جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫ائمه اطهار( به‌عنوان پاسداران بزرگ مذهب شيعه، در طول حيات پربرکت خويش با اقدامات مناسب، شيعه را از خطرات مختلف سياسي و اجتماعي حفظ مي‌کردند. اين پژوهش با روش کتابخانه‌اي و توصيف و تحليل رويدادها، به نقش ائمه در اين زمينه مي‌پردازد. تبيين درست و تحليل دقيق ابعاد مختلف سيره و روش امامان معصوم(س) براي حفظ شيعه از خطرات سياسي و اجتماعي، کاملاً به شناخت شرايط سياسي و اجتماعي حاکم بر عصر ايشان، و موقعيت‌هاي متفاوت زندگي آنان، وابسته بود. عصر امويان، دوران سختي براي شيعيان بود؛ حاکمان خون‌آشام اموي بر آنان مسلط بوده و پيشوايان ديني شيعيان مورد بدگويي قرار مي‌گرفتند. تعداد زيادي از شيعيان و پيروان ائمه( يا در تبعيد به‌سر مي‌بردند، و يا زنداني و شکنجه مي‌شدند. ائمه اطهار( در اين دوران با آگاهي‌بخشي، صلح، مدارا، تقيه و تشکيل شبکه ارتباطي، به حفظ کيان شيعه مبادرت مي‌کردند. آنان در زمينه علمي و فرهنگي، با تشويق نسبت به کتابت حديث، به مبارزه با ورود روايات اسرائيلي پرداختند. حفظ ياد و خاطره عاشورا، بهره‌گيري از دعا و زيارات، تشکيل حوزه درسي، تربيت شاگردان و مناظره با مخالفان اعتقادي، از مهم‌ترين شيوه‌هاي آگاهي‌بخشي ائمه اطهار( بود. برخي از ائمه هم از حربه صلح و تقيه براي حفظ خون شيعيان به خوبي بهره بردند. در دوره خلافت عباسيان، پيشوايان شيعه، شبکه ارتباطي مستقيم و متشکلي را با عنوان سازمان وکالت به‌راه انداختند. وظايف و اقداماتي مانند ارتباط امام با مردم، جمع‌آوري وجوهات شرعي، مبارزه با غلات و جريان‌هاي انحرافي، رسيدگي به وضع مالي شيعيان، و ارشاد علمي و مذهبي از طريق همين سازمان انجام مي‌شد. ائمه معصومين(ع) همچنين با تربيت بردگان، خدمت‌رساني به مسلمانان به‌صورت ناشناس، و کمک مادي براي اصلاح گنهکاران، در راه تصحيح و تغيير ديدگاه‌هاي شيعيان و ديگر مسلمانان تلاش مي‌کردند و بدين ترتيب، مکتب تشيع را از خطرات حفظ مي‌کردند.

‫اقبال لاهوري و شهيد مطهري از نوادر تاريخ انديشه اسلامي معاصر هستند که مسايل سياسي اجتماعي زمان خود را به‌شايستگي تبيين نموده و معضلات جامعه خويش را مورد کاوش قرار داده‌اند. آن‌ها اگرچه در اصول جريان اصلاح ديني داراي اشتراک نظر بودند، اما اقتضائات زماني، اقبال لاهوري را براي تبيين جامعه آرماني اسلام به‌سوي "فلسفه خودي" سوق داد، و شهيد مطهري به تبيين ايدئولوژي اسلامي روي آورد. او همچنين به کمک برقراري پيوند ميان زيربناي اعتقادي اسلام و نظام سياسي اجتماعي آن، مباني انقلاب اسلامي را پي‌ريزي کرده و نظريه‌پرداز حکومت اسلامي به‌شمار مي‌رود. اصل تکليف و اقتضائات جامعه اسلامي، اقبال را نيز به صحنه سياست کشاند که نتيجه آن ارايه "نظريه پاکستان" و "تحفظ حقوق مسلمين" بود. از نظر اين دو انديشمند، اسلام تنها مکتب فکري است که مي‌تواند با راهنمايي انسان، نيازهاي متنوع او را برآورده سازد. از سوي ديگر، به‌دليل نوع تحصيلات و روند مطالعات، ورود اقبال به مسايل اسلامي، از منظر اجتماعي بود، و ورود مطهري از نگاه فلسفي و کلامي بوده است. يکي ديگر از تفاوت‌هاي اقبال و شهيد مطهري مربوط به اختلاف شرايط زماني و مکاني است؛ اقبال در شبه‌قاره با پديده استعمار روبرو بود و در دوره خودباختگي مسلمانان مي‌زيست، و بهترين راه‌حل جامعه خود را توجه به هويت خودي مي‌دانست. اما شهيد مطهري در عصر خوديافتگي مسلمانان با پديده استبداد روبرو بود، که جامعه خواستار اداره خود بر اساس احکام اسلامي بود، ولي مارکسيسم، التقاط و تحجر از موانع آن بود. اما هر دو انديشمند در اعتقاد به نظام اسلامي، محوريت توحيد، و مسئوليت‌پذيري، اختيار و آزادي انسان، مشترک بودند. شهيد مطهري در آثار خود، بسياري از نظرات اقبال را تأييد کرده است اما در دو محور اصلي، کار او را ناقص مي‌داند؛ اول اين‌که اقبال لاهوري با فرهنگ و مباني اسلامي آشنايي عميق ندارد؛ و دوم آن‌که با وجود تسلط اقبال بر فلسفه غرب، با فلسفه اسلامي چندان آشنا نبوده است.