جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تارخ در صدر اسلام خشی از حدیث به شمار می‌رفت و به مانند آن نقل و کتابت می شد. اشاره به ماهیت، هدف و شیوه علم تاریخ مسبوق به ظهور اسلام است و آن را می توان در قرآن و احادیث نبوی یافت. کتاب‌های تاریخی در میان مسلمین با أشکال گوناگونی نگاشته شد؛ ولی شیوه غالب نگارش آن ها نقلی و مبتنی بر گزارش صرف وقایع و حوادث بود. اخبار مربوط به پیامبر(ص) که به گزارش سنت آن حضرت می‌پرداخت؛ تحت عنوان «حدیث» درآمد و از دو بخش سند و متن تشکیل یافت. در مراحل مختلف روایت و نگارش حدیث تغییر و تحریفاتی روی داد و اخبار نادرستی جعل شد. با بررسی انتقادی از منابع روایی شیعه و اهل سنت مشخص می شود که هیچ یک از این کتاب ها به طور کامل صحیح نیستند و به نقد و ارزیابی نیاز دارند. تاریخ یکی از معیارهای نقد و بررسی حدیث است که به دلیل پیوند عمیقی که با حدیث دارد، هم در بررسی‌های سندی و هم در تحلیل های محتوایی موثر است. در نقد سند به کمک تاریخ، سال تولد و وفات ناقلان، اتصال و انقطاع سند، امکان حضور راوی در واقعه‌ای که نقل می کند و سنجش احتمال اخذ و نقل خبری که گزارش می کند، بررسی می شود. تاریخ در شرح حال و میزان وثاقت راویان نیز، موثر است و در جرح وتعدیل آنان نقش کلیدی دارد. در نقد متن، از حقایق و قطعیات تاریخی استفاده می شود تا صحت و سقم آن دسته از احادیث که با تاریخ پیوند خورده است؛ معلوم گردد. علاوه بر این، نگرش تاریخی به حدیث در درک بهتر مفاد آن اثر می گذارد و امکان نقد و بررسی بعضی از اخبار را فراهم می کند. موضوع اصلی این پژوهش، بررسی نقش تاریخ در نقد و بررسی حدیث است و از چهار فصل تشکیل شده است. در فصل اول، تاریخ، تاریخ نگاری در اسلام و پیوند آن با حدیث تشریح شده است. در فصل دوم به موضوع حدیث، حدیث نگاری و سنجش اعتبار جوامع حدیثی تشریح شده است. در فصل سوم انواع نقد، پیشینه نقد سند و متن، ضرورت به کارگیری نقد، انتقادهای خاورشناسان از محدثان اسلامی و دیدگاه‌های معاصران درباره‌ی نقد حدیث بررسی شده است. در این فصل، تاریخی نگری در مواجه با احادیث مورد تاکید قرار گرفته و برای نشان دادن تطابق مباحث نظری با موارد کاربردی، نمونه های متعددی از نقد و بررسی حدیث به کمک تاریخ ارائه شده است.