جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از اساس بنیادین یک اثر ادبی شخصیت های موجود در آن می باشند. خلق شخصیت های داستانی با شرایط جامعه و موانع فرهنگی موجود در آن ارتباط تنگانگی دارد و پیرو تحولات اجتماعی که نوع بشر دچار آن می شود شکل می گیرد. هر زمانه ای، به فراخور حال خود و باورهای ذهنی موجود، یک نوع قهرمان خاص را می طلبد. انسان عصر حاضر انسانی است با ذهنی پریشان و روحی آزرده از لطمات جنگ ها، فروپاشی ارزش ها و حاکمیت جامعه نظام مصرفی، پس بدیهی است که دیگر با شخصیت های ادبی مرسوم مانند قهرمان های رمان های بالزاک همذات پنداری نمی نماید. امروزه، شخصیت های داستانی به دلیل آشفتگی ذهنشان تبدیل به اشباح اندک فردیت یافته ای شده اند. محو شدن قهرمان از عرصه رمان و تبدیل شدن او به وجودی نامشخص از خصیصه های شاخص جریان ادبی رمان نو در فرانسه می باشد. در آثار گلشیری نیز، شخصیت ها مکان تجلی احساسات غالب این دوران شده اند: تشویش، ناتوانی، شکست، پوچی و تنهایی. در اینجا کوشیده ایم شباهت های بسیاری را که در شیوه پرداختن به شخصیت داستانی بین آثار نویسندگان فرانسوی رمان نو و نوشته های هوشنگ گلشیری وجود دارد، نمایان سازیم.

در یک سده‌ی اخیر، رویکردهای مختلف و گوناگونی به مسئله‌ی اسطوره پدید آمده ، که هر یک از این رویکردها، در تبیین اسطوره، از دانشی خاص، چون: مردم شناسی، تاریخ، دین، زبانشناسی، و ... بهره جسته است. یکی از شاخص ترین و مهمترین این رویکردها، رویکرد روانشناسانه به مسئله‌‌ی اسطوره است. پایه گذار و موسساین رویکرد، دکتر کارل گوستاو یونگ، روانشناس و فیلسوف اهل سوئیس است. پروفسور یونگ، در توجیه پیدایی و ساختِ اسطوره‌ها ، افسانه‌ها، حماسه‌ها و .... عوامل روانیِ گوناگونی را در نظر می‌گرفت، که یکی از مهمترینِ این عوامل، « کهن نمونه‌ها » بودند. او کهن نمونه‌ها را ، محتویات ناخودآگاهی جمعیِ بشر می‌دانست که در بین همه‌ی افراد، یکسان و یکشکل است و چونان مُرده ریگی، نسل به نسل به ما رسیده است. بیرونی‌ترین و دردسترس‌ترین لایه روان، «خودآگاهی» است که وظیفه‌اش آگاهی انسان از خویشتن و جهان پیرامونش است. خودآگاه روان، مرکزی دارد به نام «من» که همه محتویات خودآگاه بدان ربط دارند و در حقیقت، معیار خودآگاهی، رابطه یک محتوای روانی با «من» است. به بیان ساده‌تر، محتویات روان، آنگاه به درجه خودآگاهی می‌رسند که از پالوانه (فیلتر) «من» بگذرند و اگر این عمل اتفاق نیفتد، آن محتویات روان در قسمت تاریک روان باقی می‌مانند و هیچگاه خودآگاه نمی‌شوند. در زیر خودآگاه، ناخودآگاه واقع شده است و در حقیقت پایین‌تر از آستانه‌ی خودآگاهی است. «ناخودآگاهی، به دو بخش قردی و جمعی تقسیم می‌شود. ناخودآگاه فردی، متعلق به فرد است و دیگران از آن نصیبی ندارند. لایه زیرین ناخودآگاه فردی، ناخودآگاه جمعی یا همگانی استکه کهن نمونه‌ها در آن قرار گرفته‌اند. کهن نمونه‌ها، که از محتویات و درونه-های ناخودآگاه جمعی به شمار می‌آیند، به مانند خودِ ناخودآگاه جمعی، عمری به اندازه عمر بشر دارند و نسل به نسل، تا به امروز، در میان افراد بشر انتقال پیدا کرده‌اند؛ بدین روی، ذهن بشر به هنگام تولد، لوحی سفید نیست بلکه یک طرح اولیه کهن الگویی در ساختمان مغز انسان موجود است.از آنجا که حماسه‌های اسطوره‌ای ، از اسطوره‌ها سر برآورده‌اند و در ساختار ، به آنها بسیار نزدیک هستند.بدین روی، می‌توان تجلی کهن نمونه‌ها را در آن مشاهده کرد.از آنجا که حماسه‌های اسطوره‌ای در قرن چهارم و پنجم، از رواج و اصالت بسیاری برخوردار است ، بدین روی، می‌توان زیر ساختی کهن نمونه‌ای را در آن به آشکارگی مشاهده کرد. از جمله‌ی مهمترین کهن نمونه‌های رایج و آشکار در ادب حماسی پارسی قرن چارم و پنجم، عبارتند از : آنیما، سایه، فردیت، مرکز، پیر خردمند، آب و کوه، که هر یک از این کهن نمونه‌ها در نمادهای گوناگون و متفاوتی رخ نموده‌اند.