربیتی، متن سوره نساء از قرآن کریم است و تمامی آیات و اطلاعات موجود در سوره نساء مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. در تحقیق حاضر که بررسی هستی شناسی سوره نساء را در بر می‌گیرد، از نمونه برابر با کل استفاده شد. به این معنی که تمامی آیات سوره نساء، به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. ابتدا آیات سوره نساء از قرآن کریم مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند. سپس، با استفاده از چارچوب دلالت‌های تربیتی، هستی شناسی، فیش‌هایی از آیات برداشت و دسته‌بندی شدند. بر اساس یافته های پژوهش مبانی هستی شناسی شامل؛ برابری انسان ها در آفرینش ، نعمت های الهی حکیمانه و آگاهانه هستند ، مسئولیّت حقیقی انسان در مقابل خدا ، میان تکوین و آفرینش انسان، و تشریع و احکام الهی هماهنگی است و .. می باشند. اصول هستی شناشی شامل؛ زن و مرد در آفرینش وحدت دارند و هیچکدام از نظر جنسیّت بر دیگری برتری ندارند. ، همه موجودات باید به سبب اعمال خود از جزا و پاداش الهی برخوردار می شوند و ... و روش های دستیابی به اصول و مبانی فوق الاشاره شامل؛ آموزش برابری جنسیتی به دانش اموزان ، آموزش مفهوم عدالت الهی ، تش پذیرش مسئولیت برای انتخاب‌ها و عملکرد دانش آموزان و ... می باشند.

فلسفه صدرایی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین نظام‌های فلسفی اسلامی، ارتباط عمیقی میان هستی‌شناسی (Ontological) و شناخت‌شناسی (Epistemological) برقرار می‌سازد. در این نظام، ملاصدرا با استفاده از اصولی مانند اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و وحدت وجود، به تبیین فرآیند پویای شناخت انسان از جهان می‌پردازد دستاوردهای جدید ملاصدرا در حوزه‌ی شناخت از دیدگاه رئالیستم؛ که شناخت را انطباق ادراک با واقعیت عینی خارجی، ایدئالیستم؛ که شناخت را مبتنی بر ایده‌ها و تصورات ذهنی و پروگماتیستم؛ که شناخت را مبتنی بر عملکرد و کاربرد مفاهیم می‌داند فراتر رفته و با پیوند عین و ذهن، هم واقعیت را به‌عنوان یک امری اصیل و مستقل از ذهن می‌پذیرد و هم به تأثیرگذاری ذهن در شناخت از طریق صور علمیه و اتحاد عاقل و معقول اذعان دارد. آنچه در این منظومه فکری مشهود است اتخاذ مبانی متمایز ملاصدرا در حوزه هستی‌شناسی و شناخت است محور اصلی بحث در نوشتار حاضر تأثیرات مبانی هستی‌شناسی بر شناخت نزد ملاصدرا، به‌صورت توصیفی و تحلیلی می‌باشد. اهمیت مسئله مزبور ازاین‌روست که در حکمت متعالیه، شناخت از واقعیت و حقیقت تنها به ادراکات حسی یا خیالی محدود نمی‌شود؛ بلکه به نحوی عمیق‌تر با هستی و مراتب آن پیوند می‌خورد. ازاین‌رو، فهم دقیق تأثیرات مبانی هستی‌شناسی بر مسئله شناخت، می‌تواند دیدگاه نوینی درباره نحوه شناخت و دریافت حقیقت در این نظام فلسفی ارائه دهد. سرانجام رساندن این تحقیق در شش فصل بوده که هر یک از فصول به بررسی تمام جوانب یک موضوع خاص پرداخته است. نتیجه‌ی به‌دست‌آمده اینکه؛ نظام هستی‌شناسی ملاصدرا با اصولی نظیر اصالت وجود، وحدت وجود، حرکت جوهری و تشکیک وجود چارچوبی منسجم و پویا برای شناخت فراهم می‌آورند که در آن شناخت تابع مراتب وجودی و در فرآیندی از تکامل دائمی است.

حکمت پاسخی برای تناقض‌های کیهانی و بشری است. آگاهی و عمل به دانش مهارت زندگی با تأکید بر شریعت در سنت یهودی معنا یافته است. باتوجه به اینکه سنت دینی یهودی با فرهنگ‌های موجود در خاورمیانه و به‌ویژه فرهنگ یونان باستان تعامل و ارتباط وثیقی داشته است، مفهوم حکمت در یهودیت تحولات زیادی یافته و دگرگونی‌های فرهنگی و ادبی هم در این تحولات نقش بسزایی داشته است. در این پژوهش تلاش شده است تا وجوه معنایی، سیر تحولات و جنبه‌های مختلف مفهوم حکمت بررسی شود به‌سبب تأثیرات یونانی‌مآبی بر ادبیات حکمی به‌ویژه کتاب حکمت سلیمان بر این کتاب بیشتر تأکید شده است. حکمت سبب جاودانگی، برقراری نظم و عدالت می‌شود و شیوه راستین زندگی تلقی می‌شود و سبب دستیابی به قدرت و نیز قضاوت و داوری راستین می‌شود. ارجحیت حکمت به منشأ الهی او است. حکمت‌نامه‌ها در برابر نفوذ فرهنگ یونانی همچون دژی عمل کرده‌اند. حکمت امتیاز بنی‌اسرائیل بود، ولی در ظاهر خلاصه نمی‌شد و عمل براساس حکمت سنجیده می‌شد. حکما آموزگارانی بودند که با دانش عقلی و ذوقی خود به کمک انسان‌ها آمدند. حکیم اهداف الهی را در اندیشه و عمل به اجرا درمی‌آورد. از این رو ترس از خدا آغاز حکمت است و حکیم با بصیرت قدم در راه می‌نهد و احمق در تاریکی‌ها راه می‌پیماید. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای است.

پراکندگی یهودیان ()Jewish diasporaیکی از طولانیترین و پیچیدهترین پدیدههای تاریخ بشری است که از زمان تبعید بابلی در قرن ششم پیش از میلاد آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد. این پراکندگی تأثیرات عمیقی بر زندگی یهودیان در ابعاد مختلف تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی داشته است. در طول قرنها، جوامع یهودی در مناطق مختلف در سراسر جهان مستقر شدهاند که منجر به ایجاد مجموعهای غنی از آداب و رسوم فرهنگی، مناسک مذهبی و ساختارهای اجتماعی شده است. این پراکندگی امکان ترکیب سنتهای یهودی با آداب و رسوم محلی را فراهم کرده و سبب تقویت نمودهای منحصر به فرد هویت یهودی شده است. در نتیجه، جوامع پراکنده سهم بسزایی در تکامل کلی فرهنگ و زندگی مذهبی یهودیان داشتهاند. یکی از تأثیرات قابل توجه پراکندگی بر زندگی یهودیان، توسعه فرقهها و جنبشهای مختلف یهودی است. از آنجایی که یهودیان در کشورهای مختلف ساکن شدند، با هنجارهای فرهنگی و اعمال مذهبی گوناگونی مواجه شدند که بر باورها و ساختارهای جمعی خودشان تأثیر گذاشت. این امر منجر به ظهور جنبشهای مذهبی متمایز مانند یهودیت اصلاحگرا، محافظهکار و ارتدوکس شد که هر کدام منعکسکننده ارزشها و تجربیات جامعه مربوطه خود هستند. تنوع در عمل یهودیت، درک بیشتری از یهودیت را به عنوان یک سنت پویا و در حال تحول به جای یک ایمان یکپارچه، تقویت میکند. - سوال اصلی و فرعی تحقیق : -پراکندگی یهودیان چگونه بر زندگی آنها در جوامع مختلف تأثیر گذاشته است؟ - پراکندگی چه تأثیری بر هویت یهودیان داشته است؟ - چگونه یهودیان در جوامع مختلف با چالشهای اجتماعی و فرهنگی مواجه شدهاند؟ - نقش پراکندگی در شکلگیری و تحول مذهب یهودیت چیست؟