جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تعامل ستیزه‌جویانه با اندیشه غربی یکی از محورهای حیات فکری ایرانیان است. این کتاب به بررسی دو شخصیت مهم تاریخ فکری ایران در قرن بیستم یعنی محمدحسین طباطبایی (۱۹۸۱-۱۹۰۳) و مرتضی مطهری (۱۹۷۹-۱۹۲۰) می پردازد و دیدگاه‌های تاریخی‌شان درباره فلسفه غرب و فلسفه اسلامی را ارائه می‌دهد. همچنین تأثیر عقاید این دو شخصیت بر تفکر ایرانی قبل از انقلاب را شرح می دهد.

این کتاب نخستین کتابی است که بررسی می‌کند چگونه الهه‌های پیش از اسلام و دوران متأخر باستان، الهیات و کیهان‌شناسی اساسی قرآن را شکل داده‌اند. این کتاب با کاوش در آثار یافت شده از متون مربوط به عبادت‌های دینی الهه‌های عربستان و خاور نزدیک باستان، تحلیل می‌کند که این آثار یافت‌شده چه چیزی درباره قدرت زنانه در عربستان دوران متأخر باستان به ما می‌گویند و چگونه این قدرت با ظهور اسلام تغییر کرد. در حالی که مطالعات اخیر درباره خدای قرآن معمولاً مسئله الوهیت را جدا از جنسیت در نظر گرفته‌اند، این کتاب شکاف بین این دو پرسش را پر می‌کند و از این جهت کاوشی اساسی و بدیع است. این پژوهش شواهد ادبی و اسنادی - از جمله انقلاب‌های علمی اخیر در ادبیات سریانی و کتیبه‌های عربی - را ارائه می‌کند و بر بینش انتقادی مطالعات پیشین در گفتگو با سنت‌های پس از کتاب مقدس و خاور نزدیک استوار است.

در متون و منابع اسلامی، به‌ویژه نوشته‌های کلامی و جدلی و فرقه‌نگاشتی، پیروان هر فرقه در اشاره به گروه‌های بی‌دین یا بددین معمولاً زبان و ادبیاتی به کار برده‌اند که متفاوت از دیگر گونه‌های زبان دینی است. اصطلاحات «مبتدع»، «مرتد»، «ملحد»، «زندیق» و «رافضی» از این دست‌اند. تعریف و به ‌کارگیری چنین اصطلاحاتی همیشه واضح و دقیق نبوده است؛ گاه این اصطلاحات معانی و کاربردهایی متفاوت از معنای لغوی و رایجشان داشته‌اند و بر فرقه‌ها یا مکاتب خاصی اطلاق شده‌اند و در دوره‌های بعد سیری معناشناختی و تاریخی یافته‌اند. در این کتاب دلالت‌ها و معانی ۱۳ اصطلاح اصلی از شبکۀ واژگانی ادبیات بددینی بررسی شده است. کوشش شده پیشینه و ریشۀ آنها، چگونگی کاربرد آن در قرآن و حدیث، زمینه‌ها و انگیزه‌های الهیاتی یا سیاسی پیدایش و رواجش، تعاریف و تفاوت‌های معنایی آن در بافتارهای مختلف و ناهنجاری‌ها و سوءاستفاده‌های به‌ کارگیری آن مطالعه شود تا به آسیب‌شناسی کاربرد ادبیات تکفیری کمک شود.