جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به جایگاه ویژه قرآن کریم در بیان نیازهای هدایتی بشر از سویی و اهمیت به سزای امر امامت و ولایت در اسلام و خصوصاً در مذهب شیعه از دیگر سو، عدم ذکر نام ائمه خصوصاً امام علی علیه السلام – به عنوان خلیفه بلا فصل پیامبر اکرم- در قرآن کریم می تواند برای بسیاری سوءال بر انگیز بوده و بعضاً دستاویز اغراض تبلیغاتی مخالفان شیعه واقع شود. در این تحقیق به منظور یافتن و بررسی علل عدم ذکر نام حضرت در قرآن، ، مقدمتاً چند علت سلبی ذکر شده است . پس از آن در فصل اول از منظر سبک ویژه قرآن در ارائه مطالب و روش فهم آن، به بررسی سه ویژگی بیان کلی، بسط از درون و بسط از برون پرداخته و علت اکتفا به معرفی واجدان امر ولایت باخصوصیات و عدم تصریح به مصداق آن، معلوم گشته و از مساله شبهه زدایی شده است. در فصل دوم، از منظر سنت عام و قطعی آزمون الهی به عنوان ترجیحی ضروری، وقایع سیاسی اجتماعی مقارن رحلت رسول خدا صلی الله علیه وآله بررسی شده و با تحلیل عملکرد و انگیزه گروههای دخیل در آزمون خلافت، نقش بی بدیل عدم ذکر صریح مصداق امر خلافت نخستین در شکل گیری آزمون الهی مشخص شده و از سوی دیگر با بررسی احتمالات ممکنه در صورت ذکر نام، ضرورت عدم ذکر نام، برای احتراز از خطرات جدی و قابل ملاحظه، تایید شده است. در فصل آخر نیز به بررسی نظرات مخالف و شبهات سه گروه اخباریون (شیعه)، اهل تسنن و مستشرقان، در این قضیه پرداخته شده، اشکالات پاسخ داده شده و شبهات رد شده است.

محبت به خدای تعالی اصل واساس دین اسلام را تشکیل می دهدواگر زیر بنای بحث تربیت اخلاقی قرار گیردآثار شگرفی را درپی خواهد داشت.زیرا محبت فی نفسه انسان را به سوی مشابهت ومشاکلت سوق داده واستعدادهای نهفته اش راشکوفا خواهد نمود. حال اگر متعلق این محبت خدای تعالی که کمال مطلق است باشد، محبت او باعث شکوفا شدن فضائل وریشه کن شدن رذائل اخلاقی خواهد شد. باور به توحید واقسام آن تنها راهی است که انسان رامتخلق موحد به معنای واقعی کلمهخواهد نمود واورا تا وجه الله شدن سوق خواهد داد. این نوشتار ضمن تبیین توحید واقسام آن و تفکیک مقامات موحدان،به روش تربیتی قرآن کریم که برپایه محبت استوار است پرداخته وبه بیان هفت روشاز روشهایی که قرآن جهت ایجاد و تقویت محبت الهی در قلوب انسانها استفاده نموده(همچون القای جهان بینی صحیح،دعوت به عبادت،دعوت به همنشینی با صالحان،تکریم انسان و...) پرداخته است.درپایان نیز هفت قسم از اقسام توحید( توحیددر ربوبیت،توحیددر محبت،توحیددر رازقیت،توحیددر هدایت،توحیددر مالکیت،توحیددر عبادت وتوحیددر خالقیت)بیان گردیده وآثار باور به هرکدام دررشد25فضیلت از فضائل اخلاقی مطرح شده است واین نتیجه حاصل شدکه تنها راه رشد فضائل اخلاقی باور به توحید ومحبت توحیدی است واین روش جایی برای رذائل باقی نمی گذارد تا حکم به دفع آن شود.لکن باور به توحید دارای مراتبی است که هرچه عمیق تر باشد آثار آن نیز بیشتر وعمیقتر خواهد بود

هم طرازی خود شناسی با خدا شناسی درآموزه های دینی نشان دهنده جایگاه رفیع این پدیده شگفت انگیز در نطام خلقت دارد.اصل پیدایش انسان وچگونگی آن ، ترکیبنفس با بدن فنای بدن وبقای نفس و... جزء دغدغه های فیلسوفان موحد وغیر موحد بوده که اهتمام فیلسوفان موحد به مسأله نفس انسانی به دلیل اعتقاد به معاد دو چندان است .تحقیق حاضر به بررسی دیدگاههای علامه طباطبائی دررابطه با نفس می پردازد.از آنجایی که معرفت نفس نظر انسان رابه حقیقت وجودی خویش می اندازد وانسان رااز حجاب نسبت ها وکثرت ها آزاد می کند،به خودی خود یک نوع سیروسلوک از کثرت به وحدت است و در همین رابطه می توان گفت که معرفت نفس مقدمه ورود به عرفان است.شیوه آشنایی انسان با بعد نفسانی خود در اندیشه علامه، پی بردن به حقیقت انسان است.منشأ اندیشه های علامه در این حوزه آیه کریمه"یا ایاالذین امنوا علیکم انفسکم"می باشد که آن را کلید شناخت نفس وسلوک معرفی می کند. علامه در مباحث خود حتی در تفسیر المیزان، بنای فلسفی را تکیه گاه اصلی نظرات خود قرار داده است .ما دراین تحقیق به بررسی نظرات علامه در آثار مختلف ایشان می پردازیم.در این تحقیق در بخش اول به تعریف نفس،و در بخش دوم دلایل اثبات نفس را مطرح می کنیم،در بخش سوم اوصاف نفس،ودر بخش چهارم رابطه بین نفس وبدن را بررسی می کنیم،در بخش پنجم به قوای نفس ودر بخش پایانی به بحث در باره رابطه میان خودشناسی وخدا شناسی می پردازیم.

وحی در کاربردهای قرآنی اختصاص به وحی تشریعی و ارتباط ویژه خداوند با پیامبران ندارد؛ ولی معنای اصطلاحی ورایج آن ، وحی الهی به پیامبران است که ویژگی اصلی و معنای لغوی یعنی آگاهی بخشی رمزی و فوری در آن وجود دارد و پیامبران وحی را سریع و پنهان از درک دیگران دریافت می کردند . تفاسیر قرآن کریم نیز در راستای کاربرد واژه وحی در آیات ، آن را مشمول موجودات گوناگونی می دانند ؛ اما عمده کاربرد ها به وحی بر رسولان باز می گردد ، علاوه بر موارد کاربرد وحی ، گفتگوهای بین انبیاء و فرشتگان و یا گفتگوهای مستقیم بین خدا و پیامبران و وحی نوشتاری نیز از مصادیق وحی است . مفسران بر اساس آیات قرآن وحی را از سنخ کلام الهیمی دانند که اساس آن" علم " خواهد بود ؛ نه احساس ، افکار ، اندیشه ، خیال و یا اوهام .نگاه اهالی تفسیر در مورد فرآیند اخذ وحی و شیوه های دریافت آن به صورت بی واسطه ، از ورای حجاب و به واسطه فرشته است و در غالب موارد به صورت القاء و گفتگوی بین انبیاء و فرشتگان و یا گفتگوهای مستقیم با خداوند می باشد. آنان در فرآیند اخذ وحی از ساحت ربوبی برای فرشتگان علاوه بر نقش واسطه حقیقی ، نقش محافظت از وحی را نیز قائلند. بر این اساس که کلام جدید در مقام تحقق در ناحیه ى پیش فرض ها ، موضوعات ، روش ها و راه حل ها و سبک و تقدم و تأخر مباحث با کلام قدیم تفاوت پیدا کرده است و تکامل یافته ى کلام قدیم است و بسیارى از مسائل آن با فلسفه ى دین اشتراک دارد ، ماهیت وحی را در کلام جدید از سه نظرگاه عمده بحث می شود : دیدگاه گزاره ای که سرشت وحی را صرفاً دریافت حقایق محض می داند ؛ تجربه دینی ، که شالوده ی وحی در آن مواجهه با امر مقدس است و نظریه افعال گفتاری ، که وحی را افعال گفتاری خداوند با پیامبرش معرفی می کند . وحی در نگاه اصحاب تفسیر تحت تأثیر اشارت های کلام الهی ، نسبت به دیدگاه های کلام جدید ، در مراحل گوناگون آن ، از صدور تا ابلاغ ، فراتر ، متقن و کمال یافته است.

پایان نامه حاضر با عنوان وجدان گرایی اخلاقی و جایگاه وجدان اخلاقی و ساحات وجودي آدمی ازدیدگاه اسلام؛ پژوهشی است که در آن برآنیم که به نظریه اخلاقی وجدان گرایی روسو از یک سو و نقشوجدان در هدایت انسانها و جایگاه آن در رشد و تربیت انسانها از نظر اسلام بپردازیم. قبل از هر چیز بهتعریف وجدان پرداخته شده که همانا آن را آگاهی شخصاز شخصیت خود تعریف کردند؛ پس یک دركباطنی است؛ به عبارتی نیروي دراکه نفس بشر است که همان وجدان توحیدي می باشد. در ادامه به ارتباطوجدان با سه نیروي غریزه و عقل و فطرت پرداختیم که به این نتیجه رسیدیم که که آزادي بدون قید وشرط غرایز، منافی با وجدان اخلاقی است و باید غرائز را با وجدان هم آهنگ کرد، و نیز بین وجدان باعقل رابطه اي دوسویه است، وجدان به کمک عقل، حس و درك اخلاقی انسان را تحریک می کند وموجب عمل اخلاقی می شود. بین وجدان و فطرت نیز رابطه بسیار تنگ است تا حدي که گاهی در قرآنوجدان را نفس تعبیر کرده است. در ادامه به نقش تعیین کننده وجدان در زندگی در حیطه وجود شناسی ومعرفت شناسی پرداختیم؛ در وجودشناسی منشأ احکام و ارزشها، عقل عملی که همان وجدان است میباشد؛ عمده کار مربوط به عقل عملی است و فقط یک کمال و سعادت وجود دارد و آن اراده نیک است کهآن مطیع مطلق بودن در مقابل فرمانهاي وجدان است. در حوزه معرفت شناسی نیز از راه حس اخلاقی کهامري است درونی وجدانی و انسان با علم حضوري کشف می کند که مختار و آزاد است. لازم به ذکراستمطلب بالا و تحلیل مبانی هر یک و نشان دادن سازگاري یا عدم سازگاري آنها با دیدگاه اسلام و بیانجایگاه ساحات وجودي انسان از نظر اسلام از طرفی؛ و اخلاق مقتضی آن به طور منقح؛ و تبیین رابطه هریک از این ساحات با جنبه هاي مختلف اخلاق و وجدان در بینش اسلام از جنبه هاي نوآوري این تحقیقبه شمار می رود. در ادامه مسئله را در نظر اخلاق اسلامی بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که مبنايانسان شناسانه نظریه اخلاقی اسلام چنان است که آدمی از ساحات درونی معرفتی، عاطفی و اراديبرخوردار است و انسان تمام عیار اخلاقی انسانی است که در ساحت معرفتی، حقیقت جو، در ساحتعاطفی، عشق ورز به دیگران و در ساحت ارادي خیرخواه است. بنابراین اسلام فطرت را منشأ فعل می داندو در فطرت نیرویی نهفته است که همان وجدان است و به عبارتی پیروي از وجدان جزئی از دین اسلاماست. در اخلاق اسلامی نیت و عمل بهم پیوسته است و بر این اساس اسلام شرط اساسی خوشبختی وسعادت را پیوند دادن درون و برون و هم آهنگ کردن ایمان معنوي و اعمال ظاهري میداند؛ بنابراین اخلاقدر اسلام مجموعه قول و عمل و نیت است و انسان اخلاقی کسی است که درون و برونش اخلاقی باشد.در پایان لازم به ذکر است که روش ما در این تحقیق روش توصیفی تحلیلی می باشد.

پایان نامه ی حاضر، با موضوع «اندیشه.ی دینی در شعر نو» کوشش می کند سیر اندیشه ی دینی و نیز گرایش به نواندیشی را در شعرنو، همراه با عوامل مؤثر در شکل گیری آن، در طی چهار فصل مورد بررسی و تحلیل قرار دهد . بدین منظور در فصل اول ، ابتدا به طور مفصل به ریشه ی دین، تاریخ و تحولات آن می پردازد و سپس آن را از منظر روانشناختی، جامعه شناختی و...مورد تحلیل قرار می دهد. پایان این فصل اختصاص دارد به تحولات رنسانس و تأثیری که این تحولات بر اندیشه دینی در جهان بر جای گذاشته است. فصل دوم، پیوند دین و ادبیات را مورد بررسی قرار می دهد. فصل سوم،اختصاص دارد به بررسی اسطوره به عنوان مهم ترین زمینه ی پیوند دین و ادبیات. فصل چهارم و آخرین فصل، بازتاب اندیشه دینی در شعر نو را بررسی می کند. در این قسمت شاعران نوپرداز با توجه به نگرش.های خود نسبت به دین، به سه گروه مجزا تقسیم شده و هر یک درگروه خاصی جای می.گیرند.

توکل سپردن کارها به خدا و اعتماد به لطف اوست. مقام توکل پایین تر از مراحل رضا، تسلیم و توحید است؛ توکل بر خدای سبحان ضامن همه امور است وخدا امور متوکّلان را کفایت می کند. نجات یافتن از ناراحتی ها، غم واندوه، گشایش در گرفتاری و رزق،نصرت حق در غلبه بر باطل،هدایت ازگمراهی به نور، رهایی از ترس، رهایی از شر منافقان و بد زبانان و تحمل آزار دشمنان در دفاع از دین خداوند، رها شدن از طوفان غریزه حب جاه و مال، رها شدن از مشکلاتجنگ ها، تصمیم گیری ها، مهاجرت ها، بی کسی ها، بی پناهی ها، نیرنگها و فریبها و سرکشی های دشمنان، عصیان های مردم،اصلاح جامعه، اختلاف در داوری ها، دودلی ها، برتری جویی ها و...از مواردی است که در آیات قران با توکل به خداوند می توان از آنها رهایی یافت .آفرینش انسان بنایى است که عناصرش را درد و غم و سختى و دشوارى و بلا و ابتلا تشکیل داده است. این مصائب، پله هاى نردبان ترقى و رشد و تکامل هستند. و برخورد انسان اگربا مصائب و سختیهاهماهنگ با دستورات حضرت حق باشد سعادت همه جانبه انسان در پرتو آن تضمین مى گردد. توکل بعنوان عنصری از عناصر غیر معرفتی در معرفت آدمی نسبت به خود، خدا و عالم هستی تاثیری شگرف دارد. با چنین نگاهی است که تحمل مشکلات و سختیها که کلید حلّش به دست خداست بر او سهل و از آزمایشالهی که در قالب بلاها و مصائب رقم می خورد برایش آسان می گردد. و به سبب هموار کردن سختیها به مقامات عالیه ملکوتى نائل می گردد.

نیچه یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فیلسوفانی است که به موضوع انسان و زندگی از منظری نقادانه نگاه کرده است. نیچه را فیلسوف اخلاق دانسته‌اند. از دیدگاه او، انسان به عنوان موجود «خود باشنده‌ی ارزشگزار» شناخته می‌شود که خود ارزش‌های خویشتن را خلق می‌کند. در نتیجه انسان از دید وی بخش اعظم وجودش در حوزه‌ی اخلاق قابل بررسی است. عمده‌ترین نقد‌های او بویژه به حوزه اخلاقیات آدمی و مخصوصاً اخلاق و آیین مسیحیت مربوط می‌شود. اما در بحث زندگی و معنا داری آن او به مسیحیت سخت می‌تازد و بر این باور است که مسیحیت جوهره‌ی زندگانی را خشکانیده است. وی منشأ مسیحیت را ترس می‌داند و آن را نتیجه دین یهود می‌داند. به نظر او مسیحیت ریشه در کینه‌ورزی دارد. نیچه معتقد است دین مسیحیت در برابر ادیان و فرهنگ یونان باستان ایستاده است. نیچه همواره ستایش‌گر یونان باستان قبل از سقراط است. از نظر او، این فرهنگ به وسیله‌ی تراژدی توانست برجنبه‌های وحشتناک زندگی غلبه کند و به زندگی «آری» بگوید. نیچه اخلاق را به دو دسته سروران و بردگان تقسیم می‌کند. اخلاق سروران، اخلاق برجستگان است که فقط در یونان باستان یافت می‌شد. با آمدن مسیحیت این اخلاق از بین رفت و جای آن را اخلاق بردگان گرفت. نیچه معتقد است با ظهور ابرانسان می-توان دوباره به اخلاق سروران بازگشت. از نظر وی محتوای ادیان اهمیتی ندارد بلکه اینکه آیا ادیان انسان را به سمت حیات و آری گویی سوق می‌دهند یا نه مهم است. نوع نگرش نیچه به انسان و زندگی و توجه خاص او به اخلاق و دین، پژوهش در باب فلسفه وی را ضروری می‌کند. او حتی مسائلی را که بدیهی انگاشته شده‌اند به چالش می‌کشاند، اما نمی تواند به نحوی روشمند، ادعاهای خود را اثبات نماید و در نتیجه در دام تناقضهای بسیار فروغلطیده است. دراین رساله سعی خواهد شد مفاهیم انسان ، زندگی و ارتباط آنهابا نظرات نیچه در باب دین و اخلاق بررسی شود و پرسش‌هایی مانند اینکه که دیدگاه او درباره‌ی انسان ، زندگی و به تبع آن، اخلاق و دین چیست. ارزشها چه نسبتی با اعتلای انسان دارند؟ چه رابطه‌ای بین معناداری زندگی ،دین و اخلاق وجود دارد؟ آیا دین برای انسان ضروری است؟مشروعیت ارزشهااز دید نیچه از کجا نشات می گیرد؟ مورد کند و کاو، قرار گیرد.. سپس به مهمتریننقدهای وارد بر اندیشه‌‌‌ینیچه پرداخته خواهد شد و تناقضات اندیشه‌ی او نشان داده خواهد شد. از مهمترین نقدها، به نقد روش شناختی و مغالطه تکوینی در اندیشه ی نیچه می‌توان اشاره نمود که درآثار نیچه، پاسخهای قانع کننده‌ای برای آنها نمی‌توان یافت

عقل عملی یکی از قوای نفس انسانی است که درباه آن، نظریات مختلفی بیان شده است. در این نوشتار، عقل عملی از دیدگاه فارابی، ملاصدرا و مرحوم نراقی مورد بحث قرار گرفته‌ است. فارابیعقل نظری و عملی را مدرک کلیات و جزئیات می‌داند و تفاوت آنها را در متعلق ادراک بر می‌شمارد. متعلق ادراک عقل نظری، اموری است که فقط شأن معلوم شدن را دارد و متعلق عقل عملی، اموری است که هم معلوم و هم مورد علم اختیاری واقع می‌شود و کمال آن به این است که بدان عمل شود. لذا فارابی برای عقل عملی، تنها نقش معرفت شناختی قائل است. ملاصدرا، عقل نظری را مدرک کلیات و عقل عملی را مدرک جزئیات و نیز بر انگیزاننده قوا برای تحقق فعل می‌داند. بنابر این ملاصدرا برای عقل نظری نقش معرفت شناسی و برای عقل عملی علاوه بر نقش معرفت شناختی، نقش انگیزشی نیز قائل است. نراقی، عقل نظری را صرفا مدرک و عقل عملی را صرفا محرک می‌داند. یعنی از نظر او، عقل نظری نقش معرفت شناختی و عقل عملی فقط نقش انگیزشی دارد. در این تحقیق همچنین کارکردهای دیگر عقل عملی، کمال و ثمره آن، و وجه تسمیه و رابطه و تفاوت آن با عقل نظری بیان گشته است.

ازآنجا كه وحي،طريقي براي معرفت وكمال انساني به حساب مي آيد، مورد توجه همگان قرار گرفته، ودر مورد آن نظرياتي حادث گرديده است.جناب دكتر سروش وآيت الله سبحاني نيز از جمله كساني هستند كه در مورد وحي نظرياتي دارند. دكتر سروش ماهيت وحي را تجربي دانسته، نزول وحي را مرتبه ي برتر شاعري به حساب مي آورد.به بيان ايشان منبع وحي در حقيقت،شخصيت پيامبر(صلي الله عليه وآله)است.به همين جهت،وحي حقيقتي صد در صد بشري وصد در صد الهي مي باشد.اين درحالي است كه آيت الله سبحاني وحي را از سنخ تجربه به حساب نياورده،بين نزول وحي وشاعري تباين كلي قائل است. به بيان ايشان وحي از امور غيبي است كه درك كنه آن براي انسان هاي معمولي،ميسر نبوده وايمان به آن(مانند ساير امور غيبي)برهمگان لازم است.آيت الله سبحاني ضمن اينكه منبع وحي را امري خارج از وجود پيامبر(صلي الله عليه وآله)مي داند،وحي را حقيقتي صد درصد الهي معرفي نموده،وبشري بودن آن را برخلاف بيان خود وحي مي داند.هر يك از اين دو نظريه لوازمي دارد مانند اينكه طبق ديدگاه دكتر سروش الفاظ وحي،بشري؛نقش محوري در وحي،از آن پيامبر(صلي الله عليه وآله)؛وحي خطابردار وتكامل پذير است بر خلاف ديدگاه آيت الله سبحاني كه الفاظ هم الهي بوده وخطا و تكامل در وحي بي معنا خواهد بود ،همچنين نقش محوري براي پيامبر نبوده،بلكه پيامبر فقط مبلّغ وحي است. در اين نوشتار،پس از بيان هردوديدگاه، ادله ي دو نظريه بيان گشته، نقد هاي وارد بر هريك، ذكر گرديده ودر نهايت نشان داده شده ، تجربي بودن وحي به علت نقدهاي درون ديني وبرون ديني كه بر آن وارد است،امري باطل وغير قابل دفاع است.همچنين تكامل وحي وخطا پذيري آن و...نه تنها اموري بدون دليل است،بلكه دليل بر خلاف آن مي باشد.