جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت صلوات الله علیهم مجموعه‌اى یازده جلدى است که به معرفى آثارى مى‌پردازد که درباره پیامبر گرامى اسلام و اهل بیت طاهرین آن حضرت «صلوات‌اللّه‌علیهم» نگاشته شده در این معجم از حدود سى هزار اثر اعم از کتاب، پایان‌نامه، مقاله و... در این موضوع، به زبانهاى مختلف است که توسط عبدالجبار رفاعی نوشته شده است. این نوع کتابشناسی توصیفی نیست ، اطلاعاتی که معمولاً از هر کتاب آمده، عبارت است از: نام کتاب، نام مؤلف، نام مترجم، محلّ نشر، ناشر، تاریخ نشر و تعداد صفحه. ازمقالات نیز چنین اطلاعاتی ارائه شده است: نام مقاله، نام مؤلف، نام نشریه، شمارهٔ آن، تاریخ نشر و شمارهٔ صفحه. محتوای مجلد حاضر: کتب درباره سنت شریفه می باشد.

سنت‌های الهی قوانینی هستند که هیچ‌گونه تغییری در آن‌ها راه ندارد و براساس اراده الهی و در ارتباط با اعمال اختیاری انسان جاری می‌شوند. در این پژوهش با استفاده از آیات الهی، نگرشی نو به جریان سنت‌های الهی ناظر بر انحرافات اخلاقی صورت پذیرفته است. به صورتی که جریان آن‌ها در سه مرحله: شروع، تداوم و سرانجام، انحرافات اخلاقی را تبیین می‌کند./ این‌ سنت‌ها در هر یک از مقاطع سه‌گانه، ممکن است در زندگی فردی و یا اجتماعی انسان جاری ‌شوند و او می‌تواند با استفاده از شناخت سنت‌های هر مرحله، از جریان سنت‌هایی که دارای آثار سوء هستند جلوگیری کند./ در این پژوهش شناخت سنت‌های الهی ناظر به انحرافات اخلاقی دنبال می‌شود که می‌توان با شناخت آن‌ها به رابطه میان انحرافات اخلاقی و سنت الهی پی برد، همچنین تقسیم‌بندی جدید در این سنت‌ها که شامل شروع و تداوم و سرانجام انحرافات است، ارائه می‌شود که آگاهی دقیق‌تری به انسان می‌دهد و از سویی دیگر، بازدارندگی علم به سنت ناظر به انحرافات اخلاقی موجب می‌شود برای جلوگیری از محقق شدن آن از انحرافات اخلاقی اجتناب ورزد./ نگارنده این کتاب را در یک پیشگفتار و چهاربخش با عنوان‌های: سنت الهی مفهوم، ویژگی‌ها و اقسام، سنت‌های الهی ناظر یه شروع انحرافات اخلاقی، سنت‌های الهی ناظر به تداوم انحراف اخلاقی، سنت‌های الهی ناظر به سرانجام انحرافات اخلاقی و نتیجه‌گیری تقسیم بندی کرده است./ در این کتاب به ویژگی‌های سنت‌های الهی پرداخته که می‌توان به مهم‌ترین آن‌ها، یعنی مطابق بودن با اصل علیت اشاره کرد که در این صورت دارای آثار گسترده خواهند بود و در مورد سنت‌های الهی، تقسیم‌بندی مختلفی بیان شده است که در میان آن‌ها سنت‌هایی مورد نظر است که ارتباط با اعمال اختیاری انسان دارند و به عبارتی دیگر؛ در حوزه اعمال اختیاری انسان هستند و انسان می‌تواند با اعمال خود جلوی جاری شدن آنها را بگیرد. برخی از این سنت‌ها در مورد شروع انحراف اخلاقی و برخی دیگر در تدوام انحراف اخلاقی و برخی دیگر در مورد سرانجام انحرافت اخلاقی هستند، همچنین جبران این سنت‌ها در هریک از مراحل ذکر شده، هر دو بخش زندگی فردی و اجتماعی را شامل می‌شوند./ جاری شدن سنت‌های الهی در دو بخش فردی و اجتماعی: سنت‌های الهی در مورد شروع انحرافات اخلاقی در دو بخش فردی و اجتماعی جاری هستند. در این مرحله برخی از سنت‌های الهی زمینه را برای انتخاب و اختیار انسان فراهم می‌کنند. مانند سنت امداد و اختیار و برخی راهی را که می‌خواهد در پیش بگیرد برای او روشن می‌کنند مانند سنت هدایت الهی، به شکلی که ضرر پیمودن چنین راهی را به او گوشزد می‌کنند./ در ادامه نویسنده این کتاب به برخی دیگر از سنت‌های الهی در مورد تداوم انحرافات اخلاقی اشاره می‌کند، این سنت الهی نیز در دو بخش فردی و اجتماعی زندگی انسان جاری هست با توجه به این که در این مرحله زندگی انسان ممکن است امید به بازگشت از انحراف وجود داشته باشد و یا اینکه دیگر امیدی به بازگشت آنها نیست، این مرحله نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند: برخی از آن‌ها در زمانی جاری می‌شوند که امید به بازگشت هست، مانند سنت توبه، یا گرفتاری تنبیهی و بعضی از آنها در زمانی است که امیدی به بازگشت نیست، مانند سنت استدراج./ برخی سنت‌های الهی حالت بازگردانندگی دارند: سنت‌های الهی در این مرحله و در جایی که امید به بازگشت باشد، بیشتر حالت بازگردانندگی دارند و جاری شدن آنها برای به سختی افتادن انسان منحرف است تا از انحراف خود دست برداشته، به سوی خداوند برگردد، اما درجایی که دیگر امیدی به بازگشت آنها نباشد، در این مرحله بعضی از سنت‌های الهی در اجتماع جاری می‌شوند مانند سنت رهبران باطل./ برخی از سنت‌های الهی در مورد سرانجام انحراف اخلاقی هستند و سبب از بین رفتن زندگی انسان منحرف می‌شوند. این سنت‌ها نیز زندگی فردی و یا اجتماعی را شامل می‌شوند. سنت‌هایی که در مورد سرانجام است، هم در دنیا جای می‌شوند و هم در آخرت؛ بعضی از آنها در دنیا حالتی را برای انسان ایجاد می‌کنند که دارای عذاب است و به هلاکت منجر می‌شوند، مانند مسخ به ثبوتی که بین عذاب و هلاکت فاصله است، اما بعضی از آن‌ها جاری شدنشان همراه با هلاکت است، و بین عذاب و هلاکت آن‌ها فاصله نیست، مانند غرق شدن، یا نازل شدن عذاب آسمانی. جریان انها در اخرت به معنای این است که آخرت ظرف تحقق آنها است./ عذاب منحرفان در آخرت، فرد و اجتماع است و اجتماع در آخرت به معنای لغوی آن است، یعنی درکنار هم بودن بدون اینکه نسبت به یکدیگر تأثیر و تأثر اجتماعی داشته باشند و معنای عذاب اجتماعی اخروی این که فرد در مقابل انحراف اجتماع نیز معذب است، یعنی هر فرد دارای دو عذاب فردی و اجتماعی است./ کتاب «سنت‌های الهی و انحرافات اخلاقی» اثر سجاد عرفان در 375 صفحه، با شمارگان 500 نسخه و به قیمت 47 هزار تومان با همکاری انتشارات بوستان کتاب، منتشر و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

كتاب «المدرسة القرآنیة» نوشته محمدرضا صدر، پيرامون برخى از موضوعات علوم قرآنى نوشته شده است. مؤلف كه از قرآن پژوهان و دانشمندان نامى و بزرگ مذهب تشيع مى‌ باشد مطالب را به صورت درس بيان نموده و سپس از طرف ناشر كتاب، جمع آورى و به صورت كتاب به چاپ رسيده است. موضوعات مورد بحث در كتاب را مى‌ توان در سه محور تفسير موضوعى و ترتيبى، سنت‌ هاى الهى و عناصر اجتماعى از نظر قرآن تقسيم بندى نمود.كه در قسمت اول به بيان جايگاه تفسير موضوعى و ترتيبى و تفاوت آن دو پرداخته و براى هر كدام فوائد و آثارى را بيان نموده است. در قسمت دوم سنت‌ هاى تاريخى را كه خداوند در قرآن بيان كرده و به صورت قانون مى‌ توان محسوب نمود، تشريح كرده است. در قسمت پايانى به توضيح عناصر تشكيل دهنده اجتماع پرداخته، رابطۀ هر كدام از آنها با يكديگر را از دو ديدگاه قرآنى و مادى‌ گرى بررسى نموده است.

این تحقیق در تلاش است تا با بررسی اجمالی موضوعات مختلف کلامی و فلسفی که با علیت رابطه‏ای مستقیم دارند، دایره بسیار گسترده این بحث را روشن کند تا در پرتو آن به اهمیت شگرف بحث علیت برسیم. روشن است که از یک سو میان مسأله علیت با مسائل کلامی‏ مانند اراده الهی، اختیار انسان و اعجاز و از سوی دیگر میان آن و برخی مسائل فلسفی و عرفانی چون قاعده الواحد و وحدت وجود، ارتباطی وثیق وجود دارد لذا شایسته است که به بحث علیت نگاهی ویژه شود تا با فهم دقیق مسئله علیت و ضرورت علی، دشواری و نکات مبهم بسیاری از این موضوعات آشکار شده و سوالات و شبهات فراوانی پیرامون آنها از میان برداشته شود.

معجزه به عنوان يك رويداد خارق العاده از مهمترين مسائل وحياني اديان است، كه منشأ الهي داشته، به اراده خداوند بدست پيامبران صورت مي گيرد، و هدف از انجام آن تأكيد بر ادعاي نبوت از جانب آورنده آن است. برخي از متفكران مسلمان مانند غزالي در مورد اين مسأله رويكردي مثبت داشته اند.او موافق امكان و اثبات پذيري وقوع معجزات است و آنرا امري ممكن دانسته است كه در قلمرو قدرت خداوند واقع مي شود. از نظر غزالي ميان پذيرش رابطه ضروري عليّت و پذيرش معجزات ناسازگاري وجود دارد، لذا او در جهت حمايت از امكان معجزات، رابطه ضروري عليّت را انكار كرده است و قانون طبيعت را در محدوده عادت و سنت الهي پذيرفته است. بنابراين معجزه را رويدادي دانسته كه خارق اين عادت و سنت است كه با اراده خداوند صورت مي گيرد و با استناد به اين مسأله كه معجزه خارق عادت و سنت پيشين است، به تبيين امكان آن پرداخته است. در نقطه مقابل اين ديدگاه، نظر ديويد هيوم، فيلسوف تجربه گراقرار دارد كه مانند غزالي به انكار رابطه ضروري عليّت روي آورده ، اما با وجود اين بر خلاف غزالي نسبت به اثبات پذيري معجزات رويكردي منفي داشته است، هيوم معجزات را اثبات ناپذير و نامحتمل مي داند، و بر آن دلیل اقامه نموده است و مشخصأ آنرا نقض قانون طبیعت دانسته است. با عنایت به مطالب پیشتر ذکر شده، نگارنده در پي آن است تا با مقايسه ديدگاه اين دو متفكر نشان دهد كه چگونه با وجود اينكه آنان مبناي مشترك در زمينه نفي رابطه ضروري عليّت داشته ا ند؛ به دو رأی متفاوت در رابطه با موضوع معجزه رسيده اند.

این پژوهش در مورد سنت امداد در قرآن است و در آن، سنت امداد از جنبه های مختلف مورد پژوهش قرار می گیرد.سنت امداد یکی از سنت های فراگیر الهی است که شامل تمام موجودات می شود و جهان هستی به وسیله ی همین امداد و لطف الهی جریان می یابد انسان نیز به طور خاص از این امداد الهی بهره مند است. البته این امداد ابتدایی است که باید در وجود هر موجودی قرار داده شود تا وجودش تثبیت شده و قادر به ادامه ی هستی باشد. اما یک دسته از امدادهای الهی است که مقید بوده و شامل تمام موجودات (جانداران) می شود و موجودات بسته به اعمالی که انجام می دهند مورد لطف و امداد الهی واقع می شوند.امداد مقید به مراتب نسبت به انسانها شدید تر و مهم تر است. یک دسته از امدادهای الهی فقط مخصوص اهل حق و مومنان می شود و شرایطی برای جلب آنها وجود دارد که از آن جمله می توان به ایمان و عمل صالح ، تقوی ، توکل ، استغاثه و دعا به درگاه خداوند ، استغفار و طلب آمرزش ، یاری دین خدا ، جهاد ، صبر و شکیبایی ، استقامت ، مخلَص بودن ، انفاق کردن و صدقه دادن و تسبیح کردن خداوند متعال اشاره کرد.در مقابل ، هر کس که این شرایط را نداشته باشد و بر عکس آنچه را که خداوند متعال از آن نهی کرده ، انجام دهد، از امداد های الهی محروم خواهد شد از جمله ی این عوامل محرومیت می توان به ظلم کردن و پیروی از هوای نفس ، میل کردن و اعتماد به ظالمان ، اجتناب و استکبار از قبول حق ، استهزای آیات الهی و مغرور شدن ، گناه و عصیان ، بازیچه قرار دادن دین ، خوشگذرانی و مترف شدن ، شرک و کفر و گمراهی ، نفاق و مورد لعن خدا واقع شدن اشاره کرد.

مقاله پیش رو ترجمه ای است از کوششی که دکتر صائب عبدالحمید برای استخراج نظریه تفسیر قرآنی تاریخ از کتاب «التفسیر الاسلامی للتاریخ» دکتر عمادالدین خلیل چاپ 1412 قمری انجام داده و آن را در بخش پایانی (کتاب فلسفه التاریخ فی الفکر الاسلامی چاپ 1428 قمری ص 589-628) قرار داده است. در این مقاله اصول اندیشه دکتر عمادالدین خلیل تبیین گردیده و در پایان نیز دیدگاه او مورد نقد استخراج کننده مقاله قرار گرفته است.

متن پیش رو ترجمه بحثی مستقل از دکتر صائب عبدالحمید است که در کتاب «فلسفةالتاریخ فی الفکر الاسلامی» با عنوان «علم السنن الالهیة فی مدرسة العروة الوثقی» به چاپ رسیده است. در این بحث نویسنده، سید جمال‌الدین اسدآبادی و شاگردش محمد عبده را بنیانگذاران نوین فلسفه تاریخ قرآنی دانسته و تداوم مکتب آنها را که با نام مدرسه عروةالوثقی از آن یاد می‌کند، در دو قالب شارحان و نظریه‌پردازان با ذکر نمونه‌هایی تا روزگار فعلی پیگیری کرده و از تحولات این دانش سخن گفته است.

یکی از رویکردهای مطالعه آیات قرآن مبتنی بر تفسیر اجتماعی است. به این فراخور، مباحث مفسران در ادورا مختلف و با تنوع سلایق در تفاسیر وجود دارد. اهمیت چنین رویکردی، ضرورت مطالعه میان رشته ای جامعه شناختی و تفسیر را مضاعف می کند. با این وصف هدف از نگارش این مقاله، بازسازی علوم انسانی با رویکرد قرآنی و بهره وافر از آموزه های این کتاب آسمانی در روابط انسان می باشد که در بین جوامع انسانی جاری است. بر این اساس، در این مقاله ابتدا به کلیتی از مطالعه میان رشته ای دانش جامعه شناسی و تفسیر قرآن پرداخته شده و در ادامه، مطالعه موردی در این زمینه صورت گرفته و مشخصا درباره موضوعاتی چون تبیین زندگی اجتماعی و قوانین مربوط در قرآن، بررسی ساختاری قوانین جامعه شناختی و نگاه تطبیقی با مصادیق آن در قرآن، بررسی ساختاری قوانین جامعه شناختی و نگاه تطبیقی با مصادیق آن در قرآن، مختصات این دسته از قوانین و شرایط تحقق آن از منظر قرآن و بررسی کارکردی این دسته از قوانین از منظر قرآن بررسی می شود.

دیر زمانى است که رسم جامعه علمى بر این بوده است که حوزه دانش ها را از یکدیگر جدا سازد تا دانش پیراسته از داورى ها و انگاره هاى پیشینى و شخصیتى مقبولیت عام یافته، پیشرفت شتابان ترى بیابد. در اقتصاد هم مدت هاست که این تقسیم بندى، در قالب اقتصادى اثباتى Positive Economic و اقتصاد دستورى Normative Economic یا علم و مکتب رخ نماینده است. این تفکیک موجب گشته است تا بسیارى از باورهاى ارزش در قالب هاى نوین مورد بى مهرى واقع گردند و این دو جانب جداى از هم حرکت کنند و از تعامل سازنده محروم گردند. در این نوشتار به دو حوزه یاد شده تحت عنوان گزاره هاى اثباتى و دستورى پرداخته شده است. مقصود از گزاره هاى اثباتى، هر جمله قابل صدق و کذب و رد و اثبات ناظر بر واقعیت خارجى است. به عبارت دیگر گزاره هاى اثباتى حاکى از هست ها و نیست ها و گویاى واقعیت خارجى است. در مقابل، گزاره هاى دستورى از بایدها و نبایدها و ارزش ها حکایت مى کند. اندیشمندان اسلامى در خصوص گزاره هاى دستورى اسلام، یعنى احکام اسلامى، قائل به پیوستگى آن ها با گزاره هاى اثباتى شده اند که تحت عنوان مصلحت و مفسده ذاتى احکام در بحث هاى اصولى و کلامى بدان پرداخته شده است. این تحقیق بر آن است که در جاهایى که قرآن به صراحت از واقعیات خارجى در روابط على و معلولى و یا از هست ها در حوزه مسائل اقتصادى، چه در فلسفه احکام و چه در طرح استقلالى آن ها سخن مى گوید به کاوش پرداخته، و آن ها را استخراج نماید. این گزاره ها در 4 گروه گزاره هاى حاکى از تأثیر عوامل اقتصادى بر دیگر حوزه هاى فردى و اجتماعى، گزاره هاى حاکى از تأثیرات عوامل مؤثر بر مسائل اقتصادى، گزاره هاى حاکى از فتارهاى اقتصادى و گزاره هاى حاکى از سنت ها و قوانین عام الهى که بر مسائل اقتصادى نیز حکومت مى کنند، دسته بندى شده است.