جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بیشتر کتاب های بدیع فارسی و عربی، در بحث حسن تخلص، به برخی از آنچه گریز به ستایش را می آراید و آنچه موجب زشتی آن می شود، اشاره هایی شده و نمونه هایی از گریز نیک آورده شده است. اما توجه به اصول فصاحت و بلاغت، همچنین مجموعه شرایط ستایش نامه ها و نمونه های گریز استادان ستایش سرایی در ادب فارسی، نکات بیشتری را در این باره روشن می سازد.نوشته پیش روی، پس از بررسی ستایش نامه های فارسی و آرای بدیعیان و ناقدان عرب و ایرانی، به اصول گریز نیک می پردازد و برای نخستین بار، بیش از سی نمونه زشتی گریز را تا آغاز سده هفتم، همراه با تبیین هفت عیب لفظی آنها.

کتاب راحه الصدور و آیه السرور فی تاریخ آل سلجوقی، تالیف نجم الدین راوندی یکی از کتب معتبر در زمینه تاریخ سلجوقیان عراق است. شیوه نگارش کتاب و ابیات منقول فراوان در آن، باعث شده است که این اثر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران ادبیات فارسی نیز قرار گیرد.در این مقاله، کوشش شده است تا با بررسی برخی جوانب تاریخی و ادبی راحه الصدور، تعدادی از انتحالات راوندی در بخش های منظوم کتاب، نمایانده و اثبات شود.

این مقاله به بررسی موضوع به وجود آمدن گرایش در رشته زبان و ادبیات فارسی می پردازد. نویسنده به لزوم وجود گرایش برای رشته زبان و ادبیات فارسی معتقد است و پس از ذکر دلایل خود، دلایل مخالفین را نقد می کند. در پایان نویسنده به ملاحظات خود درباره چگونگی نوشتن گرایش اشاره می کند.

در پژوهش حاضر، با رویکرد طنز سنتی و با توجه به تلقی قدما از مفهوم طنز، به سراغ آثار خاقانی به خصوص دیوان او رفته ایم. ابتدا در مبحثی کلی، نظر وی و چگونگی برخوردش را با این مقوله مطرح کرده ایم. مبحث اصلی، شگردهای طنزآفرینی خاقانی است؛ زیرا او برای ایجاد طنز، با توجه به فضایی که پیش رو دارد و نیز به منظور استواری سخن، از شیوه ها و شگردهای ویژه ای استفاده می کند؛ این نکته در نمونه های بررسی شده، کاملا آشکار است. ما هر کدام از این شگردها را نشان داده ایم و با توجه به میزان اهمیت و میزان کاربردشان به آنها پرداخته ایم. ازآنجاکه امکان بررسی جداگانه و مفصل نمونه های مختلف وجود ندارد، در بیشتر اشعار مورد نظر، به ذکر یک یا چند بیت، بسنده شده است.

این مقاله بر آن است تا به کشف این نکته دست یابد که قائم مقام فراهانی علاوه بر پیروزی از سبک نثر گلستان سعدی آیا به آثار شعری او نیز نظر داشته است یا نه؟ پس از بررسی کامل نامه های قائم مقام و آثار سعدی این نتیجه به دست آمد که قائم مقام هرجا لازم دانسته از شعر بزرگان ادب فارسی برای غنا و استحکام کلامش بهره جسته است. از جمله آن شاعران می توان رودکی، فردوسی، ناصرخسرو، انوری، خاقانی، نظامی، مولوی، سعدی و حافظ را نام برد.بی گمان، تاثیر سعدی در سخن قائم مقام از دیگر شاعران بیشتر و نمایان تر است. بدیهی است هم سبک نثر سعدی و هم شیوه های عمومی بیان او همچون سادگی، روانی و خوش آهنگی در سخن قائم مقام تاثیر گذاشته است. به هر روی هرچند سعدی از نظر زمانی با قائم مقام قرنها فاصله داشته، ولی مقبولیت همگانی سخن سعدی نیز در این اقبال و روی آوردن قائم مقام به آثار شیخ، بی تاثیر نبوده است.

تاریخ جهانگشا یک اثر ادبی- تاریخی است که عطاملک جوینی با استفاده از صنایع لفظی و معنوی و کمک گرفتن از تشبیه و استعاره و کنایه و استشهاد به آیات و احادیث و اشعار فارسی و عربی در تلاش بوده است اثری ادبی بیافریند. در این مقاله یکی از اجزای مهم این اثر ادبی یعنی استشهاد به ابیات عربی مورد بررسی قرار می گیرد.جوینی در کتاب خود برای ادبی تر کردن نثر، ابیات عربی بسیاری را به کار برده است. گاهی مصرعی یا بیتی را در بطن جمله و به صورت جزئی از آن قرار داده که حذف آن سبب تشویش جمله می شود و گاهی آن را فقط به عنوان شاهد مثالی در تایید مطلب خود به کار برده است. ابیات بسیاری از قصاید شاعران عرب در این کتاب آمده است که در این مقاله ابیات مربوط به شعرای دوره عباسی مانند ابونواس، ابوتمام، متنبی، ابوالعتاهیه، ابوالعلاء معری و ... مورد بررسی قرار گرفته است.

یکی از موارد بحث انگیز شاهنامه، ترکیب «آب رز» می باشد که در بیت زیر به کار رفته است.بزه کن کمان را و این تیر گز بدین گونه پرورده در آب زرشارحان و مفسران شاهنامه از قرن هفتم تاکنون آن را به شراب تعبیر و بر سمی بودن و جنبه سمبلیک آن تاکید کرده اند تا با فضای کلی داستان همخوانی پیدا کند. در این نوشتار پس از بررسی نظرات محققین و شاهنامه پژوهان و نقد آنها، این نظریه ارائه شده که به جای واژه «زر» در متن شاهنانه منثور به دلیل جابه جایی نقطه، به اشتباه، واژه «رز» با «زرنک»، «زره» و «زریه» که به معنی مملکت آبی است، مرتبط و به معنی دریاچه هامون یا زره کیانسه می باشد. پذیرش این نظر علاوه بر اینکه به حل معمای پرورده شدن گز در «آب زر» می انجامد، بر وسعت معنایی بیت و فضای اسطوره ای و رمزآگین داستان نیز با توجه به تقدس «زره کیانسیه» می افزاید.

رمانس، گونه ای فرافکنی آرمان های اجتماعی و فکری طبقه حاکم در دوره های مختلف است. از نظر شکلی و با توجه به درجه بندی میزان قدرت در این نوع ادبیات داستانی، رمانس به گونه ای اطلاق می شود که در آن، قهرمان نه از نوع خدایان- آنچنان که در اسطوره- بلکه از نوع انسان است، اما به لحاظ مرتبه، برتر از انسان های عادی و محیط خویش می باشد. این ویژگی اساسی در مورد شخصیت اصلی (قهرمان) هفت پیکر، بهرام گور، صدق می کند. در مقاله حاضر، سعی بر این است که اصول کلی و ساختاری حاکم بر نوع رمانس مورد بررسی قرار گیرد و انطباق این اصول با داستان زندگی بهرام در هفت پیکر و داستان های درونه ای اثر سنجیده شود. با توجه به معیارهای اساسی حاکم بر رمانس و الگوی کلی آن، می توان هفت پیکر نظامی گنجوی را در این نوع قرار داد.

مقاله حاضر به بررسی پارادوکس و حس آمیزی به عنوان دو شیوه از شیوه های آشنایی زدایی و دو اسلوب از اسلوب های بیان هنری، به ویژه در ساحت زبان عارفانه مولانا در مثنوی پرداخته است. باید به این نکته مهم توجه داشت که خاستگاه این دو صورت از صورخیال که در ادب عرفانی مورد استفاده واقع می شوند، به یکی از اصول اساسی تفکر در کلام اشعری بازمی گردد. یعنی همان انکار علیت و اعتقاد به سلطه مطلق اراده خداوند بر علل طبیعی و قدرت فراگیرش در ایجاد تغییرات در همه چیز جهان هستی. علاوه بر تعریف این دو شیوه بیان، انواع پارادوکس و حس آمیزی با چندین مثال از مثنوی مورد بررسی قرار گرفته اند.همچنین هریک از انواع پارادوکس و حس آمیزی در دو دفتر اول و دوم، با یکدیگر مقایسه شده و بسامد کاربرد هرنوع مشخص شده است.

جاحظ مانند ولتر، نویسنده سرشناس فرانسوی، ادیب فیلسوف است، یعنی بعد ادبی وی بر بعد فلسفی اش غالب است. او مانند سایر ادیبان و نویسندگان بزرگ جهان به همه علوم و معارف عصرش اعم از فلسفه و کلام و سیاست و اقسام و الوان آداب و ادیان و مذاهب اشراف داشته و در برخی از آنها ماهر و حاذق بوده وکتاب و رساله نوشته است. بزرگترین امتیاز جاحظ در میان نویسندگان عهد قدیم در این است که او مانند نویسندگان معروف عهد جدید و معاصر درباره واقعیات زندگی و مسائل روز جامعه از قبیل برتری نژادی، اختلافات دینی و مذهبی و خصوصیات صنفی و حتی اخلاق و رفتار افراد اندیشیده و به جامعه آرمانی و به اصطلاح مدینه فاضله عنایت نکرده است. او نمی خواسته در ذهن خود جامعه ای آرمانی بسازد و انسانها را به سوی آن سوق دهد، بلکه وجهه همتش تنها شناختن و شناساندن جامعه موجود عصرش بوده است. او در تفکرات و تاملات فلسفی خود نیز مانند فیلسوفان طبیعت شناس یونان پیش از سقراط درباره واقعیات محسوس و ملموس اندیشیده و از تفکر و بحث درخصوص کلیات و انتزاعیات ماورای حس و محسوسات خودداری کرده است. جاحظ نویسنده و فیلسوفی شاد و خندان بوده، به تمام شئون حیات عشق می ورزیده و مانند ولتر هم خود می خندیده و هم دیگران را می خندانده است.