جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بر اساس آیات مختلف قرآن مجید همچون:اعراف/180،اسراء/110،طه/8 ،حشر/24 و نیز سخنان گهربار پیشوای متقین علی (ع) مانند خطبه 65 نهج البلاغه ،خداوند متعال دارای اسماء و صفاتی است که در تقسیم بندی کلی به دو دسته: صفات ثبوتی و صفات سلبی تقسیم میشوند،صفات ثبوتی:آن دسته از صفاتی هستند که آنها را برای حق تعالی اثبات نموده و به او نسبت میدهیم و نیز صفات سلبی :صفاتی هستند که ذات پاک احدیت از آنها منزه ومبرّا می باشد.آنچه از مجموع این پژوهش حاصل می شود اینکه :سعادت و کمال حقیقی انسانها جز در سایه معرفت و آگاهی از این اوصاف حاصل نمی شود، چه اینکه:تنها با شناخت این اسماء و صفات و نیز تلاش در جهت تخلق و اتصاف به آنهاست که انسانها شایستگی تقرب به درگاه حق تعالی را پیدا نموده و مشمول هدایت و تربیت الهی میشوند.اهمیّت معرفت و وقوف به اسماء و صفات الهی تا به این اندازه است که مرتبه و میزان هدایت و تربیت یافتگی انسانها به میزان شناخت و آگاهی آنها از این اسماء و صفات بستگی داشته و با آن رابطه مستقیم دارد و چه بسا عدم شناخت و آگاهی از برخی از این اسماء و صفات ،انسان را تا ظلمات شقاوت و گمراهی و منتهی درجه تیره روزی و بدبختی سوق دهد.آنچه در این مسیر باید مورد توجه ویژه قرار گیرد اینکه:برای تحقق چنین هدفی یعنی شناخت صحیح اسماء و صفات الهی باید به مرجع مطمئن و قابل اعتمادی متمسّک شد که در این راستا سخنان ارزشمند علی (ع) در کتاب گرانسنگ نهج البلاغه راهنما و راهگشای مطمئن و دقیقی برای طالبین کمال و مشتاقین هدایت میباشد

بررسی تاريخی معنويت نشان می دهد كه پرستش همواره همراه انسانها بوده و به صورت جهان شمولی درفطرت انسان ها وجود داشته اسـت. دربـاره ديـن و ديـن داری و ايمـان و التزام به باورهای دينی با توجه به زمينه های مذهبی جامعه ايرانی توجه به اين امر در حوزه مشاوره با مراجعه كنندگان ومشكلات روانشناختی آنان ضروري می نمايد. رفتار مذهبی، يكی از رفتارهای انسان است كه كمتر مورد توجـه روان شناسـان قـرار گرفتـه اسـت؛ بـه طوری كه كمتر از يك درصد مقالاتی كـه در مجـلات روان شناسـی وروانپزشـكی بـه چاپ رسيده است، به اين موضوع اختصاص يافته است. بنابراين، در اين مقاله تلاش شده است تا با گردآوری منابع متعددی از موارد فوق در سال های گذشته به بررسی تحقيقات انجام شده در داخل و خارج كشور دربـاره رابطـه مـذهب و معنويـت بـا سـلامت روان، اضطراب و افسردگی، اعمال وسواسی، سلامت جسمی،عملكرد تحصيلی و ... پرداختـه شود. بررسی نتايج انجام گرفته نشان می دهد مذهب و التـزام بـه اعتقـادات مـذهبی، دعـا، نماز، روزه و شركت در جلسات مـذهبی و ... نقـش مثبتـی را در سـلامت روان دارد .در ادامه با توجه به پيشينه پر بار نقش مثبت مذهب در سلامت روان، به بحث دربـاره اسـتفاده از اين مفاهيم دررويكردهای مشاوره ای، به ويژه رويكرد چند وجهی و التقـاطی مـشاوره لازاروس با توجه به دامنه اختيار درمـانگـر پرداختـه شـده اسـت . در نهايـت پيـشنهادها، محدوديت و چشم اندازهای احتمالی كاربرد اين شيوه آورده شده است.

یکی از زیباترین جلوه‌های ارتباط انسان با خدا، دعا و نیایش یا گفت وگو با خداوند است. رابطه تکوینی و فقر ذاتی انسان نسبت به خدا، فطرت خداجویی انسان را اشباع نمی‌کند. لذا نیازمند ارتباط اختیاری با خداوند است که جلوه‌ای از فقر ذاتی اوست. دعا بهترین وسیله ارتباط با خداوند می‌باشد. دراین پژوهش تلاش خواهد شد که در قسمت آثار دعا به بررسی فلسفه دعا، زمان و مکان دعا، تشویق به دعا، و دستاوردهای دعا پرداخته شود، در مورد شرایط استجابت دعا به بحث در مورد اقسام دعا، اهمیت دعا از دیدگاه قرآن و احادیث، برکت‌های دعا و شرایط استجابت پرداخته می‌شود و قسمت آسیب شناسی عدم استجابت دعا را با مباحث تاخیر در استجابت دعا، موانع استجابت دعا از منظر قرآن و احادیث و آسیب شناسی عدم استجابت دعا مورد بررسی قرار خواهیم داد.

آنچه در این مختصر آمده بررسی کوتاهی است که پیرامون موضوع دعا و نیایش با استفاده از آیات و روایات انجام گرفته و در پنج فصل تنظیم گردیده است. در فصل اول ابتدا طرح مساله و ضرورت آن و تعاریف موضوع در اصطلاح و لغت بحث گردیده و آنگاه به پیشینه تاریخی موضوع و جایگاه آن در ادیان دیگر و همچنین جایگاه آن در مکتب اهل بیت و ویژگی آن پرداخته شده است. و در فصل دوم مبانی اعتقاداتی دعا مانند مبانی کلامی و فلسفی و اخلاقی و اجتماعی و همچنین تاثیر دعا در زندگی انسانها و روایات چند مرتبط به عمل کرد انسان ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در ضمن به شبهات که پیرامون موضوع دعا مطرح گردیده پاسخ داده شده است. در فصل سوم با استفاده از روایات معصومین بخش مهم دیگر از این موضوع که آداب و شرائط دعا است بحث و بررسی گردیده و مباحثی چون زمان مناسب و مکان مناسب ... را در بردارد. و در فصل چهارم نیز با استفادهاز روایات به موانع دعا و نیایش پرداخته شده که از آن جمله است ظلم و ستم بر دیگران-ناسازگاری دعا با حکمت خداوند و ترک امر به معروف و نهی از منکر ... و در نتیجه در فصل پنجم به آثار و کارکردهای دعا و مباحثی چون معرفت و شناخت حضرت حق، دعا بهترین راه مبارزه با نگرانی و ناامیدی-دعا عامل تهذیب و تذکیه و .... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

مقدمه- تعریف مساله و تبیین موضوع: در عالم انسانی مسائلی وجود دارند که تا زمانی که موجودی به نام انسان باشد و تفکر و اندیشه لازمه چنین موجودی باشد این مسایل همواره ضرورت پرداختن به آن‌ها را به انسان تحمیل می‌کند و تااو هست آن ها نیز هستند اگر چه جواب قطعی برای آن‌ها نتوان یافت از جمله این مسائل، مسئله قضا و قدر است. مسئله‌ای همگانی که هر کس به نحوی سعی کرده است با ارائه نظری خود را قانع سازد. مساله قضا و قدر اگر چه یک مساله متافیزیکی است ولی به لحاظ علمی و اجتماعی دارای اهمیت است.اول : این که در زندگی عملی انسان تاثیر گذار است چون طرز تفکری که نسبت به این موضوع وجود دارد در روش و کیفیت برخورد با حوادث موثر است. اگر کسی معتقد باشد محکوم سرنوشت است با شخصی که خود را دارای نقش می‌بیند و اعتقاد به حریت خود دارد متفاوت است بنابراین بحث قضا و قدر مانندبعضی از مباحث فلسفی بدون کاربرد نیست بلکه در زندگی عملی انسان موثر است.دوم: به لحاظ اجتماعی و عمومی بودن مساله است یعنی تمام افرادی که قدرت تفکر در مسایل کلی را داشته باشند در جست و جوی پیدا کردن راه حل هستند برای همه افراد این مساله مطرح است و هر کسی علاقمند است بداند آیا یک سرنوشت قطعی که تخلف ندارد مسیر زندگی او را مشخص می‌کند و او اختیاری ندارد؟ یا نه چنین سرنوشتی در کار نیست و این خلاف سایر مباحث فلسفی است.- پیشینه تحقیق: مساله قضا و قدر از اصیل‌ترین مباحث فلسفی و کلامی است که از صدر اسلام تا عصر کنونی، همواره در میان دانشمندان این رشته، مورد بحث و نظر بوده و کتاب‌ها و رساله-های فراوانی از دیدگاه‌های گوناگون پیرامون آن نگاشته شده است. هر چند این موضوع مختص آیین خاصی نیست، اما با توجه به کثرت احادیث و روایاتی که پیرامون آن وارد شده، به نظر می‌رسد توجه اسلام و مسلمین بویژه به این بحث، محسوس‌تر است.با نگاهی به تاریخ گذشته در می‌یابیم که بحث در مورد قضا و قدر در میان مسلمین سابقه طولانی داشته، اما گاهی به واسطه سوء تفسیری که از طرف افراد ناوارد و یا بعضا مغرض، نسبت به این مساله ابراز شده، یا سوء استفاده برخی مستبدان، مردم نسبت به این دو واژه دچار تردید و گاهی ترس شده‌اند.گروهی در این میان سخنان امیر المومنین، علی (ع) را پیرامون قضا و قدر که فرمودند:«طَرِیقٌ مُظْلِمٌ فَلَا تَسْلُکُوهُ وَ بَحْرٌ عَمِیقٌ فَلَا تَلِجُوهُ وَ سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَکَلَّفُوهُ» مبنا قرار داده و دیگران را از وارد شدن به این وادی باز داشته‌اند. در حالی که با اندکی تحقیق و پژوهش، می-توان پی برد که لبه نهی و بازداری از بحث، متوجه افرادی است که قدرت و توانایی غور در این مسائل را ندارند و ممکن است ناخواسته به اعوجاج کشیده شوند. با وجود این که این مساله از مفاهیم عالی اسلام است، ولی آن‌چنان دقیق و لطیف است که اندک غفلتی درباره آن، انسان را به یکی از دو پرتگاه جبر و تفویض نزدیک می‌کند.با این وجود، این مساله نمی‌تواند دلیلی بر ممنوع بودن ورود به این بحث لطیف فلسفی باشد و الا خود امام، هرگز در طرح آن پیش‌گام نمی‌شدند.مستشرقین مسیحی نیز همواره اعتقاد به قضا و قدر را موجب انحطاطمسلمین دانسته و اسلام را یک آیین جبری معرفی می‌کردند و مساله قضا و قدر را منافی با اختیار بشر می‌دانستند در حالی که با غور و تفحص بیش‌تر در این مساله می‌توان پی‌برد که اعتقاد به قضا و قدر به هیچ رو معنی اعتقاد به جبر را ندارد و همان‌طور که در این تحقیق روشن خواهد شد، قضا از مراتب علم الهی و نیز عالمی از عوالم وجود است که همگی بر هم مترتب بوده و هر مرتبه علت مادون و معلول مافوق می‌باشد. یعنی جهان موجودات مجموعه‌ای از نظام علی و معلولی است که هیچ چیز از سیطره این نظام خارج نخواهد بود. دعا و اختیار انسان نیز از عوامل موجود در جهان خلقت می‌باشند که عدم درک حقیقت آن‌ها باعث این‌گونه اظهار نظ‌رها و اختلافات فرقه‌ای شده است.- ضرورت تحقیق : ضرورت پرداختن به مساله قضا و قدر آن‌گاه با اهمیت‌تر می‌شود که ببینیم برخی از جبرگرایان که اغلب طیف‌های مذهبی را تشکیل می‌دهند با استناد به آموزه‌های دینی پندار جبر را آموزه‌ای دینی تلقی می‌کنند. و از جمله دستاویزهای آنان مساله تقدیر و قضا و قدر الهی است که به سبب آن خداوند نه تنها عالم به چگونگی امور عالم ممکنات است بلکه خود پیش از خلقت نظام‌نامه آن را تعیین و حکم کرده که وقایع عالم بر حسب آن تقدیر و نظامنامه پیشین واقع شود و از آن تخلف نکند.- پرسش‌های اصلی تحقیق:1- قضا و قدر به چه معناست؟2- دعا به چه معناست؟3- چه تاثیری دعا در تغییر قضای الهی دارد؟- فرضیه‌های پژوهش: در این رساله شده تا جایی که امکان دارد، حقیقت قضا و قدر به خوبی تشریح گردد و به خصوص این مساله از دیدگاه حکیم متاله، ملاصدرا و جناب علامه طباطبایی که تمامی افکار و آرای خود را از مشکات پر نور ولایت دریافته‌اند و با آموزه‌ای از عرفان همراه نموده‌اند تبیین گردد. ملاصدرا بیان می‌کند که جمیع موجودات علاوه بر صور طبیعی و نفسانی، دارای صور عقلی هستند که به آن قضا می‌گویند. چون این صور عین محض نمی‌باشند و غیر محض هم نیستند، دو نوع قضا اثبات می‌شود، قضای ذاتی و قضای فعلی. صور قضایی ذاتی لازمه ذات واجب بوده، بدون جعل و تاثیر موجودند. پس وجه الله‌اند نه این که جزء عالم باشند. این قضا علم تفصیلی الهی است که خارج از صقع ربوبی نیست و اگر از آن گاهی به صفت قدم یاد شود، منظور قدم ذاتی بالذات نخواهد بود بلکه قدم به توسط ذات واجب قدیم است. قضای فعلی، صور عقلیه عالم عقل است که از جمله عالم و فعل الهی محسوب می‌شوند و فعل ذاتا جدای از فاعل است و با آن تباین ذاتی دارد. ملاصدرا در تفسیر قضا با دیگر حکما اختلاف نظر دارد، زیرا مراتب علم الهی را مراتب وجود می داند و قائلبهقضای ذاتی است که به هیچ نحو امکان در آن راه ندارد، در حالی کهسایر حکما قضا را منحصر در فعل الهی از جمله عالم دانسته‌اند. علامه در این نظریه ایراد کرده و فرموده است: صورت‌های علمی لازمه ذات واجب که در کلام صدرالمتالهین آمده است باید به همان علم ذاتی واجب که جدای از او نیست حمل گردد و گر نه اگر این صورت‌ها لازمه ذات و بیرون از آن باشند. لاجرم جزء عالم خواهند بود و دیگر نمی‌توان آن‌را قدیم بالذات به شمار آورد. . البته ملاصدرا برای اشیا علاوه بر وجود طبیعی، مثالی و عقلی از وجود دیگری به نام وجود اسمائی نام می‌برد که در صقع ربوبی است و از آن به وجه الله تعبیر نموده است ‌و جز عالم ندانسته است در این نحو وجود موجودات نه عین وجود واجب‌اند و نه موجودات مستقل بلکه از مراتب ربوبیت واجبند یعنی به وجود خدا موجودند نه به ایجاد او. صدرا معتقد است هر یک از قضا و قدر از محل بهره‌مند می‌شوند و قلم محل قضا و لوح محل قدر است. به‌عبارتی قضا و قدر هر دو صورعقلی‌اند اما محل آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد صور عقلی کلی بدون زمان و تغییر در عالم عقول جای دارند و صور عقلی موجود در عالم نفوس مجرد که جزیی و مطابق با مواد خارجی‌اند قدر شمرده می‌شود به عبارتی در عالم قضا اجمال وجود دارد و درعالم قدر تفصیل. علامه طباطبایی قضا را نسبت ضرورت شی با محمولش تعریف نموده و قضای الهی را ایجاب و ایجاد موجودات امکانی تفسیر می‌کند.وی معتقد است که قدر مربوطبه عالم ماده است، یعنی ظرف آن اختصاص به عالم ماده دارد چرا که قدر وجود تدریجی و مرتبط با استعدادهای اشیا شمرده می‌شود که در مقایسه با علل گوناگون آن قابل تغییر و تخلف استهم‌چنین روشن شود با وجود آن که هستی هر چیز از عنایت و علم ذاتی حق ناشی می‌شود، وذات و صفات او ثابت و بی بدیل است، تاثیر دعا در سرنوشت انسان چگونه است؟آیا علم الهی تغییر پذیر است و قضا و قدر دگرگون می‌شود؟ و چگونه است که انسان با وجود محاط بودن در عالم ماده و با تمام کوچکی و تعلق خود به عالم بالا، در عالم ملکوت تاثیر گذارده و به مطلوب خویش می‌رسد. دعا که منبع عظیم تغذیه روح و نفس انسانی است و نیایش به درگاه خدای بزرگ در طول تاریخ، عامل تلطیف روح انسانی و سازندگی جوامع بشری بوده است. هیچ جامعه‌ای نتوانسته به دور از یک ارتباط عمیق با خداوند به فلاح و رستگاری رهنمون گردد. از این رو، اگر دعا با همه ابعادی که دارد و همه ریزه‌کاری‌هایی که در آن نهفته است، رعایت شود، وسیله‌ای خواهد بود برای نیل به سعادت جامعه و فرد.- هدف پژوهش: هدف رساله حاضر پاسخ به این سوالات و روشن ساختن اذهان از بحث احیانا شبهه برانگیز قضا و قدر است. در این رساله سعی شده با دیدی واقع بینانه و جست وجوگر و به دور از نزاع‌های کلامی و در یک تحلیل نسبتا عمیق فلسفی، نظریات عمده فلسفی پیرامون موضوع، مورد بررسی قرار گرفته و مبنا و استدلات هر کدام تشریح گردد. البته سعی بر آن است که همواره نظریات صدرالمتالهین و جناب علامه طباطبایی محور اصلی قرار بگیرد.- ساختار پژوهش: در تدوین این رساله سعی بر این بوده است که ترتیب مطالب کاملا با عنوان رساله مطابقت داشته باشد و ترکیب ساختار مطالب مرکب از آراء فیلسوفان، متکلمان و دیدگاه آیات و روایات باشد. و به نظریات حکیم متاله صدرالمتالهین و جناب علامه طباطبایی پرداخته شود و شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو فیلسوف بزرگوار بیان شود و سرانجام نتیجه لازم گرفته شود.مباحث رساله در چهار فصل و به صورت زیر تدوین شده است:فصل اول: ابتدا قضا و قدر و دعا از لحاظ لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار گرفته، سپس حقیقت آن در فلسفه، کلام، و آیات و روایات از مطالب این فصل است.فصل دوم شامل اقسام قضا و قدر است. فصل سوم: به تبیین رابطه قضا و قدر با اختیار انسان و مسئله عدل الهی و هم‌چنین امکان تغییر در قضای الهی می‌پردازیم.فصل چهارم: از عالی‌ترین مفاهیم قرآن در معارف بلند اسلامی، موضوع امکان تغییر و دگرگون ساختن تقدیر و سرنوشت است و این‌که انسان می‌تواند قسمتی از سرنوشت خود را با دعا و اعمال خود دگرگون سازد. این مساله تحت عنوان «تاثیر دعا در قضا و قدر» بیان می‌شود.

محور اصلی بحث در این پایان نامه مبنی بر این است که هنگامی که بداء ، دعا و استجابت و مسئله سخط ومحبت روی می‌دهد تغییری در واجب الوجود رخ می‌دهد یا خیر. با توجه به اینکه مسئله انفعال در ذات امری محال است چرا که صفت باری تعالی، عین کمال ثبوتی است و مانند محسوسات نیست، زیرا او برتر از آن است که حتی او را دریابد، و از نوع صفات زائد که خواه لازم و یا جدا باشند هم نیست وگرنه لازم می-آمد که در مرتبه ذات یعنی از جهت احدیت ذات از آن صفات خالی باشد، در این صورت آراستگی و بهاء او به غیر ذات خود بوده، و غیر او در به کمال و تمام رسیدن ذات موثر بوده است و ناچار منجر به دور محال می‌گردد. بر این اساس لازم است تا اصطلاحات بداء، دعا و استجابت و سخط و محبت از نظر فلسفی و کلامی مورد بررسی و تعریف قرار گیرند.بداء: بداء عبارت است از تغییر رای خداوند درباره موضوعی پس از اثبات آن. ملاصدرا در مورد بداء معتقد است که هرگاه نفس نبی یا ولی خدا به عالم ملکوت یا نفوس مدبره عالم متصل شود و آنچه را خداوند بر صحیفه قلب آنها نگاشته است ببیند و به مردم خبر دهد سخن او حق و صدق است. و ممکن است بار دیگر به آن نفوس متصل شود و چیزی غیر از آن چه قبلا دیده و اسباب طبیعی اقتضای آن را داشته است ببیند. در این صورت اگر آنچه بار اول دیده با آنچه بار دوم دیده است متفاوت باشد، چنین چیزی را بداء گویند.دعا: در مورد دعا واستجابت ملاصدرا معتقد است که دو عامل نفوس فلکی و نفوس انسانی از عوامل استجابت دعا هستند.محبت: اطلاق لفظ محبت بر خداوند و ممکنات یکسان نیست و محبت حق تعالی از سنخ محبت‌های خلق شمرده نمی‌شود. تمام الفاظی که بر خداوند و ممکنات اطلاق می‌گردد این گونه است. اما حق تعالی از نقایص مادی و کدورات امکانی پیراسته است.سخط: سخط و غضب از حالات روانی و تحولات بشری است و از عوارض بشمار می‌آید. بدین جهت ساحت قدس ربوبی از آن منزه و مبری است، بلکه رضا و خشنودی کبریایی ظهوری از آن تواب و اجر و پاداشی است که به اهل ایمان موهبت می‌فرماید و از آن صفت فعل تعبیر می‌شود.اگر تغییری رخ می‌دهد واجب الوجود از سافل اثر پذیرفته است و قاعده عالی از سافل اثر نمی‌پذیرد پیش می‌آید و اگر تغییری در واجب الوجود رخ نمی‌دهد پس تغییر را در کجا باید یافت. پس ناچار تغییر در یکی از مراتب هستی رخ می‌دهد. حال در این که در کدام مراتب از مراتب هستی تغییر رخ می‌دهد نظرات متفاوت است.

در این رساله، ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی دعا وکلمات مترادف آن اشاره می شود. بعد از آن به تبین فلسفی و کلامی دعا پرداختیم و نتیجه گرفته شد که نظام علت و معلولی، انجصار به عالم مادی ندارد و دعا نیز در سلسله علت و معلولها قرار می گیرد و دعا استثنایی در قانون فلسفی نیست و همیشه بین دعا و اجابت آن رابطه برقرار است. هر چند نوع این رابطه برای کسی قابل تحلیل نباشد. سپس به بحث از قضا و قدر پرداخته و رابطه دعا را با تغییر قضا و قدر و تغییر در علم خدا و بداء تعیین کرده ایم. در ضمن همه این مباحث، از آیات شریفه قرآن و روایات و مطالب عرفانی کمک گرفته شده است.

موضوع این پایان نامه ،بلاها ومصایب درزندگی انسان می باشد،که بلا در لغت به معنای سختی و گرفتاری و امتحان آمده است و هر انسان مؤمن و معتقد به عدالت خداوند مایل است، به حکمت نزول بلا ها پی ببرد و خود را از دغدغه درونی بر امکان تنافی نزول آنها با عدالت و حکمت الهی رهایی بخشد پس از مراجعه به منابع اسلامی اعم از آیات قرآنی و روایات اسلامی به ارتباط بلاها با قضا و قدر الهی پی خواهیم برد و به حکمتهای نزول بلاها که مهمترین آنها عبارت باشند از: آزمایش ، شکوفایی استعدادها، ترفیع درجه، بیداری بر عدم دلبستگی به دنیا، قدردانی از نعمتهای الهی، تکفیر گناهان و تجلّی زیباییها ،آگاهی خواهیم یافت. در منابع دینی اسبابی نظیر: دعا،استغفار،شکر الهی صله رحم و صدقه، برای پیشگیری از نزول بلاها ذکر گردیده است و در مقام بیان وظایف مؤمنین هنگام رسیدن مصائب رهنمودهایی نظیر: دعا ، توسل، توبه و استغفار،صبر ،رضا و تسلیم و شکر الهی، ارائه گردیده است و از آنجایی که افرادی که در عافیت و سلامتی هستند در مقابل افراد بلا دیده و مصیبت زده باید عملکردی صحیح داشته باشند حضرات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در این رابطه به اموری ارشاد فرموده اند نظیر: سرزنش و مسخره نکردن ، دلداری و تسلیت دادن ، حمد الهی کردن، کوشش کردن در جهت رفع بلای مصیبت دیده وعبرت پذیری . با عنایت به اینکه با الگو پذیری از اولیای الهی و حضرات معصومین علیهم السلام می توان از هر جهت موضع و روش صحیحی را در هنگام نزول بلاها اختیار نمود و با بررسی سیره ایشان به نمونه های بسیار ارزشمند در این رابطه پی خواهیم برد. این تحقیق از حیث نوع نگرش از آن جهت که به قصد حل مشکلی می باشد، مسئله محور و به سبب آنکه با هدف رسیدن به وضعیت بهتر انجام می گردد، توسعه ای و چون برای کشف حقیقتی بیشتر می باشد بنیادی است. و از نظر راهبردی چون به تحلیل و علت یابی مسئله می پردازد علّی و تحلیلی می باشد. و از آن جهت که از اطلاعات قبلی ثبت شده استفاده می شود کتابخانه ای است. و به سبب آنکه از نمونه ها و موارد متعدّدی استفاده می شود تحقیقی ترکیبی و سیستمی می باشد.

در این پایان نامه همه آیات مرتبط با دعا و مباحثی که علامه طباطبایی در تفسیر آن آیات مطرح کرده اند،نقل شده اند. در صورت لزوم مطالبی نیز از دیگر منابع درتوضیح مباحث علامه آمده است. مآخذ علامه نیز درخصوص آن مباحث شناسایی و مشخصات کامل آنها درپاورقی ذکر شده است. در بخش پایانی ضمیمه ای حاوی دعاهای پیامبران افزوده شده است.