جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی و تحلیل مبانى و پیش‌فرض‌های قرآن‌پژوهان مسلمان پاکستان با رویکرد استشراقی با توجه به جمعیت و جایگاه مسلمانان این کشور، یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین مباحث در حوزه مطالعات قرآنى است. ازاین‌رو پژوهش حاضر تلاش دارد که مبانی و آرا مستشرقان راجع به قرآن کریم را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و صحت و سقم آنها را در ترازوی نقد قرار دهد. اهمیت و کاربردی بودن مسئله موجب شد که پژوهشگران با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با بهره‌گیری از آیات وحیانی قرآن و اقوال مفسران، مبانی قرآن‌پژوهی مستشرقان و تأثیر آن بر مطالعات اسلامی پاکستان را مورد تبیین و تحلیل قرار دهند. یافته‌ها و رهاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین و اساسی‌ترین مبانى مستشرقان در اسلام‌شناسی به‌طور عام و مطالعات قرآنى، به‌طور خاص موارد ذیل است: تشکیک وحیانى‌بودن قرآن یا همان بشرى‌بودن آن، تأویل‌های علمی معجزات قرآنی، اسلام دین قومی خاص و یا احکام اسلامی برای زمان خاص، معتبر ندانستن روایات اسلامی دربارۀ تاریخ اسلام و قرآن. بدیهی است که مبانی یادشده دیدگاه‌ها و موضع‌گیری‌ها و دست‌آوردهای مستشرقان را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و پیامدها و تبعات خویش را در مطالعات قرآنی پاکستان می‌گذارد.

رجعت به‌معنای زنده‌شدن برخی از مردگان در زمان ظهور امام زمانf از اعتقادات ضروری شیعیان است. هرچند مستشرقان به بررسی اعتقادات متنوعی از شیعیان دست یازیدند؛ اما دربارۀ رجعت پژوهش فراوانی از ایشان در دسترس نیست. مقاله انگلیسی «Radja» نوشتۀ اتان کولبرگ در دائرة‌‌المعارف اسلام لیدن (The Encyclopaedia of Islam) از معدود نوشته‌های مستقل و قابل‌توجه از مستشرقان در این باره است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی - تحلیلی، مدخل مذکور را به نقد نشسته است. نتیجه پژوهش شماری از کاستی‌های این مقاله را نمایان کرد که مهمترین آن عبارت‌اند از: ارائه نکردن معنای لغوی و اصطلاحی رجعت، خلط دو اصطلاح رافضی و شیعه، نبود تتبع در ارائۀ آیات مرتبط با رجعت، نبود ارجاع درون‌متنی کامل، کاستی در ارائۀ معنای رایج رجعت در شیعه و نداشتن مراجعۀ کافی به منابع کلامی و نیز منابع اصیل شیعی دربارۀ رجعت. نتیجه مقاله حاضر در مطالعات استشراق معاصر کاربرد دارد همچنان که در عرصۀ مطالعات قرآن و کلامی شیعی قابل‌استفاده است.

مدخل «درد و رنج» نوشته یکی از مستشرقان به نام مارگاریتا تی. هیمسکرک است که در دایرةالمعارف قرآن لیدن به چاپ رسیده است. این مدخل دارای پنج بخش، شامل درد و رنج در قرآن، درد و رنج در روایات و درد و رنج از دیدگاه معتزله، اشاعره و عارفان است. پژوهش حاضر به‌منظور فراهم‌ساختن زمینۀ آشنایی افکار عمومی با اسلام ناب محمدی و روشن ساختن فضای فکری مستشرقان درخصوص آموزه‌های دینی، به‌ویژه مباحث قرآنی به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی و نقد این مدخل پرداخته است. در این جستار ضمن اشاره به محتوای مقاله، نظریات هیمسکرک دربارۀ درد و رنج با استفاده از مصادر معتبر اسلامی مورد نقد قرار داده شده و این نتیجه حاصل شده است که با وجود اینکه این مسـتشرق درصدد انعکاس آرای مسلمانان است؛ اما هیچ‌گونه مراجعه به منابع اسلامی، به‌ویژه کتب تفسیری و نقل قولی از منابع شیعی در این‌باره نداشته است. همچنین دیدگاه‌های ذکرشده با تتبع اندک و سطحی از آیات قرآن و در جهت تبیین باورهای کلامی گروه‌های معتزله و اشاعره و عارفان دربارۀ درد و رنج بوده و با جمع‌بندی غیرعلمی و بیان اقوال ناقص و نیز ذکر برخی اقوال شاذ انصاف را رعایت نکرده است.

این مقاله پیرامون کیفیتِ اتصالِ فلسفه با اراده عمل‌گرایانه برای اتخاذ تصمیمات عینی در زندگی است و پرسش اینکه فلسفه که همچون ذات اندیشه انتزاعی ملاحظه می‌شود چگونه با عملکرد ما در فرایند زیستن پیوند خورده و ذیل آن، چه چشم‌انداز و عملکردهایی را در پروژه «فلسفی زیستن» اولویت می‌بخشد؟ فرضیه مقاله بر امکان این نسبت استوار است؛ از آن‌رو که از نگاه ملاصدرا، التزام به عمل در اعتلای فلسفه‌ورزی ضروری است؛ این ضرورت در انجام هر اقدامی در پرتو عنایت به حق‌تعالی و برای تشبه به الوهیت صورت می‌گیرد. کنش‌ها مبتنی‌بر بینش‌های فلسفی توسعه می‌یابند و به رهیافتی واحد ختم می‌شوند. بدین‌سان، تمایز آدمی از دیگر موجود در نسبتی است که با وجود برقرار کرده و این نسبت نیز در چگونگی رهیافتی که برای زیستن خویش برمی‌گزیند، قوام می‌یابد. برآیند ادغام «اندیشه» و «کنش» نیز به شکوفایی اندیشه در متن التزام به‌کنش‌ها آشکار می‌شود.

کتاب «عصر حیرت؛ جستاری کلامی پیرامون حکمرانی فقهی و تمدن سازی دینی در عصر غیبت و سیطره مدرنیته» به قلم مهدی نصیری منتشر شد این اثر طبق پیش بینی بازتاب وسیعی داشت. از طرفی باتوجه به دیدگاه فکری نویسنده و جریان تفکیک، از دیگر سوابق ایشان درسردبیری کیهان و مدیریت مجله صبح و مبارزه باغربگرایی و...، این کتاب هم زیر سوال بردن پایگاه مشروعیت دینی نظام جمهوری اسلامی است و ازطرفی برخلاف مسیر سیاسی که نویسنده تاکنون شهرت خود را مرهون ان مسیر است. هرچند وی درکتاب ارتباط این تفکر را باتفکر حجتیه نفی می کند اما به صورت طبیعی نتیجه تفکر تفکیک غیر از این نمی تواند. قبلا هم جناب محمدرضا حکیمی علیرغم نوشتن تفسیر آفتاب در تجلیل از امام راحل، بعد ازرحلت ایشان وانتشار کتاب تفکیک، انتشار تفسیر افتاب را متوقف وجایگزین ان را درمجموعه اثارش(شماره12) را کتابی دیگر قرارداد. زیرا: بنیانگذار جریان تفکیک، مرحوم میرزامهدی اصفهانی و شارح و مروج ان، مرحوم حلبی بنیانگذار انجمن حجتیه است، به طور طبیعی تفکیک و حجتیه لازم ملزوم یکدیگر هستند مگر کسی ان را جریان فکری منسجمی نداند و یا نخواهد به همه ان ملتزم باشد که طبعا راه تازه ای خواهد بود همچنانکه برخی نو تفکیکیان ادعای ان را دارند. ولی همچنان باور درست این است که تفکیک وحجتیه لازم وملزوم هم هستند و واقعیت خارجی فعالان این جریان ها در عرصه فرهنگی وبعضا سیاسی شاهد صدق آن. بعد انتشار کتاب ازمیان نقدها 3 نقد در زیر اورده می شود. از اقایان رسول جعفریان، علیرضا پیروزمند و رضاغلامی. درابتدا معرفی کتاب وفایل ان از شبکه اجتهاد: به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی کتاب ناب" به نقل از شبکه اجتهاد، کتاب «عصر حیرت؛ جستاری کلامی پیرامون حکمرانی فقهی و تمدن‌سازی دینی در عصر غیبت و سیطره مدرنیته» جدیدترین اثر مهدی نصیری، نویسنده، پژوهشگر و مدیر مسئول فصلنامه اعتقادی ـ معرفتی سمات است که به‌تازگی نسخه الکترونیکی از سوی نویسنده منتشر شده است. ادعای مهدی نصیری در این کتاب این است که غیبت امام معصوم (ع) به ویژه وقتی که با تمدن فراگیر و مسیطر جدید همراه می‌شود، مانع تحقق دولت و جامعه و تمدن تراز دین است و حتی در صورت استقرار یک حکومت دینی با محوریت ولایت فقیه، امکان تحقق چنان تمدنی در حد مطلوب و قابل قبول وجود ندارد و تنها نسبت محدودی از آن مقدور و میسور است. نصیری معتقد است: این ادعا به هیج وجه نافی وظیفه اصلاحگری در عصر غیبت و تلاش برای به دست گرفتن قدرت سیاسی در صورت امکان نیست، اما مسأله این است که امر اصلاح و تلاش برای تحقق احکام و آرمان‌های دینی در روزگار عدم دسترسی به امام معصوم به ویژه در شرایط سیطره تمدن ماتریالیستی و اومانیستی مدرن با موانع و تنگناهایی مواجه است که دایره مقدور و ممکن آن را محدود می‌کند و عدم توجه به این محدودیت می‌تواند نتایج زیان باری، هم برای دین و هم نظام دینی، داشته باشد. این کتاب در هشت فصل و چهار پیوست به نگارش درآمده است. فصل اول: نقش انحصاری حجت معصوم خداوند در ارائه و اقامه دین به نحو مطلوب. فصل دوم: عصر غیبت، عصر حیرت. فصل سوم: عصر غیبت، عصر فروبستگی. فصل چهارم: سقیفه، ضربه‌ای کاری و اساسی بر پیکر اسلام و زخمی التیام‌نیافتنی تا ظهور. فصل پنجم: آخرالزمان، عصر ظلمت و تباهی. فصل ششم: بروز اختلافات کلامی و فقهی و… بین فقهای شیعه دلیلی روشن بر حیرت در عصر غیبت. فصل هفتم: سیطره مدرنیته، مانعی مضاعف بر سر راه تحقق تمدن اسلامی در عصر غیبت. فصل هشتم: عصر غیبت، عصر بلا تکلیفی و حیرانی مطلق و قعود نیست. پیوست‌ها عبارتنداز: پیوست اول: بررسی روایات نفی قیام قبل از ظهور. پیوست دوم: ظهور حضرت مهدی علیه السلام منوط به تحقق جامعه و تمدن تراز دین نیست. پیوست سوم: فواید و نتایج این بحث. پیوست چهارم: طرح چند سؤال و اشکال و پاسخ آن‌ها.

هرمس‌هاس تاریخ در تاریخ سه هرمس معروف داریم: ۱) هرمِسُ الهَرامس یا هرمسَ الهَرامیشا: [ Hirmis al - haramisah] است که بعضی اورا از نسل کیومرث دانسته و معتقد بودند که وی همان «اخنوخ» و «ادریس» است. اولین کسی به شمار می ­رفت که معرفت آسمان­ها را به دست آورد، علم پزشکی را به مردم آموخته، حروف الفبا و کتابت را ابداع کرده و پوشیدن لباس را به انسان تعلیم داده است. همچنین او کسی است که معابدی برای عبادت خداوند ساخت و طوفان نوح را پیش بینی کرد. ۲) هرمس بابلی: هرمس بابلی است که پس از طوفان نوح در بابل زندگی می ­کرد و استاد پزشکی و فلسفه و علم خواص اعداد بود و علم و فلسفه را پس از طوفان نوح دوباره رواج داد. او کسی است که بابل را پس از نِمرود[Nimrod] بازسازی کرد و علم را در آن جا گسترش داد. او همچنین استاد فیثاغورث نيز بود. ۳) هرمس مصری: هرمس مصری است که در مناف[Manaf] نزدیک فُستات[Fustat] که مرکز علم قبل از اسکندریه بوده است متولد شد و شاگرد آگاثدمون بود. او شهرهای زیادی از جمله اِدسا[Edessa] را ساخت و سفرهای زیادی نمود که در طی آنها وی سنت­هایی را برای مردم هر منطقه مطابق با سنت­های ویژه آنها برقرار کرد. او کتابی درباره حیوانات نوشت و استاد علوم پزشکی، فلسفه، کیمیا و خواص سموم بود. همچنین وی استاد «آسلیپیوس» بود

دیوید هیوم براى آن‌که دربارة عقاید دینى به شیوه‌اى قابل تفاهم داورى کند، کوشیده است تا از حساب احتمالات بهره گیرد. وى دراستفاده از حساب احتمالات بر آرای ویژه‌اى در خصوص علیت و استنتاج علّى تکیه دارد. از نظر او، روابط علّى خاص میان پدیده‌ها، از طریق تکرار مشاهده تقارن یا توالى آن پدیده‌ها بر ما آشکار می‌شوند. حاصل این تکرار، تداعى طبیعى و غیرقابل اجتنابى میان پدیده‌هاى مقارن است. همه تداعى‌هاى از این قبیل قوّت و شدّت یکسانى ندارند. در مواردى که مشاهدات قبلى بدون استثنا و یکنواخت باشد تداعى قوى است و اگر یکنواخت نباشد، قوّت این تداعى به نسبت، تقلیل می‌یابد. حساب احتمالات کمک می‌کند تا با مشاهده هر یک از پدیده‌هاى متداعى بتوانیم احتمال وجود پدیده دیگر را محاسبه کنیم. در انجام این محاسبه، هیوم به احتمالات شرطى، احتمال پیشین و احتمال پسین توجه ویژه دارد و نحوة محاسبه خود را بر شکل ابتدایى قانون یا فرمولى مبتنى کرده که امروزه به فرمول بیز شهرت یافته است. نتیجة اعمال فرمول بیز بر سنجش برهان نظم و مبحث معجزه از نظر هیوم نشان دهندة غیرمنتج بودن برهان نظم و غیرقابل پذیرش بودن اخبار معجزه است. دراین مقاله نشان داده شده که هیوم در این قضاوت خود دچار مغالطه و مصادره به مطلوب است.

چکیده ماشینی: کتاب «مرجع در تاریخ الهیات» که توسط دانشگاه آکسفورد در سال 2016 با عنوان «راهنمای الهیات اسلامی آکسفورد» منتشر شد، مشتمل بر پنج بخش عمده شامل چهل و یک فصل است. نوشته شده توسط سی و هفت محقق از شرق و غرب با مقدمه ای گسترده توسط زابینه اشمیتکه شرق شناس بزرگ آلمانی که آن را ویرایش کرده است. ماهیت مرجع این کتاب -علاوه بر تازگی پژوهش ها و مطالعاتی که در آن وجود دارد- انگیزه ای شد تا مرکز مطالعات و پژوهش های نما، آن را به زبان عربی ترجمه کند، زیرا تا حد امکان آخرین یافته ها را بررسی می کند. تحقیقات علمی نوین در بسط علم کلام، ارائه جهات پژوهشی جدید و نیز شامل تاریخچه مکاتب مختلف کلامی از جمله قدریه، جهمیه، معتزله، اشعری، متدین، شیعه، اباضی، کرامی و دیگران، از زمان شکل گیری و پیدایش آنها، تا توسعه آنها در مناطق مختلف جغرافیایی، همراه با تعامل فکری میان آنها، که ثمره آن تبادل نظر و مقالات بود ظهور درگیری که در مواقع دیگر به نقطه خصومت، نفرت و حمایت نیروی سیاسی رسید. این کتاب همچنین شامل گروهی از مطالعات است که به مسائل لفظی خاصی می پردازد که نشان دهنده تنوع رفتار آنها در میان مکاتب مختلف فکری یا تفاوت موضع آنها در مورد آنها است، مانند «نظریه شروط» ابوهاشم الجبایی. و ایده "ارتباط" در نظریه علیت حتی یک توضیح جدید ارائه داد. این کتاب همچنین برخی از حقایق تاریخی را ارائه می کند که حیاتی بودن رابطه بین نهضت علمی - که در اینجا در الهیات بازنمایی می شود - و شرایط سیاسی و اجتماعی، مانند وضعیت اسفبار "خلق قرآن" در عصر آل عجل الله تعالی فرجه الشریف را نشان می دهد. - مأمون و آنچه به «مصیبت ابن عقیل» و «وسوسه ابن قشیری» در اعصار بعد و از این قبیل معروف است. این کتاب به تاریخ الهیات و نه به زمان حال آن محدود نمی‌شود، بلکه با گرایشی بدیع، که عموماً به عنوان «گفتار جدید» شناخته می‌شود، به بررسی روندهای اصلی مدرن پرداخته است در این راستا در کشورهای مختلف مصر و شام و هند و ترکیه، همراه با ظهور الگوهای جدیدی در تفسیر قرآن که با این تلاش‌ها همراه بوده و برخی از آنها مبتنی بر نظریه‌های زبانی و ادبی نوین است. و برخی از آنها خواستار چیزی هستند که به عنوان "میراث تحریم" شناخته می شود، و چیزهای دیگری که در بخش های آخر کتاب به تفصیل آمده است.