جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند ﷻ انسان را برای هدف متعالی خلق فرموده است و برای رسیدن به این هدف انجام بعضی از کارها را منع کرده و بعضی دیگر را واجب قرار داده است انسان با توجه به این دستور می تواند به مقام عبودیت برسد، براین اساس خداوند و فرشتگان ناظر و مراقب اعمال انسانها هستند و مشغول ثبت و ضبط اعمال ماهستند تا در روز حساب به محاسبه ریز و درشت اعمال ما بپردازند. شکی نیست که آگاهی از این حقیقیت (ثبت و محاسبه اعمال) تا چه حد در عدم ارتکاب معاصی تاثیرگذار است و در رسیدن به کمال مطلق نقش اساسی دارد.. از این جهت «نویسندگان اعمال و حفظ آن» به عنوان «رقیب و عتید» را برای نظارت بر انسان و ناظر بر اعمال او قرار داده است. وجود این شاهدان و گواهان از جانب خداوند ﷻ ، انسان را بر آن می دارد که مراقب اعمال خود باشد و در رفتار خود دقت بیشتری داشته باشد, زیرا در روز قیامت این شاهدان مشاهدات خود را تکرار می کنند تا جایی برای عذری برای فرد باقی نماند. در این پژوهش دو واژه قرآنی «رقیب» و «عتید» با روش توصیفی-تحلیلی و همچنین گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای در چهار بخش اصلی با عنوانات کلیات و مفاهیم، وجوه معنایی واژه رقیب و عتید در قرآن ، وظایف رقیب و عتید و دلالت های تربیتی اعتقاد به رقیب و عتید، مطرح گردیده و دلالت های وجود شناختی که وجوه معنای لغوی و مصداقی این دو بررسی کرده و این دو به عنوان فرشتگان ثبت و ضبط اعمال پذیرفته شده و به وظایف آنها و چگونگی اعمال می پردازد. و در بخش دلالتهای تربیتی به اصول و اهداف آن پرداخته و مهمترین اصل تربیتی اعتقاد به رقیب و عتید؛خداباوری و خدامحوری و معاد باوری و و از اهداف آن مراقبه نفس،محاسبه و مؤاخذه آن که تقوی محوری است را بیان کرده است۔

این پژوهش به تحلیل تطبیقی نظریه تجسم اعمال در قیامت از منظر دو اندیشمند برجسته اسلامی می‌پردازد: ملاصدرا به عنوان نماینده حکمت متعالیه و شیخ حرّ عاملی به عنوان عالم حدیث‌پژوه شیعه. مسئله اصلی، تبیین چگونگی تبدیل اعمال انسان به صور عینی در آخرت و کشف نقاط اشتراک و افتراق این دو دیدگاه است. با روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری کتابخانه‌ای، یافته‌ها نشان می‌دهد: ملاصدرا با تکیه بر مبانی فلسفی شامل حرکت جوهری (تحول ذاتی نفس بر اساس اعمال) - بدن مثالی (ظهور ملکات نفسانی در قالب صور برزخی) ، تجسم اعمال را پدیده‌ای وجودی می‌داند که پاداش و کیفر، ذاتی خودِ اعمال است. شیخ حرّ عاملی در آثار حدیثی خود (مانند وسائل الشیعه) با استناد به: آیات قرآن (مانند (وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا)، روایات معصومین (تجسم غیبت به صورت "خوردن گوشت مرده") تجسم اعمال را واقعیتی نقلی بدون تبیین فلسفی می‌پذیرد. هر دو عینیت یافتن اعمال در قیامت را تأیید می‌کنند. ملاصدرا با رویکرد عقلانی-وجودی مکانیسم تجسم را تحلیل می‌کند، حال آنکه حرّ عاملی صرفاً به مستندات نقلی استناد می‌جوید.

تفسیر موضوعی معاد به مسئله معاددر قرآن می پردازد ابتدا مفاهیم و اصلاحات باید معرفی شود و سپس دلایل معاد توضیح داده شود همانطور که میدانیم یکی از مسائل ضروری هر آیینی منطق واستدلال حاکم بر موضوع میباشد لذا با توجه به ضرورت معاد که یکی از اصول دین مبین اسلام میباشد و تمام جوامع بشری در این امر مبتلا به میباشند بایستی این موضوع را به عنوان معاد شناسی در قرآن مورد بررسی قرار دهیم این کتاب در 16 درس عنوان و تدوین شده که هر کدام از مفاهیم واصلاحات حاصل در معاد ابتدا کتاب توضیح داده شده است که بعنوان بازشناخت کلیاتی درباره معاد در اولین درس شروع شده است وبعد از آن هم در خصوص دلایل معاد و خود عنوان مرگ و احتضار و اجل و برزخ و از درس 4 تا انتهای کتاب ، موضوعات احتضار ، اشتراط الساعه ، نفخ صور بهشت و دوزخ توضیح داده شده است. معرفی زبان سواحلی وکشورهایی که به زبان سواحلی صحبت میکنند ؟ زبان سواحلی به همین نام سواحیلی مشهور است و از زبان سواحلی عضو از خانواده زبان های بانتو وزبان مادری اقوام سواحلی است. سواحلی همچنین زبان میانجی منطقه دریاچه های بزرگ وسایر بخش های شرق وجنوب آقریقا ، شامل تانزانیا ، اوگاندا ، رواندا، بوروندی ، کینیا، بخش هایی از مالاوی ؛ سومالی ، زامبیا ، موزامبیک ، سودان جنوبی ، جمهوری دموکراتیک کونگو است ودر برخی از کشورهای عربی مثل عمان وغیره.ضرورت ترجمه کتاب به زبان سواحلی با توجه به اینکه در شرق آفریقا عده ای از مردم آنجا دین مبین اسلام را پذیرفته اند و شیعه اثنا عشری میباشند لذا یکی از اوامری که میتوانند اثبات کننده ذات اقدس الهی و شناخت پروردگار و اینکه انسانها در زیست خود احساس عبث ولغو نکنند باید این کتاب معادشناسی به زبان خود آنها ترجمه و تحلیل شود تا قوه ی جذب بیشتری نسبت به شناخت معاد در قرآن برای تمام جوامع بشری در شرق آفریقا شود.

مسئله معجزه‌مندی پیامبر اسلام (ص) یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز در اندیشه اسلامی معاصر و مطالعات استشراقی است که در تعارض با دیدگاه سنتی قرار دارد. سنت‌گرایان بر وقوع هزاران معجزات حسی متعدد تأکید داشته و آن‌ها را دلایل قطعی بر صدق رسالت وی می‌دانند، در حالی که عقل‌گرایان تنها قرآن را به‌عنوان معجزه جاویدان معرفی کرده و سایر معجزات را تأویل یا نفی می‌کنند. از طرفی، مستشرقان با دو رویکرد تاریخی و الهیاتی، معجزات منسوب به ایشان را اسطوره‌سازی و تحریفات تاریخی دانسته و حتی در برخی موارد، وجود تاریخی وی را مورد تردید قرار داده‌اند. این تنوع و اختلاف‌نظرها، که از پذیرش گسترده معجزات تا نفی کامل آن‌ها را شامل می‌شود، اهمیت بازنگری علمی و قرآنی این موضوع را دوچندان کرده است .پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از تدبر قرآنی، نقد روایی و تحلیل تاریخی, این موضوع را مورد بررسی قرار داده است؛ در این راستا این پژوهش با بررسی معجزات منسوب به ایشان، دیدگاه‌های مختلف را تحلیل کرده و بر مبنای مستندات قرآنی، نتایج متفاوتی ارائه می‌دهد. فصل نخست به کلیات پژوهش پرداخته و شامل بررسی مفاهیم امور خارق‌العاده، انواع آن‌ها و دلالت معجزه در اندیشه اسلامی است. فصل دوم تبیین دیدگاه‌های مختلف درباره معجزات پیامبر در سه محور مذکور پرداخته و با تبیین دیدگاه قرآن‌محور در باب معجزه مندی رسول الله روشن ساخته که پیامبر (ص) آیتی برهانی جز قرآن نیاورده است. فصل سوم به بررسی اسراء و معراج پرداخته و نشان داده است که این واقعه، با وجود تفاوت دیدگاه‌ها درباره چگونگی آن، در منابع اسلامی پذیرفته شده است. برخی این حادثه را جسمانی-روحانی، برخی رؤیایی-روحانی و برخی عقلانی دانسته‌اند. مستشرقان نیز در تفسیر مفعول‌به و مقصد اسراء دیدگاه‌های متعددی ارائه داده‌اند. با این حال، تدبر در آیات قرآن نشان می‌دهد که این واقعه یک رؤیای حقیقی بوده که در آن، پیامبر (ص) برای مشاهده آیات الهی به سدرهالمنتهی، معروف به مسجدالاقصی، سیر داده شده است. برخلاف رؤیاهای معمول که نیازمند تمثیل و تأویل هستند، در این رؤیا آیات الهی به‌صورت مستقیم ارائه شده‌اند. فصل چهارم به تحلیل انشقاق قمر می‌پردازد و نشان می‌دهد که در تفاسیر پنج دیدگاه درباره این رخداد وجود دارد: برخی آن را روشن شدن امر یا جدا شدن تاریکی از ماه دانسته‌اند، و سه دیدگاه دیگر آن را رخدادی حقیقی در گذشته یا آینده می‌دانند. سنت‌گرایان آن را معجزه‌ای در زمان پیامبر (ص) و عقل‌گرایان نشانه‌ای از قیامت می‌دانند. بررسی‌های قرآنی آن را مرتبط ,خسف القمر مذکور در سوره قیامت و نشانه‌ای از فرارسیدن قیامت می‌شمارند.

این رساله به تحلیل امکان تکامل جسمانی و روحانی انسان در عالم برزخ و آثار اجتماعی مترتب بر این تکامل، با عنوان «تکامل اجتماعی»، به روش تحلیلی و توصیفی و رویکردی میان‌رشته‌ای پرداخته است. مسئله اصلی این بحث است که در صورت اثبات این تکامل بر اساس دیدگاه صدرالمتألهین، چه ارکانی از مبنا و اصول صدرایی قابل‌استنباط است؟ نقش این ارکان در تبیین علت، شاخصه‌ها و آثار تکامل اجتماعی مدنظر وی که از آن تعبیر به «حکمت متعالیه نبوی و ولایی» می‌شود، چیست؟ اهمیت و ضرورت بحث از دو جهت است: اولاً با تقریر صدرایی روشن می‌شود که استکمالات دنیوی سایه و ظلی از تکاملات حاکم بر عالم برزخ بوده و «ولایت»، حلقه اتصال این عالم‌ها، بر اساس قافله‌سالاری و رهبری «انسان کامل» می‌باشد و ترقی و تعالی حقیقی برای افراد و جوامع بشری فقط از این رهگذر امکان‌پذیر است. ثانیاً شناخت بسیاری از مسائل فردی و اجتماعی من‌جمله معیار شقاوت و سعادت حقیقی، آزادی‌های فردی و اجتماعی، حقوق شهروندی و... متوقف بر تبیین علت، شاخصه‌ها و آثار تکامل اجتماعی انسان است که این امر می‌تواند از نحوه نگرش بر تکامل برزخی انسان، قابل‌استفاده و استدلال باشد. مهم‌ترین نوآوری در تبیین اصول چهارگانه مبتکرانه عقلانی صدرایی در «فاعلیت نفس ناطقه»، «جایگاه نفس ناطقه»، «کمالات و سلطنت قوه خیال در برزخ» و «نورانیت و بساطت نفس ناطقه»، در حل امکان تکامل برزخی و انبعاث ارکانی از این اصول با عنوان «انسان کامل» و «ولایت» می‌باشد. ضمن آنکه با همین رهیافت و ارتقای حکمت متعالیه صدرایی به «حکمت متعالیه نبوی و ولایی»، علت و شاخصه‌ها و آثار تکامل اجتماعی مدنظر وی نیز نمایان می‌شود. یافته این رساله بدین قرار است که بر اساس مبنای جدید و ارکان ملاصدرا، کمال‌یابی و ارتقای وجودی در برزخ و فردی و اجتماعی در دنیا، حاصل ظهور و تجلی لحظه‌به‌لحظه نفس ناطقه، با سرمایه وجودی که انسان به میزان تحقق ولایت انسان کامل در خود از علم و عمل ایجاد کرده است، می‌باشد. نتیجه آنکه نوع بشر و اجتماعات انسانی، با تمسک به ولایت انسان کامل و علم و عمل به اقتضای آن، تولدی دوباره یافته و به استکمالات حقیقی و سرمنزل مقصود در دنیا و برزخ رهنمون می‌شوند.

قرآن کریم به عنوان معجزه ادبی و هنری بی همتا، از شیوه های تصویرپردازی هنری برای انتقال مفاهیم عمیق اعتقادی استفاده میکند. در میان مضامین قرآنی، توصیف صحنه های قیامت و جهنم از جایگاه ویژه ای برخوردار است، به ویژه در سوره های مکی که به دلیل شرایط نزول و مخاطبان خاص، از سبک بیانی متفاوتی بهره میبرند. این پژوهش به دنبال بررسی ویژگی های تصویرسازی هنری آیات جهنمی در سوره های مکی و تحلیل نقش این تصاویر در تأثیرگذاری بر مخاطبان عصر نزول و اثبات اعجاز بلاغی قرآن است.برای مثال . سوره همزه (104) - آیات 4-9 - تصویر آتش فروزان و زبانه‌کش جهنم را تداعی میکند و یا سوره تکویر (81) - آیات 12-13 - تصویر برافروختن جهنم. تصویر در لغت عبارت است از نماد بصری هر چیز و آنچه که حاصل خیال است راغب نیز در تبیین صورت می‌آورد صورت آن چیزی است که اجسام و اعیان با آن نقش‌بندی و شکل‌بندی می‌شوند و با آن از غیرش متمایز می‌شوند تصویر آفرینی در متن نیز به هنری گفته میشود که بتواند در قالب جملات و کلمات مفاهیم مورد نظر را انتقال دهد. ضرورت پژوهش: تفاوت سبکی سوره های مکی و مدنی: سوره های مکی با تمرکز بر مفاهیم بنیادین توحید، معاد، و انذار، از تصاویر کوبنده، کوتاه، و آهنگین برای ایجاد ترس و تهییج وجدان مخاطب استفاده میکنند. برای مثال - تصویرسازی در هاویه (جهنم): (فَأُمُّهُ هَاوِیَهٌ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا هِیَهْ * نَارٌ حَامِیَهٌ) در مقابل، سوره های مدنی با محوریت تشریع احکام، از تصاویر آرامشبخش و طولانی تر بهره میبرند. در این تفاوت سبکی، نیاز به بررسی جداگانه تصویرسازی جهنم در سورههای مکی را توجیه میکند. 2. کارکرد هنری تصویرپردازی: تصویرسازی جهنم در سوره های مکی، تنها به توصیف عذاب محدود نمیشود، بلکه از عناصر بلاغی مانند تشبیه، استعاره، و تجسم پذیری صحنه ها برای ایجاد تأثیر عاطفی عمیق استفاده میکند. برای مثال، توصیف «ناراً حامیه» (قیامت: 11) با ترکیب آوایی خاص، همزمان معنای سوزش و شدت عذاب را منتقل مینماید . 3. هماهنگی با شرایط مخاطب: مخاطبان سوره های مکی، غالباً مشرکانی بودند که با مفاهیم انتزاعی بیگانه بودند. قرآن با استفاده از تصاویر ملموس و هولناک جهنم (مانند زنجیرها، آتش فروزان، و زقوم) در آیاتی مثل تصویر زنجیر و آتش: (إِنَّ لَدَیْنَا أَنکَالًا وَجَحِیمًا * وَطَعَامًا ذَا غُصَّهٍ وَعَذَابًا أَلِیمًا) (نزد ما زنجیرها و دوزخ است! و غذایی که در گلو گیر می‌کند و عذابی دردناک!) تلاش کرد تا پیامدهای کفر را به شکلی عینی نمایش دهد. این رویکرد، علاوه بر جنبه هشداردهنده، نشان دهنده تطابق قرآن با ذائقه ادبی و فرهنگی جامعه عرب است انسان از طریق قوه خیال و تصویرپدیده ها در ذهن خود، با مسائل مختلف ارتباط گیری میکند . خداوند متعال هر مسئله ای را به زیبایی در اوج بلاغت و فصاحت و زیبایی از هر بعد آن در قرآن به تصویر کشیده است . شاهد هستیم که با گذشت زمان ، غریضه هنری انسان او را به سمت سینما و فیلم و تصویر سازی برده است و از آنجا که قرآن کریم برای انسان ها نارل شده است و انسان ها برای فهم مسائل نیاز به محسوس شدن پدیده ها دارند قرآن از تصویر سازی در بسیاری از آیات خود استفاده کرده است و در عین بیان پدیده ها و اتفاقات پیش روی انسان ها ، احساسات مستمع و قاری قرآن را برانگیخته و ذهن او را به فضای مورد بحث خود درگیر کرده و از این طریق پیام خود را انتقال میدهد و این تصویر سازی فقط از طریق ابزاری چون کلمات انجام شده است که در تمامی زمان ها کاربرد داشته باشد وجنبه اعجازی آن را برساند. - مطالعاتی مانند پژوهش سید قطب در قاعده «تصویرپردازی هنری» نشان میدهد که آیات مکی با تکیه بر تصاویر کوتاه و ضرب آهنگ تند، به دنبال نفوذ به لایه های عمیق روانشناختی مخاطب هستند . - پایان نامه لیلا باقرزاده با عنوان «تصویر عاطفه در صحنه های قیامت» تأکید میکند که بیشتر آیات مربوط به جهنم در سوره های مکی متمرکز شده و از تصویرسازی برای تقریب مفاهیم انتزاعی به ذهن استفاده شده است . - پژوهش تطبیقی آیات الجنه نیز تفاوت محتوایی سوره های مکی و مدنی را تأیید میکند؛ به طوری که در سوره های مکی، توصیف نعمات مادی و عذابهای جهنم با تکرار و شدت بیشتری همراه است . اهداف پژوهش 1. شناسایی عناصر تصویرپردازی جهنم در سوره های مکی (واژگان، تشبیهات، و ساختارهای آوایی). 2. تحلیل رابطه بین سبک تصویرسازی و اهداف تربیتی-اعتقادی سوره های مکی. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع علوم بلاغت و تفسیر، درصدد است تا گوشه ای از اعجاز هنری قرآن را در حیطه تصویرپردازی جهنم آشکار سازد. با توجه به تعداد زیاد تر آیات انذارمخصوصا در سور مکی و اهمیت پژوهش در این حوزه و نیز کم بودن پژوهش در حوزه انذار وعذاب های وعده داده شده الهی وتصویر سازی های خاص و ویژه در این آیات در این پژوهش انواع مختلف انذارهای خداوند متعال در ابتدای نزول قرآن در سور مکی به وسیله ی عناصر تصویر سازی تحلیل و بررسی میشود. روش تحقیق کتابخوانه ای بوده و فرضیه اصلی پژوهش بر این است که به نظر می‌رسد در قرآن کریم در خصوص آیات عذاب و انذار وآیات جهنم تصویر سازی های خاصی وجود دارد.

بررسی قیامت و معاد در نظام دینی یکی از مباحث مهم و محوری به شمار می رود و قرآن کریم به عنوان منبع اصلی برای مطالعه اینجانب و به عنوان منبع اولیه برای معارف اسلامی به شمار می رود. معاد و قیامت عامل مهمی در معرفت اسلامی و بخصوص رویکردهای اعتقادی و تفسیری است. در اینجا به بررسی موضوع معاد و قیامت می پردازیم و اهداف و مقاصد و پیامدهای معاد را در قرآن بیان می کنیم و نظرات آیت الله شیخ ناصر مکارم شیرازی و محقق آیت الله جعفر سبحانی را بیان می کنیم و نیز به مقایسه رویکردهای دو محقق در تفسیر موضوعی از قرآن کریم می پردازیم. بر این اساس هدف این پایان نامه شناخت روش تفسیری نفحات القرآن و کتاب مفاهیم القرآن در موضوع قیامت و معاد بصورت مقایسه ای است. روش تحقیق، رویکرد ترکیبی (ترکیبی از توصیفی و تحلیلی) است و در گردآوری مطالب از کتب احادیث، تفاسیر قرآن کریم و. استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که دو مفسر روش موضوعی را به عنوان رویکردی در کتب خود اتخاذ کرده و ساختار تحقیق را در آثار خود بر اساس بررسی موضوعی و پرداختن به موضوع و مسائل ناشی از آن از طریق آیات قرآن تنظیم کرده اند در این تلاش، این دو روش تفسیر را بر اساس شواهد مربوط به معاد بررسی کردیم و متوجه شدیم که چندین محور مشترک بین این دو اثر و رویکردهای دو مفسر در آثارشان وجود دارد. اما هنگام مطالعه تفسیر در مفاهیم قرآن متوجه می شویم که شیخ السبحانی در این تفسیر موضوعی، رویکرد کلامی و فلسفی را سرلوحه تحقیق خود قرار داده و هدف آن این است که در حل مسائل مطرح شده در مورد موضوع رویکردهای فلسفی و کلامی را ستون فقرات قرار دهد. در مطالعه کتاب «نفحات القرآن» متوجه شدیم که شیخ مکارم شیرازی، اگرچه رویکردی موضوعی در تفسیر خود داشته است، اما سعی کرده است با مطالعه ای دقیق و عینی، قرآن را مطالعه کند. و از این اصل، مضامین مشترکی را بین دو کتاب «نفحات القرآن» و «مفاهیم قرآن» مشاهده می کنیم، اما در سطح فرآیند تفسیر، تفاوت هایی بین این دو تفسیر می بینیم. مکارم الشیرازی در تفسیر خود ابتدا آیات مربوط به موضوع را جمع آوری می کند و مراقب است که متن قرآن را با پیش فرض های قبلی مواجه نکند و معتقد است که مفسر باید بدون پیش داوری و فرضیه های تعیین شده با متن قرآن مقابله کند. این دیدگاه این مفسر در نحوه برداشت وی از آیات قرآن است. شیخ مکارم علاوه بر روش تفسیر آیه به آیه، در شیوه تفسیری خود از مؤلفه های دیگری مانند لغت نامه های زبانی و تحقیقات اعتقادی و نیز تحولات دانشمندان علوم طبیعی و علوم جدید بهره می گیرد.

انبیاء الهی در طول تاریخ، با طواغیت و ستمکاران بسیاری مواجه شده‌اند. هر یک از انبیاء با توجه به شرایط زمان و مکان خود، از روش‌های مختلفی برای مقابله با طاغوت استفاده کرده‌اند. این مواجهه‌ها، الگوهای ارزشمندی برای مقابله با ظلم و ستم و استقرار عدالت به شمار می‌آیند. راهبردهای انبیاء در مواجهه با طواغیت، همواره الهام‌بخش بوده است. باز شناخت راهبردهای انبیاء در مواجهه با طواغیت، خود به مثابه راهبردی است که سعادت بشر در گرو آن است. انبیای الهی برای رهایی انسان ها از بند جهل، خرافات، ظلم و دیگر طواغیت درونی و بیرونی و رهنمون شدن به مسیر هدایت و میل به کمال و نجات از ضلالت و گمراهی، راهبردهایی ترسیم و اعمال نمودند، که نمونه هایی از آن راهبرد ها در آیات قرآن بیان شده است. از مهم ترین این راهبردها می توان به رهایی ‌و آزادی از بند نفس و شیاطین ، حکام باطل، بت ها و دوری از ولایت غیرخدا، اشاره نمود. اینکه قرآن کریم چگونه به راهبردهای انبیاء در مواجهه با طواغت پرداخته و اینکه امروزه چگونه می توان با مطالعه راهبردها و شیوه های انبیاء، در مبارزه با طواغیت و بهره جستن از آن در نظام اسلامی، زمینه گسترش اسلام، تمدن اسلامی و عدالت اسلامی را فراهم نمود. ازمهمترین مباحثی است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. در ادبیات قرآن، نفس، شیطان، ساحران و کاهنان، بت و دیگر مصادیق از مظاهر طاغوت می باشد که زمینه های نفوذ آن در انسان عبارت اند از، هوای نفس، رفاه زدگی، دنیا گرایی و انکار معاد و قیامت است که منجر به گمراهی از صراط مستقیم، محروم شدن از نصرت الهی، گرفتاری در مسخ و غضب الهی و بدترین جایگاه و منزلت در پیشگاه خداوند، عدم هدایت پذیری و امکان نجات از عذاب جهنم و بی بهرگی از نعمت های جاوید است. راهبرد پیامبران الهی، در مبارزه با طواغیت سیاسی، اقتصادی، فکری و فرهنگی مورد اشاره قرآن است. از این ر‌و شناخت طواغیت ‌و راهبرد انبیاء، برای نجات بشر از بند آنها برای هر انسانی که می‌خواهد به کمال برسد، لازم است. تا زمینه‌ای برای شکوفایی خرد انسان ‌و ایجاد یک اجتماع واحد ‌و سازمان یافته برای ایجاد عدالت ‌و برابری ‌و مبارزه با فساد، فراهم گردد.در این چکیده، به طور خلاصه به برخی از مهم‌ترین راهبردهای انبیا در مواجهه با طواغیت اشاره می‌شود.

مسئله آخرالزمان در ادیان مختلف و از زمان‌های دور مورد توجه مردمان به‌خصوص دینداران مسلمان و غیرمسلمان و در نگاه ویژه مستشرقان و دین پژوهان بوده است. با توجه به وقایع این دوران و اهمیت پاسخ به کج‌روی‌ها و گسترش نگرش‌ها به نگارش این پژوهش با عنوان بررسی مدخل ملاحم و آخرالزمان در دایره المعارف لیدن قرآن بر مبنای آیات و روایات که از جمله مسائل مهم روزگار ماست پرداخته شده. دایره المعارف قرآن لیدن که به سر ویراستاری خانم جین دمن مک اولیف در قالب 6 جلد و در حدود هزار مقاله تنظیم شده در یکی از مقالات این دایره المعارف مبحث ملاحم و آخرالزمان طرح شده. در این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای و مطالعه مقالات انجام شده و تاکنون نقد و بررسی بر این مدخل صورت نگرفته، به بررسی لغوی و مفهومی کلمات ملاحم، آخرالزمان و قیامت پرداخته شده که بعد از ترجمه مدخل ملاحم و آخرالزمان دایره المعارف لیدن قرآن به بررسی نظرات ادیان مختلف درباره ظهور، قیامت و آخرالزمان که در پایان هربخش به بررسی تطبیقی با مدخل مورد بحث انجام می‌گیرد. نگارنده در طی این پژوهش به این مطلب دست پیدا کرده است که اگر سرویراستار محترم در نگارش این دائره المعارف از پژوهشگران ممتاز اسلامی یا به بیان دیگر پژوهشگران شیعی شاخص همان دوره بهره می‌برد، خطاهای به مراتب کمتری در آن بررسی رخ می‌داد. چرا که عمده اشکالات این دائره المعارف را می‌توان به عدم تتبّع جامع و کامل، آشنا نبودن به برخی منابع مهم، اکتفاکردن به منابع اهل‌سنت و کم توجهی به منابع شیعی و عدم استفاده صحیح از روایات اهل بیت (ع) و پیامبر اکرم (ص) دانست. البته در مواردی نگارش مدخل با غرض و سوء نیت انجام شده که مهم‌ترین اشکال نویسنده درباره این مدخل را می‌توان به انتخاب اشتباه نام ملاحم وآخرالزمان برای این مدخل نام برد که می‌شود این اشکال را در برداشت اشتباه ایشان دانست که می بایست به نام قیامت و وقایع آن و یا نظایر این تغییر کند. این موارد نشان از درک نادرست یا ناقص نویسنده، مشاوران یا پژوهشگران از زبان و لغت عربی دارد.

سبک واژه ای عربی به معنای گداختن و قالب‌گیری زر وسیم بوده که دارای پیشینه دیرینه ای در این زبان می باشد. گرچه این واژه قدیمی است ولی علم سبک شناسی ، علمی نوین و بدیع و ازجمله شاخه های معرفتی است که در قرن بیستم رونق گرفته است و به بررسی و تحلیل جنبه های زبانی، ادبی وفکری یک متن می‌پردازد. سبک در متداول‌ترین وعام‌ترین معنا، به شیوه خاص انجام یک کار گفته می‌شود. این دانش تلاش می‌کند تناسب میان لفظ و معنی انسجام متنی وهماهنگی منظورکلام رابا ساختار عبارت مشخص نماید. عموما سبک شناسی در لایه های مختلفی اعم از آوایی معنایی وادبی مورد بررسی قرار می گیرد. قرآن کریم به عنوان بالاترین متن از لحاظ ادبی و معنایی، قابلیت سبک‌شناسی را در تمام جنبه‌ها دارا است و این علم می‌تواند به عنوان ابزاری برای فهم ساختار و کشف لایه‌های معنایی قرآن کریم، مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد. سوره مبارک محمد(ص)، چهل وهفتمین سوره قرآن دارای سی وهشت آیه و از سوره های مدنی است که نام دیگرآن قتال(به معنای جنگ) وبه دلیل نزول این سوره در بحبوحه جنگ احد،مسأله جهاد با دشمنان اسلام مهمترین موضوع این سوره می باشد. محتوای اصلی آن برشمردن صفات مومنان وکافران ومقایسه عاقبت کار هر دو طایفه در قیامت ومسأله آزمایش الهی به تناسب مسأله جنگ و همچنین محتوای اصلی اهداف جهاد با دشمنان دین خدا میباشد . به عنوان نمونه : در آیه اول این سوره (آلَّذِینَ کَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ آللَّهِ أَضَلَّ أَعمٰلَهُمۡ) از منظر لغوی (افعال مضاعف )فعل صدّ که از مصدر الصدّ می باشد دایر بر این است که کفّار خودشان به خدا ایمان نیاوردند واز طرف دیگر از ایمان آوردن دیگران جلوگیری وممانعت به عمل آوردند (رک طباطبائی ). لذا به نظر می رسد «أعرض » فقط به معنای روی گرداندن است ، وممانعت از ایمان دیگران در معنای واژه ذکر نشده است .در سطح نحوی آیه 4سوره محمد (ص) این چنین است : «فَإِذَا لَقِیتُمُ آلَّذِینَ کَفَرُواْ فَضَربَ آلرِّقَابِ حَتَّی إِذَا أَثخَنتُمُوهُم فَشُدُّواْ آلوَثَاقَ » دو ویژگی سبک شناختی قابل توجه از نظر دستوری وجود دارد اول اینکه بجای «اضربوا الرّقاب»ترکیب مصدر نایب ازفعل (مفعول مطلق)با مضاف الیه بکار رفته است ،واین امر باعث تأکید بیشتر کلام واختصار درآن شده است .دوم اینکه شدت ومقابله سخت با کفار در «ضرب الرّقاب» بهتر وبیشتر از واژه ی قتل ومترادفات آن وجود دارد؛زیرا تصویر قتل دشمنان را به سخت ترین شکل نشان داده است . آنچه در این رساله مورد بررسی قرار می گیرد سبک شناسی سوره محمد در دو فصل معنای و ادبی می باشد .

پیدایش هر دانشی وابسته به قواعدی در قالب گزاره‌های کلیِ مناسب آن دانش است و هر گزاره کلی نیازمندِ به کارگیری مفاهیم کلی است. ادراک مفاهیم و گزاره‌های کلی کار قوه عاقله است؛ به همین مناسبت ادراک مفاهیم کلی به «ادراک عقلی تصوری» و ادراک گزاره‌های کلی به « ادراک عقلی تصدیقی» تعبیر می‌شود. مفاهیم کلی شامل مفاهیم ماهوی، منطقی و فلسفی است و هر سه گونه مفهوم کلی می‌تواند متعلق ادراک عقلی تصوری باشد اما این پژوهش ناظر به ادراک «مفاهیم ماهوی» است. با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت بررسی چیستی ادراک مفاهیم ماهوی و ضرورت پرداختن به این پرسش روشن می‌شود که ماهیت ادراک عقلی (مفاهیم ماهوی) چیست و فرایند شکل‌گیری آن به چه صورت است. پژوهش حاضر تلاش می‌کند به روش عقلی-تحلیلی، با مطالعه آثار ملاصدرا و تحلیل دیدگاه‌های او، به این پرسشِ مهم درباره هستی‌شناسیِ این قسم از ادراکات پاسخ دهد. ملاصدرا برخلاف فیلسوفان پیشین، علم را امری وجودی و نحوه وجود امری مجرد از ماده می‌داند. او بر این باور است که ادراک عقلی (نه حاصل تجرید تام ماهیت از عوارض مادی، بلکه) نتیجه ارتقاء وجودی مدرِک و اتحاد با مرتبه عقلی مدرَک است. از نتایج دیدگاه وجودی ملاصدرا درباره علم و ادراک عقلی آن است که قابلیت صدق بر کثیرین در ادراک عقلی را با سعه وجودیِ مرتبه وجود عقلانیِ یک ماهیت نسبت به افراد شخصیِ آن تبیین می‌کند. ملاصدرا تاثیر عقل فعال در خروج نفس از قوه به فعلیتِ عقلی را ضروری می‌داند و درباره فرایند شکل‌گیری ادراک عقلی چهار تبیین ارائه می‌دهد: 1) نفس در آغاز سیر عقلانی، مُثل عقلی را از دور مشاهده می‌کند و حاصل شهود عقلی ضعیف، دریافت مفهوم کلی است. 2) در ادامـه، حرکت جوهریِ نفس منجر بـه اتحاد بـا برخی یـا همه صور عقلی در عقل فعـال می‌شود. 3) اشتداد وجودی نفس تا فناء فی‌الله پیش می‌رود و در نتیجه با ادراک «حقایق» همه اشیاء به همه «رقـایق» آنها آگاه می-شود. 4) نفس می‌تواند بـه مرتبه‌ای برسد که علاوه بر صورت‌های حسی و خیالی، صورت‌های عقلی را نیز انشاء کند. چهار تبیین مذکور با یکدیگر ناسازگار نیستند بلکه سه تبیین نخست ملاصدرا حاصل تطوّر سلوک عقلانیِ مدرِک است و تبیین چهارم در جایگاه «متمّمِ» دیدگاه ملاصدرا در ادراک حسی، خیالی و سه مرتبه ادراک عقلی عمل کند. با اینکه ملاصدرا ادراک مفاهیم ماهوی از سوی عموم انسانها را مصداق «ادراک عقلی» نمی‌داند، نمی‌توانـد برای این گونه ادراکات تبیینی ارائه دهد که آنها را از ادراکات عقلی و نیز ادراکات جزئی متمایز نماید. نقد دیگر اینکه، دیدگاه ملاصدرا در نظریه نخست، فاقد توضیح روشن برای کلیتِ ادراک عقلی است. همچنین تبیین فلسفیِ نظریه ابداع صور عقلی و نیز ابداع مطلق صور ادراکی با اشکالاتی مواجه است. از آنجا که نظریه ابداع در جایگاه متمّمِ نظریه ادراک ملاصدرا است، عدم پاسخ به این اشکالات یا برخی از آنها، اساس نظریه ادراک ملاصدرا را به چالش می‌کشد.