جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث کمیل که از امام علی بن ابی‌طالب (ع) روایت شده، همواره مورد توجه دانشمندان و متألهان شیعی ‌مذهب بوده است که در میان ایشان به شیخ احمد احسائی و سید کاظم رشتی (پیشوایان مکتب شیخی) نیز می‌توان پرداخت. گسترش مکتب شیخی یکی از مهم‌ترین بسترهای گسترش دعوت سید علی‌محمد باب بود. بهره‌گیری جدی از این حدیث را در آثار باب و بابیان و ازلیان نیز می‌توان دید. پرسش آن است که چرا بابیان به بهره‌گیری از این حدیث روی آوردند و در بهره‌گیری از آن چگونه عمل کردند؟ در پاسخ به این پرسش، به شیوة توصیفی و تحلیلی با رویکرد تاریخی دانسته می‌شود که نگاه تأویلی باب به این حدیث، به نگاه‌ نابه‌جا و منفعت‌جویانة بابیان به آن انجامید، اما در محدودة آموزه‌های باب، ابزاری مهم برای اثبات جانشینی میرزا یحیی صبح ازل نسبت به باب و رد آموزه‌های میرزا حسینعلی بهاءالله در نسخ آیین باب و بنیان‌گذاری آیین بهائی بود.

حکمت بروز بیماری از مسائل پیچیده انسان در اعصار مختلف بوده است. در متون انسان‌شناسی سلامتی را برای تعالی انسان ضروری می‌دانند و بیماری را سدی برای پیشرفت بشر می‌شناسد. اما در روایات اسلامی به سازنده بودن بیماری اشاره شده است. این مقاله به تحلیل تأثیر بیماری بر تعالی انسان با نظر به فلسفه متعالیه همت گماشته است تا گامی در جهت غایت شناسی بیماری باشد. بنابراین به روش کتابخانه‌ای و با در نظر داشتن اصول فلسفی، حکمت متعالیه به تحلیل اثر یا اثرات بیماری بر انسان می‌پردازد. این تحقیق روشن می سازد که برخلاف نظر بسیاری از پزشکان و فلاسفه که بیماری را مُخِل رشد و تعالی انسان معرفی می‌کنند؛ بر اساس اصول حکمت متعالیه بیماری می‌تواند یکی از مهم‌ترین ابزار صعود و تعالی نفس انسان باشد. به عبارتی بیماری در همان نقش‌هایی که برای تعالی انسان مُضِر به نظر می‌رسد، می‌تواند یاری‌گر ارتقای او باشد. بر این‌اساس بیماری می تواند حداقل بر علم‌آموزی، عبادت، ذکر، تفکر و رأی، درک لذات، کنترل تشویش و اضطراب اثراتی مفید داشته باشد و حتی بهتر از سلامتی انسان را متنبه نموده، تعالی بخشد.

فلسفه و کلام از مبانی نظری اندیشه اسلامی و از دانش‌هایی هستند که نوعی جهان بینی و انسان‌شناسی ارائه می‌دهند. در بسیاری از مکتب‌های ادبی و هنری تأثیر و تأثر از هنر و ادبیات بر یکدیگر وجود دارد. امپرسیونیسم مکتبی هنری است که با ورود به دنیای ادبیات هم اسباب خلق آثاری انسان‌گرا را فراهم نمود. اساس امپرسیونیسم چون حکمت خسروانی بایزید، بر نور بنا شده است و این مسئله او را به شاخصه‌های امپرسیونیستی نزدیک می‌سازد. در این مقاله، با روش تحلیلی-توصیفی از اخبار و اقوال بایزید،‌ عُلقه میان عرفان و هنر به این پرسش پاسخ می‌دهیم که شاخصه‌های امپرسیونیستی چگونه در آثار بایزید تجلی پیدا کرده‌اند. نتیجه اینکه شاخصه‌های اساسی امپرسیونیسم همچون فردگرایی، ذهنیت گرایی، نگاه استعاری، کاربرد طبیعت، ‌نور و رنگ، درک لحظه‌ای و ...، در اقوال او به خوبی جلوه‌گر است، لذا می‌توان سبک وی را سبکی امپرسیونیستی و هنری دانست.

طبق استنتاج‌گرایی نظریه‌ـ‌مدلی، مفاهیم نظریه‌ـ‌برهانی و سمنتیک نظریه‌ـ‌مدلی هر دو در معنای ثابت‌های منطقی دخیل هستند و برخلاف سمنتیک نظریه‌ـ‌برهانی مفاهیم نظریه‌ـ‌مدلی انکار نمی‌شوند. با این حال، مفاهیم نظریه‌ـ‌برهانی نقش اساسی‌تری نسبت به مفاهیم نظریه‌ـ‌مدلی دارند؛ به این ترتیب که قواعد استنتاجی در نظریه برهان هستند که ساختار سمنتیکی را متعین می‌کنند. به عبارت ساده‌تر، در استنتاج‌گرایی نظریه‌ـ‌مدلی ما به دنبال روشی هستیم که بتوان سمنتیک را از طریق قواعد استنتاج بازخوانی کرد. این مسئله ارتباط تنگاتنگی با مسئله جازمیت و وجود مدل‌های غیرنرمال کارنپ برای سیستم‌های استنتاجی دارد. ما این مسئله را برای دو منطق فراسازگار mbC و LP بررسی می‌کنیم. نشان می‌دهیم که اگرچه حساب رشته چندنتیجه‌ای برای mbC جازم است، اما این سیستم استنتاجی برای LP جازم نیست و مدل‌های غیرنرمال همچنان برای آن وجود خواهند داشت. استدلال می‌کنیم که نمی‌توان سمنتیک این منطق را به سادگی از نحو آن بازخوانی کرد، مگر با فاصله گرفتن از مفهوم متعارف استنتاج.

توجه به رابطه باور، منش و رفتار می‌تواند تعریف متفاوتی از عمل را بدست دهد. هدف این مقاله نیل به تعریفی از عمل با توجه به این رابطه است که با روش توصیفی- تحلیلی دنبال می‌شود.صدرا با قید «آگاهی مقدم برعمل» عمل را ازفعل متمایز می‌سازد.آگاه‌سازی برعهده عقل عملی است که به‌واسطه‌ عقل‌ نظری، کلیات را ادراک می‌کند. سه‌ مؤلفه‌ هر یک از مقامات دین یعنی علوم، احوال و اعمال به اعتباری لواحق و به اعتباری سوابق هستند. تکرار اعمالِ مسبوق به آگاهیِ حاصل از عقل ‌عملی، موجب پیدایش ملکات و اخلاق در نفس می‌‌شود و ملکات، معرفت را در پی دارند. ثمره این معرفت، حال و ملکه است که موجب صدور عمل می‌‌شوند. عمل مسبوق به معرفت بیشتر، ملکات راسخ‌تری را حاصل می‌سازد و بار دیگر ملکات برعملکرد معرفتی نفس تأثیر می‌گذارد. از این نگاه، اعمال مُعِدّاتی برای حصول حکمت و مقدمه معرفتند. اعمال و ملکات همگی به تصفیه‌ قلب باز می‌‌گردند که امری عدمی است و معنای آن رفع مانع حاصل از عوالم حواس، از رسیدن به حقیقت است. از این‌رو نقش عمل در این رابطه، تبعی و عرضی است و ذاتا و بالاصاله مقصود نیست.

این مقاله پیرامون کیفیتِ اتصالِ فلسفه با اراده عمل‌گرایانه برای اتخاذ تصمیمات عینی در زندگی است و پرسش اینکه فلسفه که همچون ذات اندیشه انتزاعی ملاحظه می‌شود چگونه با عملکرد ما در فرایند زیستن پیوند خورده و ذیل آن، چه چشم‌انداز و عملکردهایی را در پروژه «فلسفی زیستن» اولویت می‌بخشد؟ فرضیه مقاله بر امکان این نسبت استوار است؛ از آن‌رو که از نگاه ملاصدرا، التزام به عمل در اعتلای فلسفه‌ورزی ضروری است؛ این ضرورت در انجام هر اقدامی در پرتو عنایت به حق‌تعالی و برای تشبه به الوهیت صورت می‌گیرد. کنش‌ها مبتنی‌بر بینش‌های فلسفی توسعه می‌یابند و به رهیافتی واحد ختم می‌شوند. بدین‌سان، تمایز آدمی از دیگر موجود در نسبتی است که با وجود برقرار کرده و این نسبت نیز در چگونگی رهیافتی که برای زیستن خویش برمی‌گزیند، قوام می‌یابد. برآیند ادغام «اندیشه» و «کنش» نیز به شکوفایی اندیشه در متن التزام به‌کنش‌ها آشکار می‌شود.

تعبیر عشق الهی نزد روزبهان بقلی، بیانی مفهومی-انتزاعی نیست، بلکه حاصل مواجهه و تجربه خداوند در تصاویر زیبا به‌همراه احوال شورانگیز است. گرچه وی همواره تصریح به تنزیه و تعالی ذاتی الهی و رد تجسیم و تشبیه دارد، اما از منظر تحلیل ساختارگرایانه در نظریات تجربه دینی، تحقق این تجربه با زمینه‌هایی همچون جمال‌گرایی و باور به نظریات رؤیت اشعری و التباس عرفانی سازگار است. روزبهان متعلق عشق را زیبایی می‌داند و در عشق الهی نیز زیبایی به معنای محسوسش محوریت دارد و به معانی دیگری چون خیر و کمال تأویل نمی‌گردد. او اشعری مسلک است و اشاعره قائل به رؤیت‌پذیری خداوند هستند. خدای اشاعره، متعالی از قوانین منطق، قادر بر هر فعلی است و لذا در عین تعالی وجودی، قدرت بر آن دارد که تا ساحت رؤیت و معرفت انسان فرود آید. بنابر نظریه التباس عارفان، ربوبیت الهی، می‌تواند موجب تجلی او در اشیاء و صور مرئی گردد و البته این تجلی، معرفت‌شناختی است و نه وجودی. از مجموعه این زمینه‌ها، عشق به خداوند، به مفهوم متعارف بیناشخصی تعبیر شده و ماحصل تجربه موجودی شخصی است. تحلیل معناداری تعبیر عشق الهی با نظر به تجربی بودن آن و زمینه‌های آن از وجوه نوآوری این مقاله است.

مرکز اسلامی مطالعات راهبردی وابسته به آستان مقدس حضرت عباس (ع) در نجف اشرف در سال 1434 هجری قمری با هدف تدوین طرح ها و برنامه های راهبردی در حوزه دینی و فرهنگی با تکیه بر گذشته، مطالعه زمان حال و آینده نگری برای بهبود وضعیت موجود و مقابله با خطرات قریب الوقوع تاسیس شد. بخش استشراق این مرکز، افزون بر انتشار فصلنامه «دراسات استشراقیة» به تألیف و ترجمه آثار مهمی در قالب ‏«سلسلة القرآن فی الدراسات الغربیة»‏ پرداخته است که تاکنون هفده مجلد آن منتشر شده است. دستاوردهای این پژوهش شامل معرفی قرآن پژوهی در غرب و تأثیر آن بر قرآن پژوهی معاصر، بررسی جریان استشراق قرآنی در کشورهای مختلف جهان، مبانی، شبهات و دیدگاه‌های قرآنی مستشرقان، آثار و دیدگاه‌های شخصیت‌های قرآن‌پژوه مشهور در غرب، ترجمه‌های قرآن و دائرة المعارف‌های قرآنی مستشرقان می‌باشد و در نهایت مجموعه «سلسلة القرآن فی الدراسات الغربیة» مورد ارزیابی واقع گردید.

یکی از مهم‌ترین وظایف مفسران این است که در هر زمان، تفسیری از قرآن ارائه دهند که ضمن منحرف نشدن از مسیر اصیل اسلامی، یارای عرضه اقناعی به دنیای معاصر و تبلیغ مؤثر در جامعه جهانی را داشته باشد. در همین راستا و با همین هدف، کتابی با عنوان (The study Quran) به معنای (قرآن‌شناخت) نگاشته شده است که اخیراً توسط دکتر سیدحسین نصر و همکارانشان با سفارش انتشارات هارپر وان در آمریکا تألیف شده است. مطالب این کتاب مشتمل بر مباحث تفسیری تمامی سوره‌های قرآن از 40 کتاب تفسیری است. به رغم وجود نکات مثبتی که در مولف و اثرش وجود دارد، این کتاب شامل نکات منفی است که بایسته است به نقد کشیده شود. عنوان «تفسیر معاصرانه» از دو جهت برازنده کتاب قرآن‌شناخت نیست، نخست اینکه تفسیرانگاری آن مورد مناقشه است، و دوم اینکه انتظارات مطلوب از متنی معاصرانه که قادر به پاسخگویی به مسائل روز مخاطبان بوده و شایستگی تبلیغ معاصرانه و بهینه قرآن را داشته باشد، در اثر مورد بحث برآورده نشده است. نوشتار حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی گرداوری شده است، پس از ذکر موارد مثبت، این کتاب را در دو محور کلی و موردی به نقد کشیده است. در نقد کلی به مواردی مانند ترجمه غلط نام تفسیر، نداشتن تخصص نویسندگان در دانش تفسیر و حدیث، محرومیت از تفاسیر مهم شیعه و استفاده از تفاسیر ضعیف اهل سنت و... اشاره شده است و در نقد موردی به بررسی اشکالاتی در تفسیر سوره حمد و برخی از آیات سوره بقره پرداخته شده است.

هرمس‌هاس تاریخ در تاریخ سه هرمس معروف داریم: ۱) هرمِسُ الهَرامس یا هرمسَ الهَرامیشا: [ Hirmis al - haramisah] است که بعضی اورا از نسل کیومرث دانسته و معتقد بودند که وی همان «اخنوخ» و «ادریس» است. اولین کسی به شمار می ­رفت که معرفت آسمان­ها را به دست آورد، علم پزشکی را به مردم آموخته، حروف الفبا و کتابت را ابداع کرده و پوشیدن لباس را به انسان تعلیم داده است. همچنین او کسی است که معابدی برای عبادت خداوند ساخت و طوفان نوح را پیش بینی کرد. ۲) هرمس بابلی: هرمس بابلی است که پس از طوفان نوح در بابل زندگی می ­کرد و استاد پزشکی و فلسفه و علم خواص اعداد بود و علم و فلسفه را پس از طوفان نوح دوباره رواج داد. او کسی است که بابل را پس از نِمرود[Nimrod] بازسازی کرد و علم را در آن جا گسترش داد. او همچنین استاد فیثاغورث نيز بود. ۳) هرمس مصری: هرمس مصری است که در مناف[Manaf] نزدیک فُستات[Fustat] که مرکز علم قبل از اسکندریه بوده است متولد شد و شاگرد آگاثدمون بود. او شهرهای زیادی از جمله اِدسا[Edessa] را ساخت و سفرهای زیادی نمود که در طی آنها وی سنت­هایی را برای مردم هر منطقه مطابق با سنت­های ویژه آنها برقرار کرد. او کتابی درباره حیوانات نوشت و استاد علوم پزشکی، فلسفه، کیمیا و خواص سموم بود. همچنین وی استاد «آسلیپیوس» بود