جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگرچه زن و مرد در جوهر و ماهیت انسانیت یکسانند و تمایزی در حقیقت و نوع آنها نیست، ولی تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که به ویژگی های جسمانی و روانی آنها بازمی گردد، به گونه ای که تفاوت طبیعی و تکوینی میان زن و مرد، مطلبی غیرقابل انکار است. دین اسلام با حضور زن در جامعه مخالف نمی باشد، اما برای حضور زن در جامعه شرایطی براساس ویژگی های طبیعی زن (جسمی، روحی و...) و نوع کشش و ارتباطی که میان مرد و زن وجود دارد معین کرده است. هدف از این پژوهش، به دست آوردن ملاک ها و معیارهایی است که اسلام درباره حضور اجتماعی زن بیان کرده است. بنابراین، این پژوهش تلاش دارد با روش اسنادی و مطالعه آیات و روایات، به بیان ویژگی ها و ملاک های حضور اجتماعی زنان بپردازد. در این تحقیق، به چهار معیار اصلی (پوشش و لباس زنان، حفظ حریم ها و فاصله ها، عدم تبرج، و کنترل نگاه) برای حضور اجتماعی زنان پرداخته شده است که هر کدام دارای مؤلفه هایی می باشند.

یکى از روابط آسیب زا و مخربى که جامعه ما را تهدید مى کند، رابطه پنهانى و ناسالم بین دو جنس مخالف است. از دیدگاه دین مقدس اسلام، زنان و مردان در جامعه مى توانند با رعایت حدود شرعى با یکدیگر برخورد و تعامل داشته باشند و در عین حال، حریم یکدیگر، حیا و عفت خود را نیز حفظ کنند و از روابط پنهانى خوددارى کنند. هدف پژوهش حاضر که به روش توصیفى تحلیلى صورت گرفته، بیان آسیب هاى اخلاقى روابط پنهانى بین پسر و دختر و دلایل مخالفت دین مقدس اسلام با این گونه دوستى هاست و راه کارهاى پیش گیرى و برون رفت از این معضل اجتماعى را مطرح مى کند. یافته هاى تحقیق نشان مى دهد که افزایش بى اعتمادى و سوءظن، فروپاشى خانواده، احساس گناه، تأخیر در ازدواج، بى عفتى و آبروریزى، سلب کرامت انسانى و تسلط شیطان، از مهم ترین آسیب هاى روابط پنهانى دختر و پسر مى باشد.

شیوه قصه گویى را مى توان یکى از رایج ترین شیوه هاى قرآن کریم دانست. کثرت کاربرد این شیوه، ناشى از ویژگى هایى همچون ملموس بودن، القاى غیرمستقیم ارزش ها و نیز ایجاد ارتباط عمیق این شیوه با مخاطب مى باشد که باعث افزایش میزان تأثیر این شیوه در مخاطب مى شود. قصه هاى قرآن داراى ویژگى ها و اهداف مشخصى هستند که در پژوهش حاضر مورد بررسى قرار گرفته است. از محورهاى مهمى که در قصص قرآنى مورد توجه قرار گرفته، بینش بخشى به ارزش هاست. این نوشتار درصدد بررسى «چگونگى بهره گیرى قرآن از این شیوه، در جهت بینش دهى به ارزش ها» مى باشد؛ یعنى قرآن براى ایجاد آگاهى روشن نسبت به مطلوبیت امرى و جلب توجه افراد نسبت به ارزشمندى آن، چگونه از قصه بهره برده است؟

عفت از جمله فضائل است که از جنود عقل بوده و مانع از غلبه خواسته های نفسانی و ظهور فعلی نفس اماره به عقل و دینداری انسان می شود. معنای لغوی عفت: حیا، چشم پوشی، تقوی، پرهیزکاری است. هر قدر این احساس شرم از زشتیها در انسان بیشتر باشد عفت او نیز بیشتر خواهد بود. حضرت علی ( ع) می فرماید: «با عفت ترین شما با حیاترین شماست.» حیا عامل بازدارنده ای است که همچون لباس، تمام زشتیها را می پوشاند و موجب پایبند شدن انسان به قوانین و دستورات دین می شود. حیا بر دو گونه است: حیایی که انسان را از کارهای زشت باز می دارد حیای خوبی است و نشانه عقل و ایمان است. حیایی که انسان را از کارهای نیک باز می دارد ناپسند و منفی است و اسلام آن را در انسان نشانه نادانی و ناتوانی می داند. تنها سرمایه زن عفت و پاکدامنی است زن اگر بالاترین مقامات و عالی ترین معلومات را دارا باشد و نتواند عفت خود را نگهداری کند و پاکدامنی نداشته باشد ارزش واقعی ندارد حتی خود زن ها برای چنین زنی احترام قائل نیستند. مرد نجیب و زن عفیف کسانی هستند که جز همسر خود دیگری را دوست نداشته باشند زن باید شوهرش را بهترین فرد و زیباترین و محترم ترین کس بداند و مرد باید زنش را نمونه جمال و زیبایی و رآراستگی و پیراستگی بشمارد. رابطه ای است بین لباس و عفاف و در این جنبه می توان گفت لباس اسلحه دفاعی زن در حفظ عفاف است و قدرت ایمان و جنبه شرافت طلبی او را نشان می دهد. بنابراین تنها راه حفظ شخصیت و حرمت زن روی آوردن به حجاب است. اگر او به حجاب رو ی آورد پایگاه خانوادگی اش قوی می شود، مردها ناچار می وشند به زندگی خانوادگی خود ارج نهند و به همسران خود واقعا توجه کنند. همواره باید هرچه سلامت اخلاقی جامعه لطمه می زند ریشه کن شود و هرچه سلامت اخلاقی جامعه را تضمین می کند تقویت گردد. امروزه در جوامعی که حجاب نیست اخلاق جامعه به شدت آسیب دیده و برای ترمیم و اصلاح جامعه چاره ای جز ارزش بنیادین حجاب وجود ندارد. برهنگی ارزش را از بین می برد و او را تا حد یک کالا و یک جنس پست می کند، زنیکه تن و اندام خود را در معرض و دید همگان می گذارد و آنچه را که به جنسیت او مربو ط می شود به کوچه و بازار می کشد، در حقیقت می خواهد با تکیه بر زنانگی خود در جامعه جایی باز کند نه با تکیه بر انسانیت خویش. در واقع او بدین ترتیب اعلام می کند که آنچه برای او اصل است « زن بودنم اوست نه انسان بودن و نه اندیشه و لیاقت و کارایی او. هر قدر زن از شخصیت معنوی و زیبایی های درونی برخوردار باشد به همان میزان خود را از به نمایش گذاشتن زیبایی های ظاهری و جسمانی و خودنمایی وتن آرایی بی نیاز می بیند. زن نجیب و با عفت نباید طوری رفتار کند یا قدم بردارد که شهوت مرد شهوت پرست را براگیزاند. راه رفتن زن باید راه رفتن آرام و نجیبانه باشد، سخن گفتن زن باید بسیار ساده باشد و هیچ گونه کرشمه ای در آن به کار نرود. بسیاری از مردان به چنین زنی رحمت می کنند و نجابت و عفت او را می ستایند. زیرا هر مردی نظرباز و شهوتران نیست یا اگر هم چنین باشد در برابر این گونه عفت و نجابت و پاکدامنی سر تسلیم فرود می آورد و با نظر اعجاب و تحسین به چنین زنی می نگرد.

«عفاف»؛ حالتی نفسانی است که با اجتناب از تن دادن به خواهش ها، تمایلات فطری و خارج نشدن از حدّ اعتدال حاصل می شود و شخص عفیف؛ کسی است که بتواند در حدّ اعتدال، شهوات و غرایز خود را مهار نماید. «عفاف» یکی از اساسی ترین تعالیم اخلاقی اسلام به شمار میرود و مسلمانان وظیفه دارند با رعایت موازین آن، حریم زن و مرد را پاس داشته و خود را از انحرافات اخلاقی و اجتماعی حفظ کنند. این امر بر استحکام نهاد خانواده و کاهش آمار طلاق تأثیر خواهد گذاشت و سلامت جامعه اسلامی و آرامش روانی افراد را تضمین خواهد کرد. این تحقیق با جمع آوری اطلاعات از منابع روایی، تفسیری، اخلاقی و... نگرشی نو به راهکارهای گسترش عفاف در جامعه داشته و آن را به روش توصیفی و نظری بررسی کرده است. پژوهش حاضر در سه فصلِ: کلّیات، راهکارهای گسترش عفاف و پیامدهای آن، تنظیم گردیده است. در بخشی از نتیجه آمده است: اهمیّت عفاف بهعنوان یکی از اساسیترین قوانین الهی بر هیچ متفکّری پوشیده نیست و اسلام با مطرح کردن آن، تدابیری اساسی در حوزه خانواده و اجتماع اندیشیده است. امروزه باید برای گسترش عفاف در جامعه و ایجاد امنیت اجتماعی و اخلاقی، اموری از جمله امربه معروف و نهی از منکر، تقویت باورهای دینی و معرفی الگوی مناسب به فرزندان، تربیت صحیح آنان و ... را به کار بست. بنابراین برای داشتن جامعه ای سالم، همه باید پاسدار عفاف باشند. یعنی از یک سو؛ زنان جامعه اسلامی باید از خودنمایی، خودآرایی و دلربایی در محیط بیرون از خانه پرهیز کنند و از سوی دیگر؛ مردان جامعه نیز از چشمچرانی و هوسرانی اجتناب ورزند.

زن و مرد از نظر تکوینی دارای وجوه تشابه و تمایزند، زنان از نظر احساسات و مردان از نظر تعقل و توان جسمی قوی هستند. احکام متفاوت اجتماعی زن و مرد در اسلام، ریشه در این تفاوت دارد. سید محمدحسین طباطبایی و محمد رشیدرضا در تفاسیر خود، راز تفاوت این احکام را در تفاوت مسوولیت های هر یک در اجتماع می دانند. اختلاف نظر دو مفسر در این است که رشیدرضا دایره قیومیت در آیه «الرجال قوامون على النساء» را شامل تمام اوامر و نواهی شوهر می داند و طباطبایی آن را در حیطه خانواده و مسائل کلان جامعه می نگرد، در عین حال که در محیط خانواده، قائل به انحصار آن در استمتاع و حفظ عفت و اموال شوهر است؛ به نظر می رسد از سویی با توجه به عدم ولایت مطلق مرد بر زن، اوامر و نواهی شوهر را مشمول دایره قیومیت دانستن و از سوی دیگر با عنایت به صدر و ذیل و قرائن داخلی و خارجی آیه، فراتر دانستن قیومیت از امور خانوادگی، محل تامل است.

جامعه دینی امروز در اثر شفاف نبودن یا تبیین نشدن آموزه های قرآن در خصوص مناسبات و روابط اجتماعی یا در اثر غفلت و بی مبالاتی مردم و مسوولان، شاهد سر بر آوردن پدیده جاهلی گرفتن دوست پسر و دوست دختر و شیوع و سوق تدریجی آن به سمت ارزش شدن و تبدیل ناهنجاری به هنجار اجتماعی است. این موضوع نیازمند واکاوی قرآنی است. رابطه دوستی با نامحرم مطابق آیات محکم، بدون نسخ، تخصیص و اختلاف میان مفسران قرآن کریم؛ مانند: «فانکحوهن ... محصنات غیر مسافحات و لا متخذات اخدان»، به طور مطلق و با تاکید زیاد، برای همه زمان ها و برای همگان و در هر شرایطی، ناشایست است و نباید محقق شود. سیاست کلی قرآن، پیشگیری و سپس براندازی یا به انزوا راندن این ناهنجاری است. در این باره در مقاله حاضر 24 زمینه بروز این پدیده از منظر تفسیر آیات و پنج راهکار قرآنی برای مبارزه با این ناهنجاری شناسایی و ارائه شده است.

از جمله مسائلی که امروزه در مورد ادیان الهی و کتاب های آسمانی مطرح است، محتوای این کتاب ها و میزان اعتماد به آنهاست. از آنجایی که انسان به مقتضای آفرینش و ساختار وجودی اش گریزی از زندگی اجتماعی ندارد، در نتیجه آفریدگار حکیم برای رشد و شکوفایی زندگی اجتماعی انسان، راهکارهایی در کتاب های آسمانی تبیین و پبامبرانش را مامور به تعلیم آنها کرده است تا جوامع انسانی با به کارگیری آنها، نظام احسن اجتماعی را به وجود آورند. در این تحقیق سعی شده تا با توجه به اهمیت روابط اجتماعی در استحکام و دوام ساختار جامعه و ایجاد سلامت و امنیت اجتماعی، برخی از ارزش های اخلاق اجتماعی در قرآن و عهدین نظیر صداقت و راستی، عهد و پیمان، عدل و انصاف، عفت و پاکدامنی و تعاون و همکاری و مصادیق، ابعاد، آثار و نتایج آنها مورد بررسی قرار می گیرد.