جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«ولایت فقیه» عنوانی است که می تواند در دو حوزه فقه و کلام از جهات گوناگون طرح شود. جنبه فقهی آن، بحث از تکلیف فقیه در پذیرش ولایت یا وظیفه مردم در اطاعت از فقیه است; امّا جنبه کلامی آن، بحث از منشأ و مبنای این ولایت به شمار می رود; زیرا هر گونه ولایتی از سوی هر کس جز خداوند، غیرمشروع است و باید به اذن و ولایت خداوند منتهی شود به این صورت که ایمان به خدا، مستلزم اعتقاد به توحید در ربوبیّت تشریعیِ خداوند است; یعنی قبول ولایت و سلطه و حاکمیّت هر کسی جز خداوند، جایز نیست; ولی از آن جا که خداوند، دارای لطف و حکمت در حدّ بی نهایت است (کتب ربّکم علی نفسه الرّحمة)، با بعثت انبیا و حفظ خطّ نبوّت با وجود امامان معصوم(علیهم السلام)، این صفات را متجلّی ساخته است. این حکمت و لطف در عصر غیبت و زمانی که از نعمت حضور امام(علیه السلام)محرومیم نیز پابرجا است; چرا که لطف، از صفات الهی است و صفات خداوند در طول زمان و در آبستن حوادث، دستخوشِ تغییر و تحوّل نخواهد شد; بنابراین، اِعمال این لطف از سوی خداوند، در زمان غیبت هم مانند زمان حضور معصومان(علیهم السلام)ضرورت دارد، و این جا است که ضرورت وجود فقیهان در جایگاه نزدیک ترین افراد به ویژگی های معصومان(علیهم السلام)، و امین ترین افراد در جهت به دست گرفتن عنانِ اسبِ سرکشِ قدرت، برای حفظ خطّ امامت و شریعت و رهبریِ مردم احساس می شود و این نیز لطفی است که از سوی خداوند ضرورت دارد; بنابراین، انکار این ضرورت، با التفات به لوازمش به منزله انکار یکی از صفات خداوند خواهد بود. این پژوهش، به بررسی جایگاه ولایت فقیه درعلم کلام پرداخته، تفاوت کلامی و فقهی بودن آن، و آرای گوناگون در این زمینه و ادلّه اثبات ولایت فقیه در علم کلام را تبیین می کند. حاکمیت ولایت الهی، و شرایط حاکم اسلامی نیز از جمله مباحثی است که در بخش های بعدی به آن پرداخته شده است.آن چه به صورت نتیجه این پژوهش ارائه شده، این است که بحث از تشکیل حکومت و رهبری و ولایت بر مردم، از این جهت که به صفات و افعال الهی باز می گردد، بحث کلامی است; زیرا موضوع علمِ کلام، بررسیِ افعال و صفات خداوند است، و از آن جا که ما در اثبات «ولایت فقیه» به لطف یا حکمت خداوند استناد می کنیم، این عنوان در علم کلام جای می گیرد. افزون بر این، در بحث امامت، پس از غیبت حضرت ولیّ عصر عجّل الله تعالی فرجه الشریف نیز با استناد به کلمات معصومان(علیهم السلام) در تعیین جانشین برای خود می توان جایگاه دیگری را برای بحث از «ولایت فقیه» در استمرار اصل امامت در نظر گرفت.

رساله حاضر به پاسخ این سوال که «آیا انسان در افعال خود مجبور است یا اینکه در افعالش اختیار کامل دارد و به اصطلاح آموزش به او تفویض شده است یا اینکه فرض سومی در کار است؟» می پردازد.مسئله جبر و اختیار به عنوان یک مسئله فلسفی مطرح می شود که به زندگی اجتماعی همه مربوط می شود و مؤلف در پی حل صحیح همین مسئله است. مؤلف دراین میان نظریه جبریون، نظریه طرفدران امر بین الامرین و نظریه مفوضه را بیان می کند. در این رساله اساساً به اثبات اعتقاد به جبر که لازمه علومی چون روانشناسی، تاریخ، جامعه شناسی، اقتصاد، حقوق، اخلاق و سیاست است تأکید می شود و در مقابل نظریه مستشرقین که مکتب السلام را طرفدار جبریگری و نفی اختیار معرفی می کنند بیان شده و از احکام فیلسوفانی نظیر ملاصدرا و ابن سینا و.... استفاده می کند و در نهایت بحث را از زمان ارسطو مطرح و سپس در دایره اسلام و فرق اسلامی موضوع را بررسی می کند

تبیین مبانی نقلی، عقلی، کلامی و عرفانی عقیدة مهدویت است. نویسنده در فصل اول از چهار فصل این پژوهش، به بیان تاریخچه مهدویت در کتاب های هندوها، زرتشتیان و تورات و انجیل های چهارگانه داشته و به این نتیجه رسیده است که اعتقاد به مصلح جهانی، اختصاص به شیعه یا مسلمانان ندارد، بلکه تمام ادیان و مذاهب آسمانی و مکاتب غیرآسمانی، معتقدند که در یک عصر ظلمانی و بحرانی که جهان در فساد و بی دینی فرو می رود، نجات دهنده ای بزرگ ظهور می کند و اوضاع جهان را اصلاح می کند. فصل دوم به «مبانی نقلی عقیده مهدویت از منظر قرآن و احادیث» اختصاص دارد که با استناد به آیات هدایت فراگیر بشر، جهان شمولی اسلام، وعدة حکومت صالحان و انتظار وعدة الهی اثبات شده است. نویسنده در فصل سوم به «اثبات مهدویت از منظر عقل» پرداخته و با استفاده از مبانی کلامی، فلسفی و عرفانی بحث کرده است. در پایان نیز «دیدگاه برخی از مخالفان اصالت عقیده مهدویت» طرح شده است که معتقدند مهدویت حاصل فشارهای سیاسی و عقیده ای شرقی و وارداتی است و هیچ جایگاهی در منابع روایی معتبر اسلامی، از جمله صحیح بخاری و مسلم ندارد، که به صورت مختصر به آن پاسخ داده شده است.

این نوشته مشتمل بر دو بخش است . در بخش اول سعی شده است خواننده با عرفان به صورت اجمالی آشنا شود . از مسائل مطرح شده در این بخش می توان به این موارد اشاره کرد : موضوع علم عرفان، مسائل عرفان، مبادی عرفان، برخی از اصطلاحات عرفان نظری ( مقام ذات، احدیت و عماء، واحدیت و الهیت، اسماء و صفات، فیض اقدس، فیض مقدس، قوس نزول و صعود، . در بخش دوم، که محور اصلی اش کلمات و خطبه های حضرت علی (ع) می باشد راجع به خدا و هستی؛ یعنی قوس نزول: خداشناسی، هستی شناسی، و انسان کامل؛ یعنی قوس صعود: انسان سالم و کامل، بحث شده است.

مباحث این پایان نامه در چهار فصل تنظیم و تدوین شده است: فصل اول، معنا و اقسام گناه: تفکیک گناهان صغیره و کبیره و نظریات ائمه(ع) و دانشمندان دین در مورد این گناهان؛ فصل دوم، آثار گناه: آثار مستقیم و غیرمستقیم گناه از نظر مادی و معنوی روانی؛ فصل سوم، تأثیر گناه بر اعمال انسان؛ فصل چهارم، زمینه های گناه: جهل، زمینه های فرهنگی، التقاط، سخن گمراه کننده، کتمان حق.

محقق در این تحقیق با تکیه بر آیات و روایات به بررسی آثار اخلاقی و تربیتی یادآوری مرگ در جهت دهی صحیح به زندگی دنیوی پرداخته است. مهم ترین موضوعات آن به این قرار است: تعریف لغوی مرگ، مخفی بودن زمان و مکان مرگ، فراگیر بودن و گریزناپذیری مرگ، چگونگی وقوع مرگ، حالات محتضر و سکرات مرگ، ره آوردهای مرگ شامل قطع اسباب و آلات دنیوی، بسته شدن باب توبه؛ آثار مثبت مرگ از جمله شتاب در کار خیر و اجتناب از افتادن در گناه؛ راه های مؤثر در مرگ اندیشی شامل تفکر در آثار گذشتگان، تفکر در ماهیت دنیای گذرا، عیادت محتضر، تشییع جنازه و رفتن به گورستان؛ علل ترس از مرگ.

در پژوهش انجام شده با موضوع آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی زکات این فریضه الهی که به عنوان یک واجب مالی تلقی می شود و موثر در رشد و تعالی فرد و جامعه و به دنبال آن ایجاد آرامش در اجتماع انسانی است ، با محوریت قرار دادن محتوی تحقیق پیرامون آثار و پیامدها ، ضمن بیان مهمترین آثار مثبت و منفی در پرداخت و عدم پرداخت زکات ، سعی ما بر آن شد که با بالا بردن آگاهی افراد و نشان دادن کلید رستگاری به آن ها ، ایشان را به روی آوردن به این فریضه الهی فرا خوانیم چرا که با بررسی این فریضه در آیات و روایات پی بردیم این تکلیف همچون سایر تکالیف ، ره توشه ای است برای حرکت انسان در مسیر تقوی الهی و عامل دست یابی انسان به عالی ترین مقامات روحانی و وسیله حضو.ر یافتن به آستان حضرت حق . در پایان نیز با پرداختن به عواقب ترک زکات و بیان گرفتاریهایی که در دنیا و آخرت دامن گیر فرد و جامعه می شود ، ضمن یاد آوری نکات آموزنده و عبرت انگیز همگان را به بیداری از خواب غفلت که ناشی از فرو رفتن انسان در انواع شهوت هاست ترغیب می کنیم . همچنین برای آگاهی دادن هر چه بیشتر به افراد ، لازم دیدیم مبحثی را تحت عنوان مقدمه ای در بیان زکات که شامل مصداق ها و احکام زکات است قبل از ورود به محتوای اصلی موضوع در فصل اول بیان کنیم . در این تحقیق با بهره بردن از تفاسیر گوناگون از جمله ، تفسیر المیزان ، نمونه ، نور و دیگر تفاسیر همراه با منابع معتبر که با روش جمع آوری مطالب و فیش برداری درباره موضوع در داخل کتابخانه های معتبر انجام گرفت و با آوردن مطالب مفید و متناسب با موضوع به محتوای تحقیق جذابیت بالایی بخشیدیم . و آن چه حاصل این پژوهش است پی بردن به اهمیت اصلی از اصول ارزشی اسلام یعنی فریضه زکات است که با کمرنگ شدن ارزش های اسلامی به خاطر فاصله گرفتن مردم از امور معنوی و غرق شدن در امور مادی به دست فراموشی سپرده شده بود .

آثار و پیامد های فردی و اجتماعی حج از دیدگاه قرآن و سنت ( انجام و ترک ) می باشد. هدف از این تحقیق آن است که یکی از مهمترین اعمال در دین یعنی ، « حج» از دیدگاه قرآن وسنت مورد بررسی قرار گیرد و جایگاه و ارزش آن از این منظر آشکا ر گردد . که در این مبحث ، نگاهی دیگر به مطالب ، این تحقیق شده است . و چکیده مطا لب به اجما ل بیان گردیده است . حج در لغت به معنای قصد و آهنگ و تردد و در اصطلاح طواف کعبه کردن به نیت عبادت و از واجبات دین می باشد. ا همیت و جایگاه حج در اسلام بسیار مشهود است و در آیات بسیاری به این ارزش اشاره شده است ، و پاداشی که خداوند در ازای انجام این عبادت جمعی قرار داده است ، نشان گر اهمیت آن است . اسرار حج در تک تک اعمال آن از جمله در احرام بستن ، گفتن لبیک ، طواف ، کعبه ، استلام حجر، ایستادن در کنار مقام ابراهیم ( علیه السّلام ) ، نوشیدن آب زمزم ، سعی میان صفا و مروه ، رفتن به منا، وقوف در عرفات ، و قربانی کردن و غیره نهفته است. علت تکلیف حج : اطاعت از مقررات دین ، مصلحت ها ی دنیوی ، اجتماع اهل شرق و غرب تا یکدیگر را بشناسند ، شناسایی آثار پیامبر ( صلی الله علیه وآله و سلّم) و غیره می باشد. و در واقع حج اجتماعی است که نتیجه آن پیشرفت انسان ها و تبادل اطلاعات با یکدیگر است . تاُ ثیرات فردی حج به طور کلی عبارتند از: 1- ایجاد ارتباط نزدیکتری بین انسان و خدا وند . 2- تقوا و دوری از گناه : در حج دستوراتی وجود دارد که انسان با انجام آنها امتحان شده و با رعایت احکام آن توشه ای برای آخرت خود ذخیره می نماید ، دوری از گناه نشانه قبول حج می باشد و در واقع گناهان سبب محرومیت انسان از حج می شوند. 3- اخلاص و دوری از ریا : شرط قبولی حج ، داشتن اخلاص است و باید این عبادت را فقط برای خدا ،انجام داد و نه برای خود نمائی و تظاهرکردن . 4- حج و خود سازی : اعمال حج جنبه هدایت گری نیز دارد ، انسان با پوشیدن لباس های خویش و پوشیدن لباس احرام ، احساس می کند که از خود کنده شده به جمع پیوسته و لبیک گویان به سوی خدا می روند. طواف خانه خدا ، تمرین اطاعت و تسلیم ، وقوف در عرفات و مشعر الحرام یعنی ماندن در بیابان ماسه ای داغ عرفات و دیگر اعمال و تلاش برای رسیدن به خدا می باشد. 5- بهداشت فردی وروانی : تمام احکام حج برای ایجاد طهارت و پاکی تک تک حج گزاران است تا در این عبادت جمعی تمام افراد با رعایت پاکی و بهداشت شرکت داشته باشند . 6- دوری از مال حرام : خداوند انسانی را که روزی خود را از مال حرام به دست آورده به همراه دیگر عباداتش قبول نمی کند و این مطلب در آیات واحادیث بسیاری یادآوری شده اند. و اما تاُثیرات اجتماعی : خداوند انسان ها را به صورت جمعی دعوت به انجام اعمال حج کرده است. و از کعبه به عنوان خانه ای برای خدا و برای مردم در قرآن یاد شده است. حج بهترین صحنه برای نمایش وحدت مسلمانان است و مکه بهترین مکان برای ایجاد وحدت بین ملت های مسلمان . یکی از شرایط ایجاد وحدت در یک جامعه اسلامی ، انتخاب رهبر و امام برای آن ملت است و این مطلب در بیشتر آیات و احادیث بازگو شده است به گونه ای که انجام حج بدون زیارت پیامبر و معرفت درباره ی امامان ناقص است . ویژگی حزب خدا یعنی جامعه مؤمن ،«برائت از دشمنان خدا و قطع رابطه ی مودّت با آنها» می باشد . حتی « اعلان برائت » یکی از وقایع مهم تاریخ عصر رسالت در اواخر عمر شریف پیامبر ( صلی الله علیه وآله وسلّم ) بوده است ، که در کنار دعوت جهانی به سوی اسلام ، برائت از مشرکین نیز جزو سیاست های اسلامی و خط مشی مسلمانان در رابطه با مشرکان و منافقان و ... می باشد که بنیان گذار آن شخص رسول خدا ( صلی الله علیه وآله وسلّم ) می باشد . بعد اقتصادی حج ، سبب ایجاد روابط اجتماعی در بین مسلمانان کشور های مختلف می شود . چنان که یکی از آثارحج در روایات ، افزایش روزی و تامین معاش مسلمانان است . بدین ترتیب فقر که یکی از عوامل ریشه ای کفر است درمان می پزیرد . حج در ارتقاء و تعالی فرهنگی نیز نقش بسیار موثری دارد . مسلمانان با انجام آن به فرهنگ ناب اسلامی دست میابند . حج آموزش عملی فرهنگ برابری و مساوات و اخوت و تعاون در جهت خیر و مصلحت ا نسان هاست . حج از همه مهمتر فرصتی است برای تبلیغ و نشر فرهنگ غنی اسلام در میان قشر وسیع و قابل توجهی از مسلمانان به طوری که خداوند می فرمایند : خداوند واجب نمود حج را تا تقویت دین باشد . ترک حج پیامد هایی در زندگی مسلمانان دارد و قرآن آن را نشان گر کفر دانسته است . پیامبر ( صلی الله علیه وآله و سلّم ) فرموده اند : تارک حج ، در روزقیامت در صف یهود و نصاری محشور می شود . دامنه این تحقیق در محدوده قرآن و سنت می باشد در روش انجام کار تحقیق که کتابخانه ای و اسنادی است با مراجعه به کتاب ها و مقالات، مطالبی که در رابطه با این موضوع بوده ، یادداشت برداری نموده و پس از فیش برداری وایجاد ارتباط منطقی بین موضوعات به یافته های جدید دست یافتم، سپس شروع به نوشتن طرح نامه نموده و پس از تصویب طرح نامه، پایان نامه را نوشتم. واژه های کلیدی : حج * قرآن * سنت * کعبه * بیت الحرام * بکّه. 1- حج : قصد : ( قاموس) طبرسی فرماید : آن در لغت یعنی ( قصد پی در پی ). در شریعت قصد خانه خدا است برای عمل .1 الحج : زیارت امکنه مقدس برای تبرک جستن به آن ها ، یکی از پنج رکن اسلام و آن قصد طواف کردن کعبه است به نیت عبادت . حج گزاردن ، حج ، یکی از سوره های قرآن ، حج تمتع ، حج عمره ، الحج الاکبر ،روز حج بزرگتر وآن حجی است که پیش از آن حاجیان در عرفه توقف کنند . الحج الاصغر ، حجی که در آن توقف در عرفه نباشد . 2 2- قرآن : لفظ قرآ ن ؛ در اصل مصدر است « قراُ» به معنی خواندن . چنان که دربعضی از آیات معنای مصدری مراد است مثل « اِنَّ عَلَینَا جَمعَهُ وَ قُرءآنَهُ * فَاِذَا قَرَأنَاهُ فَأتَّبِع قُرءآنَهُ»3قرآن در اینجا مصدر است مثل فرقان و رجحان و هر دو ضمیر راجع به وحی اند، یعنی در قرآن عجله نکن زیرا جمع کردن آن چه وحی می کنیم و خواندن آن برعهده ی ماست . و چون آن را خواندیم از خواندنش پیروی کن و بخوان ، قرآن کتابی است خواندنی باید آن را خواند و در معنایش دقت و تدبر نمود به نظر نگارنده همان خواندن سبب تسمیّه این کتاب عظیم به این نام است چنانکه خود قرآن به خواندن آن کاملا اهمیّت می دهد. و دیگر وجه نام گزاری این کتاب مقدس در بین کتاب های آسمانی ، به قرآن ، آن است که این کتاب نه تنها جامع فواید و آثار تمامی کتب آسمانی است ، بلکه این کتاب جامع آثار تمامی علوم است . 3- سنت : در لغت به معنای روش ، رویه ، طریقه ، سرشت ، طبیعت ، آئین و شریعت ، چهره آمده است ریشه اصلی آن سن به معنای راندن ، راه بردن چیزی ، تیز کردن و صیقل دادن می باشد . در قرآن واژه « سنت الله یا سنت خدا» واژه ای است که در جهت تبیین روابط پدیده ها با خداوند و تشریع قانونمندی جامعه و تاریخ و کیفیت عملکرد آن به کار رفته است . و بر این اساس ، سنت وار بودن به معنای قانونمند بودن و ضد بی هدف و بی نظام بودن است . در اصطلاح شیعه، مجموعه قول و فعل و تقریر پیامبر اسلام ( صلی الله علیه وآله و سلّم ) و سایر معصومین ( علیه السّلام ) یعنی حضرت فاطمه زهرا ( سلام الله علیها ) و دوازده امام معصوم ، سنت نامیده می شود . بدین ترتیب سنت معصوم زندگی فردی و اجتماعی ، اقنصادی ،... پیامبر و خاندان عصمت منعکس است و یکی از منابع تغذیه فکری آئین مقدس اسلام محسوب می شود. 4- کعبه : معنای مکعب ومربع است ، کعبه بدان جهت است که « بیت المعمور» مربع است و کعبه مقابل آن قرار دارد مربّع بودن بیت المعمور از اینرو است که مقابل « عرش خدا » است وآن مربع است و مربع بودن عرش الهی بدین خاطر است که « کلمات الهی » که اسلام بر آن بنا نهاده شده چهار تا است که عبارتند از : « سُبحانَ الله» ، « الحَمدُ لِلّه» ، « لا اله الا الله» و « الله اکبر.» 5-بیت الله الحرام : این نامگذاری بدان جهت است که مشرکان از ورود به این منع شده اند و داخل شدن مشرکین بر آن حرام است . 6 – بکّه : محل گریه وبکاء است . مردم در اطراف آن گریه کرده و از گناهان خود استغفار می کنند .

خمس یکی از احکام مالی – عبادی است که در اسلام تشریع شده و اجمالا مورد اتفاق مسلمین است. دلیل این اتفاق، تصریح آیه شریفه قرآن است که می فرماید: «و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل ... » (41/ انفال) مباحث فقهی و اقتصادی گوناگونی در رابطه با مضووع خمس در زمینه های مالکیت، سرپرستی، منابع، مصارف و دیگر احکام خمس مطرح است که در جای خود بحث شده است. در این پایان نامه در صدد هستیم که اثرات فردی و اجتماعی پرداخت خمس را با استناد به آیات و روایات مورد بررسی قرار دهیم. بطور کلی خمس یک پنجم مال است که هر مسلمان طبق شرایط خاص مقرره باید از مال خویش به مصرف خاص برساند قانون وجوب پرداخت خمس از جانب خداوند متعال در سوره ی انفال آیه / 41 برای بندگان وضع شده است. طبق این آیه شریفه خمس به شش سهم تقسیم می شود: 1-سهم خدا 2- سهم رسول خدا(ص) 3-سهم ذولی القربی 4- سهم یتیم 5- سهم مسکین 6- سهم در راه مانده با توجه به آیه شریفه و روایات ائمه اطهار ( ع) می توان گفت خمس برای گرامی داشت پیامبر ( ص) و احترام به خاندان آن حضرت است و در عوض زکات که بر این خاندان به جهت عظمت شأن آنها حرام بوده، قرار داده شده است. خمس بر هفت چیز تعلق می گیرد که عبارتند از غنائم، گنج، معدن، منفعت، ( ارباح مکاسب)، زمینی که کافر ذمی از مسلمانی بخرد، مال حلال مخلوط به حرام، غوص ( مالی که به وسله فرورفتن در آب به دست می آید). متولی خمس بعد از پیامبر ( ص) در زمان ائمه اطهار ( ع) خود آن بزرگواران و در زمان غیبت امام ( عج) ولی فقیه به عنوان جانشین امام می باشد. روایات فراوانی است که مسئله خمس را از جنبه های مختلف بیان نمودند که این کثرت روایات دلالت بر اهمیت خمس دارد. از این روایات اثرات مادی و معنوی خمس را نیز می توان به دست آورد، از جمله این اثرات که از روایات به دست می آید: ایجاد آرامش، رشد معنوی و تزکیه اموال است، همچنین ادعای ایمان داشتن بندگان، را تأیید، افزایش رزق و روزی، پشتوانه ای مالی برای حوزه های علمیه شیعه در جهت حفظ استقلال و عدم وا بسته بودن به دستگاههای حکومتی، و پشتوانه ای مالی برای حکومت اسلامی در جهت رفع فقر و جلوگیری از تراکم ثروت می باشد، اثرات دیگری نیز در روایات بیان شده که به تفصیل در جای خود بیان می شود.

در این پایان نامه آخرت در آیات قرآن کریم و روایات معصومین بررسی شده و موضوعات مورد بحث آن به این شرح است: آخرت، برزخ، قیامت، جهنم و بهشت. در خصوص هر موضوع نخست به تعریف لغوی و اصطلاحی آن پرداخته شده، سپس از آیات و روایات مربوط به آن بحث شده است