جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه به طور فزاینده، شاهد بروز گسترده خشونت و افراط در پوشش باورهای مذهبی هستیم. در اسلام و مسیحیت نیز طیف هایی همچون سلفیان و بنیادگرایان با ادعای تحقق خلوص دینی، به استنباط نادرست از متون دینی مبادرت می ورزند که در برخی موارد، بروز گرایشات خشن و تندروی دینی را به دنبال داشته است. در تحلیل چرایی شکل گیری افراط و خشونت میان دو طیف مذکور، افزون بر انگیزه های سیاسی، با عوامل متعددی مواجه هستم. از جمله مهم ترین آنها رویکرد نص گرایانه به متون دینی است.این مقاله، با هدف همگرایی بیشتر اسلام و مسیحیت در برخورد با افراطی گری مذهبی، به بررسی برخی مصادیق گروش به نص گرایی، در استنباط آموزه های دینی از قرآن و کتاب مقدس پرداخته و ارتباط اتخاذ این شیوه با بروز افراط مذهبی را مورد ارزیابی قرار داده است. اثبات ارتباط مستقیم میان گرایشات نص گرایانه در تحقق بسیاری از خشونت های موجود میان سلف گرایان و بنیادگرایان، از جمله مهم ترین نتایج این تحقیق است.

کاربردهای مجازی یکی از کارکردهای رایج زبان است. شناخت این کاربردها، از کلیدهای فهم متون مقدس می باشد. در فهم قرآن، شناخت این گونه کاربردها از اهمیت بسیاری برخوردار است و بدون تشخیص آنها برداشت های ناصوابی از آیات قرآن حاصل می شود. سلفیان با تأکید بر فهم ظاهرگرایانه، وجود مجاز در قرآن را انکار کرده اند. در این مقاله ضمن نقل آرا و سخنان آنان در این زمینه، به نقد و بررسی دیدگاه آنان می پردازیم و نشان می دهیم که پارادایم «حقیقت و مجاز»، قرن ها الگوی رایج و غالب در فهم قرآن بوده است و پارادایم های پیشنهادی آنان ـ نظیر «مشترک معنوی» و «اسلوب»ـ هیچ گاه چنان نبوده است و نمی تواند جانشین مناسبی برای آن الگوی مسلط باشد. علاوه بر این، ادعاهای آنان با حقایق تاریخی سازگار نیست و خود نیز در این گونه دعاوی به تناقض گویی دچار شده اند.

آنچه در دست دارید پژوهشی درباره توحید و شرک از منظر شیعه امامیه و سلفیه (وهابیت) است.در این تحقیق ابتدا به واژه شناسی توحید و نیز عبادت پرداخته شده و پس از بررسی معنای لغوی و اصطلاحی آنها به این نتیجه رسیده ایم که عبادت صرف خضوع و تسلیم نیست بلکه باید این خضوع و تسلیم در برابر موجودی باشد که اعتقاد به ربوبیت آن داشته باشیم و در غیر این صورت آن عمل را عبادت نمی گویند. پس از آن به بحث از توحید نظری و توحید عملی پرداخته شده واقسام توحید عملی مانند توحید در توکل - محبت، استعانت - خوف و رجاء را تبیین کرده وسپس اقسام شرک را توضیح داده ایم، سپس در بخش سوم پایان نامه به بحث از توحید عبادی ازمنظر امامیه به نقد و بررسی افکار حنبلی ها و اهل حدیث پرداخته و توضیح داده ایم که آنان هیچ گونه تأویلی را نپذیرفته و در معارف قرآن کریم اهل جمود بر ظاهر بوده و کاملا اندیشه های عقلی در مورد توحید را کنار گذاشته اند. و پس از بیان ادله توحید در عبادت، شبهات وهابیان را موردبررسی و نقد قرار داده ایم. از نظر آن توسل و شفاعت و قسم و نذر و قربانی و زیارت و تبرک جستن به اولیای الهی مهمترین مظاهر شرک و پرستش غیر خداوند است و ما هر کدام از این شبهات را در فصل سوم از بخش چهارم پایان نامه مفصل مورد نقد قرار داده و توضیح داده ایم که صرف توسل یا شفاعت خواستن یا زیابت یا... شرک نمی باشد، بلکه اگر کسی اعتقاد به ربوبیت اهل بیت(ع) داشته باشد و آنان را زیارت کند یا توسل به آنان بجوید در این صورت مشرک می شود. زیرا اعتقاد به دو واجب الوجود داشته است. اما اگر کسی آنان را واسطه درگاه الهی دانسته و آنان را موثر در این عالم بداند، ولی بگوید بأذن خداوند تأثیرگذار هستند در این صورت عمل اونه تنها شرک نیست، بلکه بهترین مصداق و نمونه توحید است و خود قرآن نیز فرموده وسیله به درگاه الهی اخذ کنید.

متشابهات قرآن در حوزه صفات الاهی در طول تاریخ اندیشه اسلامی، شاهد مناظرات فراوانی بوده است. از دو رویکرد کلی عقل گرا و ظاهرگرا در این باره، سلفیان (پیروان ابن تیمیه) به رویکرد دوم تعلق دارند و رای خود را دیدگاه اصیل اسلامی می دانند و سایر دیدگاه ها را بدعت تلقی می کنند. در این مقاله با تکیه بر مصادر مهم سلفیان، تقریری تازه از دیدگاه آنان در پنج بند ارائه شده است: نفی رویکرد تاویلی از سلف، نفی رویکرد تفویضی از سلف، ظاهرگروی در فهم قرآن و نفی استعمال مجاز در معانی آیات، پشتوانه روایی ظاهرگروی در آیات صفات و بالاخره راهکارهای نفی تشبیه در عین تفسیر ظاهری، شامل نفی کیفیت در توصیف خدا، تفکیک میان تفسیر و تاویل و نهایتاً تحلیل مفاهیم مشترک میان خدا و انسان. در پایان ضمن نقد این بندها آمده است که اولاً، ادعای نفی تاویل و تفویض در سیره سلف تام نیست؛ ثانیاً، باور به مجاز در قرآن با حجیت ظهورات آن منافاتی ندارد؛ ثالثاً، روایات موردنظر سلفیان، فارغ از مشکلات صدوری و متنی، خود تاویل پذیر است و بلاخره راهکارها و گریزگاه های آنان با روش تفسیری آنها انسجام نداشته و عملاً نیاز به تاویل را برطرف نساخته است.

سلفیه در شناخت اسما و صفات الهی، روش عقلی را بی اعتبار می داند و فقط روش نقلی را مبنای معرفت خویش قرار داده است. در روش نقلی نیز به ظاهر گرایی در قرآن و سنت روی آورده است (بنگرید به: اله بداشتی، 1386: 71-41) از این رو در معناشناسی صفات الهی نتوانسته تصویر روشنی از صفات الهی به ویژه در صفات خبری مانند استوای خدا بر عرش، وجه داشتن، دست داشتن و ... ارایه نماید. در نتیجه، صفاتی زاید بر ذات را برای خدا اثبات کرده است، که این امر با توحید صفاتی و به تبع آن با توحید ذاتی به معنای بساطت ذات از هرگونه ترکیب، تعارض دارد. در این مختصر، ابتدا مساله معنا شناسی و سپس از این زاویه، مبانی و اصول سلفیه در صفات بررسی و نقد می شود