جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی اصطلاحات عرفانی آثار منظوم و منثور سعدی و مقایسه با سایر متون عرفانی قسمت عمده واساسی این پایان نامه را تشکیل می دهد. در این راستا ابتدا دو واژه عرفان و تصوف بررسی شد. مروری بر عرفان و تصوف تا قرن هفتم و در قرن هفت انجام گردید تا مقدمه ایی برای ورود در عرفان شیخ اجل شود. بررسی اصطلاحات عرفانی در آثار شیخ و مقایسه با آثار عرفانی پیش از سعدی عرفان شیخ را به اثبات رسانید. تصور ما در مورد افصح المتکلمین این است که یک معلم پند و اندرز و شاعر اجتماعی است حال آنکه تخصص و دقت در اشعار و آثار شیخ عرفان و تصوف ناب اسلامی او را به اثبات می رساند. سعدی شیرازی صوفی عاشق و آزاده ایی می باشد که راه نیل به مطلوب نهایی و معشوق ازلی را از طریق خدمت به خلق ودستگیری از درویشان می داند آثار افصح المتکلمین آکنده از نکات عرفانی و اصطلاحات صوفیانه است که به هر یک از آنها می توان جداگانه پرداخت و کتابها نگاشت تا جنبه عرفانی آثار که گاه قالب داستان زمانی در قالب پند و اندرز و ... ریخته شده است ، روشنتر گردد. در این پایان نامه تنها گوشه ایی از این امر انجام شد تا انشاا.. مقدمه ای برای توجه به آثار شیخ سعدی شیرازی از جنبه عرفانی شود.

میرزا محمدمعصوم معروف به نایب الصدر شیرازی و ملقب به لقب طریقتی معصومعلشاه, مولف کتاب ارزشمند طرائق الحقایق و فرزند یکی از اقطاب سلسله نعمت اللهیه به نام رحمت علیشاه بود. وی که در زمره عرفا و فضلای صاحب نام عصر قاجار و عالم به علوم فقه و حدیث, فلسفه و کلام و منطق و... بود, این حجم از اطلاعات را با سیر آفاق و انفس و گردش در روی کره زمین به کمال رساند. میرزا محمد معصوم در تاریخ 14 ربیع الول 1270 ق چشم به جهان گشود. تحصیلات مقدماتی را در شهر شیراز به پایان رساند و در حالی که 18 سال بیشتر نداشت, برای ادامه تحصیل به عتبات عالیات رفت. پس از چهار سال به خاطر مشکل مالی مجبور به بازگشت می شود. و مدتی در طهران از محضر اساتید آن شهر بهره مند می شود. در سال 1304 ق به پیشنهاد برخی از دوستانش سکونت در طهران را اختیار می کند و یکسال پس از آن عازم سفر مکه می شود. خاطرات این سفر را پس از بازگشت در بندر بمبئی به صورت یک سفرنامه چاپ می کند و نامش را تحفه الحرمین می گذارد. حاجی نایب الصدر در همین سالها ادعای قطبیت در سلسه نعمت اللهیه را هم داشته است که به دنبال آن خانقاهی بنا کرده و در آن دستگیری و ارشاد می کند. در همین خانقاه تالیف طرائق را آغاز می کند. آن را در سال 1318 ق به پایان رسانده و یکسال بعد هم چاپ می کند. پایان طرائق همزمان با شروع فریادهای آزادیخواهی در گوشه و کنار کشور, در راه مبارزه با استبداد بوده است. نایب الصدر هم وارد ماجرا می شود و در صف آزادیخواهان قرار می گیرد و با عضویت در انجمنی به نام جنوب و تصدی ریاست آن برای مدتی, به مبارزه علیه استبداد می پردازد. که سرانجام با به توپ بسته شدن مجلس و شکست مشروطه تمامی آزادیخواهان, دستگیر, اعدام و یا متواری شدند. حاجی نایب الصدر نیز از طهران تبعید می شود و 17 سال باقیمانده عمر خود را در گناباد و گرگان و مشهد می گذراند. در گناباد و گرگان مدتی ریاست اوقاف آن شهرها را به عهده داشته. سرانجام پس از 71 سال زندگی در پنجم اسفندماه 1304 خورشیدی چشم از جهان فرو بسته و در قبرستانی در غرب مشهد به خاک سپرده می شود

رساله حاضر، باعنوان «بررسی واژه توکل در آیات و روایات و مقایسه آن با آراء محمد غزالی» مجموعه ای است، تنظیم یافته در قالب چهار بخش که مطالب گردآوری شده پیرامون این موضوع، پس از بحث لغوی و اصطلاحی به بررسی این واژه در آیات و روایات می پردازد، در آیات قرآن کریم واژه توکل و وکیل به صور و معناهای متنوعی آمده است. و سعی شده است که نشانه هر انسان متوکل در قرآن از قبیل، صبر و تقوا و ایمان و ... بررسی شود. و همینطور روایاتی از اهل بیت علیهم السلام آورده شده است. و در بخش سوم زندگینامه و آراء محمد غزالی در مورد توکل بررسی شده است و در بخش چهارم تفاوت آیات و روایات اهل بیت علیهم السلام با آراء محمد غزالی بررسی شده است. و در پایان آنچه که حاصل آمده است، این است که: توکل یعنی اعتماد و تکیه در همه امور به خداوند متعال همراه با سعی و تلاش آدمی، به طورکلی انسان همه سعی خود را به کار می گیرد اما تکیه بر اسباب و کوشش خود ندارد و نتیجه را به خدا می سپارد.

در این پایان نامه دو موضوع آفرینش و مرگ در اساطیر ملل مختلف مورد بحث قرار گرفته است. در موضوع آفرینش، نخست باورهای اساطیری ملت ها، درباره ی آفرینش انسان و جهان تشریح گردیده و سپس درباره ی وجوه اشتراک و افتراق باورهای اساطیری آفرینش و میزان تأثیرپذیری این باورها از یکدیگر بحث شده است. در موضوع مرگ به سه مبحث پرداخته شده است: 1- دیدگاه گذشتگان درباره ی پدیده ی مرگ و چگونگی رویارویی با آن توضیح داده شده است و سپس به مراسم و باورهای ملت های مختلف پرداخته ایم 2- اعتقاد به جهان پس از مرگ و بیان سیر تحول و شکل گیری این باورها، همراه با ذکر نمونه هایی از اساطیر به تفکیک اقوام و ملت های دارنده ی اسطوره، توضیح داده شده است 3- اساطیر و باورهای مربوط به پایان جهان، بخش دیگری از این رساله را تشکیل می دهد. در این بخش گفته شده که بعضی از ملت ها برای جهان، پایانی قایل هستند که پس از آن زندگی و حیاتی متصور نیست و برخی از ملت ها، پایان جهان را با ظهور یک منجی همراه می دانستند که پس از اصلاحات او، جهان به کمال خود می رسد.

پژوهش حاضر شامل مقدمه و دو بخش است. مقدمه در مورد زندگی و آثار و سیر و سلوک عرفانی امام خمینی(ره) است. بخش اول در مورد مقامات و احوال در تصرف وعرفان بحث می کند که براساس ترتیب مقامات و احوال رایج در آثار عرفا است. بخش دوم در مورد اصطلاحات عرفانی است.

هدف پژوهش آشنا شدن هرچه بیشتر با عرفان در کلام ا..مجید است.روش پژوهش کتابخانه ای.نتیجه کلی اینکه عرفان هرگز از اسلام جدا نبوده و در بطن آن قرار دارد و هیچ شیئی در جهان هستی وجود ندارد مگر آنکه نمود و ظهوری از خداوند است و راه تقرب به خدا، شناخت و پیمودن راه ائمه معصومین علیهم السلام است.

با استعانت ذات اقدس اله نوشتاری با نام « عرفان و زنان عارف» تدوین شده است.هدف از تدوین این نوشتار، شناخت خداوند ،که یکی از مهم ترین وظایف انسان در حیات دنیوی است، می باشد. و اینکه جسم انسان چون: نوع رنگ پوست، نژاد، جنسیّت، در سلوک به سوی خداوند نقشی ندارد و زنان زیادی در عرصه ی عرفان وجود داشته اند که نام آنها در لابه لای برگه های تاریخ مستور مانده است. در بخش اول، به راه های خداشناسی پرداخته شده است زیرا شناخت خداوند در گرو شناخت راه های خداشناسی ، مخصوصاً راه خودشناسی است. چراکه انسان را برای حیات طیبه در دنیا و زندگی صحیح باید به شناخت خدا برسد، واین شناخت مقدمه ی عبودیّت خالصانه ی ذات مقدّس می باشد. و شناخت است که انسان را در برابر عظمت خالق خاشع می سازد، و اثبات این که راه صحیح خداشناسی همان راه انفسی است؛در روایات فراوانی مضمون این حدیث را داریم که:« من عرف نفسه فقد عرف ربه ». آری! خودشناسی مقدمه ی خداشناسی است، و عرفان همین راه می باشد . عرفان یعنی شناخت، و انسان از راه شناختن نفس خود که نفخه ی رحمانی می باشد می تواند به خالق خود که هم جنس او است، برسد. پس سلوک الی الله، یعنی شناخت خود و حرکت به سوی آفریدگار خود. در بخش بعد، بیان شده که جنسیت در سلوک به سوی خداوند تأثیر ندارد و روح است که به سوی خداوند سیر می کند. و حقیقت انسان به روح است نه جسم او.و در بخش آخر نمونه ای از مقامات عرفانی زنان در طول تاریخ بیان شده و به معرفی زنانی عارف از جمله حضرت زهرا ( سلام ا... علیها)، حضرت مریم ( سلام ا... علیها)، و ... پرداخته شده است. در این نوشتار به سوالاتی از قبیل عرفان چیست؟ آیا سلوک الی الله اختصاص به مردان دارد؟ آیا در طول تاریخ زنان عارف هم بوده اند؟ و ... پاسخ داده شده است. و روش تحقیق به روش توصیفی و کتابخانه ای می باشد.

مباحث مطرح شده در این پایان نامه به شرح ذیل است: تعامل سنت های عرفانی هندوان با صوفیان، تماس پیروان مذهب شیوایی با صوفیان در کشمیر، تعامل تصوف با طریقه ناته در بنگال، ویشنو بیان قلندران، شهیدان و مسائل شبه افسانه ای، چند تن از اولیای دارای وجهه عمومی، زنان صوفی، شیخ احمد کهتو مغربی و صوفیان ساحل و جزایر جنوب هند.

در این نوشتار ابتدا از ارتباط میان عرفان و قرآن سخن رفته، سپس طریقی که عارفان با آن به استخراج حقایق باطنی قرآن مبادرت می ورزند، یعنی «تأویل» بیان شده است. در این دو بحث با بیانی تفصیلی عدم جدایی عرفان و قرآن از یکدیگر به اثبات رسیده و با دلایل عقلی و نقلی به کارگیری تأویل صحیح عرفانی به منظور فهم معارف برتر و ملکوتی قرآن مورد تأکید قرار گرفته است. پس از آن از آیات و روایات و تأویلات مربوط به آنها در جهت تبیین عوالم وجود در عرفان و قرآن استفاده شده است

کتابنامه: ص. ۲۱۷-‎۲۱۴؛ همچنین بصورت زیرنویس // در دنیای کنونی ادیان مختلفی اعم از ادیان الهی و غیر الهی در حال توسعه و گسترش است. ادیان الهی انتساب دین و آیین خود را به خداوند تبارک و تعالی می داند و از کیفیت ارتباط بین خداوند تبارک و تعالی با مخلوقات، مباحثی را تحت عنوان مختلف از جمله وحی و کلام الهی بیان کرده اند. انندیشمندان و صاحب نظران، تفاسیر مختلفی از وحی بیان کرده اند که اهم این نظریات، روان شناسانه، جامعه شناسانه و تفسیر فلسفی از وحی می باشد که این نوع تفاسیر از وحی گاهی با کشف و شهود عرفانی تداخل می کند. با مطالعه در کتب مختلف، سعی در فهم این مساله داشتیم که همین امر، انگیزه ای شد تا رساله خود را در باب تمایز بین وحی، و کشف شهود عرفانی از دیدگاه دو متفکر جهان اسلام، ابو حامد محمد بن محمد بن غزالی معروف بهابو حامد غزالی(۵۰۵-‎۴۵۰ه.ق) و صدرالمتالهین محمد بن ابراهیم بن یحیی شیرازی معروف به ملاصدرا قرار دهم که با تفحص و مطالعه در کتب مختلفی که از این آقایان به جا مانده به این نتیجه رسیدم که بین وحی، و کشف و شهود، عرفانی، تقابل به تباین است. زیرا مقام نبوت و رسالت عطیه ای الهی است که با جهد و اکتساب در آمادگی نفس برای قبول آثار وحی به شمار می آید. ولی خودوحی هدیه ای است که نصیب هر شخصی نخواهد شد. اما مقام و مراحل کشف و شهود عرفانی برای همه انسان ها ممکن و میسر است که در صورت مشاهده و مکاشفه شخص سالک باید مشاهدات و مکاشفات خود را با کشف تام نبی و اولیاء الهی بسنجد که در برخی از موارد احتیاج به تعبیر دارد. ولی وحی، امر صریح و سریعی است که خود آن هر چه که باشد حجت است و تغییر در آن راه ندارد. غزالی معتقد است که موداو و محتوای وحی با الهام و کسب اختلافی ندارد ولی در مقابل ملاصدرا معتقد است که بین مودا و محتوای این علوم از جهت شدت وحدت در وضوح هم اختلاف حاکم است.