جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين نوشتار ديدگاه‌هاي علامه محمدمهدي شمس‌الدين در مورد حکومت اسلامي و کيفيت اداره و مديريت کردن جامعه اسلامي در عصر غيبت و وظايف و حقوق متقابل مردم و حاکمان اسلامي تبيين گرديده و اين ديدگاه‌ها مورد نقد و ارزيابي نيز قرار گرفته است. اين تحقيق در چهار فصل سامان يافته است. در فصل اول، کلياتي در زمينه مفهوم لغوي و اصطلاحي حکومت و اداره (مديريت) و اهميت حکومت و ضرورت وجود قانون در جامعه جهت سامان دادن به اختلاف‌هاي مردم مطرح شده، آن گاه ضمن بيان ديدگاه‌هاي مختلف در زمينه ابعاد سياسي حکومت، ديدگاه‌هاي مارکسيست‌ها، غربي‌ها و متفکران مسلمان در اين زمينه با يکديگر مقايسه گرديده و انواع حکومت‌ها اعم از حکومت‌هاي انتخابي و دموکراتيک و حکومت‌هاي استبدادي و ديکتاتوري معرفي گرديده‌اند. در فصل دوم، نظريه حکومت اسلامي از منظر شيخ محمدمهدي شمس‌الدين تبيين شده و با نقد ديدگاه مبتني بر جدايي دين از سياست، ادله عقلي و نقلي ضرورت تشکيل حکومت و دخالت دين در عرصه‌هاي مديريت اجتماعي مطرح گرديده است. در فصل سوم، به مقايسه دو ديدگاه و نظريه به نام نظريه خلافت از جانب اهل سنت و نظريه امامت از جانب شيعه اماميه پرداخته شده و مباني تفکرات شيعه و فقه سياسي اهل سنت و شيعه در مورد خلافت و امامت، شرايط و صفات حاکم اسلامي، چگونگي نصب و عزل خليفه و حاکم اسلامي تبيين گرديده است. در فصل چهارم نظريه، تشکيل حکومت نزد شيعه اماميه در عصر غيبت و ديدگاه شيخ محمدمهدي شمس‌الدين در اين زمينه بيان شده است. در پايان اين فصل، منشأ مشروعيت حکومت در عصر غيبت و ادله شرعي و عقلي ولايت فقيه از منظر ايشان و نيز محدوده و اعتبار شورا در حکومت به صورت مفصل و با استناد به آيات و روايات بيان گرديده است.

‫مذهب حنفيه توسط نعمان بن ثابت کابلي، مشهور به ابوحنيفه، به‌وجود آمد. وي از نظر فقهي ديدگاه‌هاي جديدي را ارئه نمود که به‌علت رويکرد دوگانه فقهي کلامي، رهايي مردم از جزيه و ارجاء، حمايت از ستم‌ديدگان و موالي، و جمعي بودن اجتهاد، اين مذهب در خراسان و ميان ترکان، با استقبال زيادي روبرو شد. اين رساله، موضوع پيدايش مذهب حنفي و تطور آن را در شرق جهان اسلام، و چگونگي ارتباط آن با شيعيان را مورد بررسي قرار داده است. با درگذشت ابوحنيفه، شاگردانش انديشه‌هاي فقهي او را در شرق ايران، و ميان سامانيان و ترکان رواج دادند. اين مذهب از قرن دوم تا قرن هشتم هجري دچار دگرديسي شد و در انديشه حنفي تغييراتي پديد آمد که اين تغييرات در دوره سامانيان، سلجوقيان و تيموريان چشم‌گير است؛ مهم‌ترين مراحل اين تغييرات شامل عدل‌گرايي، خردگرايي، اهل بيت‌گرايي و در پايان، وهابي‌گرايي بود. ابوحنيفه مانند ديگر مسلمانان، مرجعيت علمي اهل بيت(ع) را پذيرا بود و در تنگناهاي فقهي کلامي درگاه آنان را مي‌کوبيد، و با آن که از خلفا به نيکي ياد مي‌کرد، ولي دلداده خليفه چهارم، امام علي(ع) ، بود و او را برتر از همه مي‌دانست. دشمنان آن حضرت را اهل بغي مي‌خواند، و حديث غدير را روايت مي‌کرد و امامت را از آنِ فرزندان علي(ع) و فاطمه( مي‌دانست. ابوحنيفه از مکتب امام باقر( و امام صادق( بهره برده، و در کوفه به دوستي آنان تظاهر مي‌کرد، و با ديگر بزرگان علوي مانند نفس زکيه رابطه نزديکي داشت. بسياري از علماي حنفي نيز به ستايش از ائمه پرداخته و اشعاري در رثاي آنان سروده‌اند، اما برخي از باورهاي حنفي در گذر زمان، دگرگون شد. اين دگرگوني اعتقادي، در رفتار و روابط حنفيان و شيعيان، در خراسان نيز اثرگذار بود و متناسب با خواسته‌ها و نيازهاي سياسي حکومتي تنظيم مي‌گرديد. حاکمان خراسان نيز با توجه به اقتضاي زمان خود، کنش‌هاي گوناگوني را نشان مي‌دادند.