جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده (فارسی): عدم کارآیی رویکرد تجربی در تبیین مسائل فلسفی ، موجب شد رویکرد وجودشناختی نه فقط در بارة حقیقت و معنا بلکه در باب همة مسائل فلسفی ، نخست به یک رویکرد معرفت شناختی و در ادامه به یک رویکرد معناشناختی تحویل و تقلیل یابد و بحث در بارة وجود و احکام وجود به بحث در بارة زبان و رابطة زبان با جهان تغییر پیدا کند. هم از این رو در فلسفة تحلیلی به صراحت اعلام شد که به جای بحث در بارة واقعیت و مسائل مربوط به واقعیت از قبیل وجود ذهنی ، وحدت ، ضرورت و غیر آن باید در بارة زبان ، معنا و معناداری واژه ها و عبارت ها بحث کرد و با تعریف و تعیین دقیق مرزهای زبان و معنا ، حقیقت را از بند ذهن و ذهنیت آزاد ساخت. فی الواقع ظهور فلسفة تحلیلی ، ظهور فلسفه هایی است که می کوشند مسائل فلسفی یا وجودشناختی را با تکیة بر شاخه ای از فلسفة زبان توجیه و حل نمایند. فلسفة تحلیلی به دلیل تکیة بیش از حد بر رفتارگرایی و روان شناسی تجربی و به تأثر از تحصل گرایی ، فهمیدن را به عنوان یک فرایند ذهنی نفی کرد و فکر کردن را صرفا کار کردن با نمادها و الفاظ محسوب نمود. در این رساله روشن می شود که فلسفة تحلیلی: 1- می کوشد بر پایة چرخش زبانی و با تکیه بر آموزة ارتباط مستقیم زبان با جهان ، وجود ذهنی را نفی کند و با انتفای موضوع یعنی ذهن ، مباحث مربوط به ذهن را از اساس منتفی نماید و به کلی کنار بگذارد. 2- به دلیل ناتوانی در توجیه عینیت معرفت و واقع ، می کوشد با پوچ و بی فایده دانستن "واقع" ، در تبیین صدقِ اظهارات ، از دست "واقع" خلاص شود و صدق گفته ها را بر پایة اموری نظیر کاربرد یا معنای عبارت ها توجیه کند و به این ترتیب مشکل عینیت ذهن و واقع را حل نماید. غافل از آن که اولا: نه می توان ذهن و ذهنیات را کنار گذاشت و نه با کنار گذاشتن ذهن و توسل به مثلث انسان- زبان- جهان می توان معرفت به عالم را توجیه کرد. چه از یک سو لفظ بی معنا نشان گر هیچ چیز نیست و از سوی دیگر معنا ، چیزی نیست جز ادراک و آگاهی ما از جهان که لفظی برای آن وضع شده است. چون موضوع له مستقیم و بیواسطة الفاظ معانی یا صورت های ذهنی است نه جهان و اشیای خارجی. ثانیا: کنار گذاشتن واقع نه درست است و نه امکان پذیر. چون مرز بین علم و جهل ، عبارت معنادار و بی معنا و به طور کلی فلسفه و سفسطه چیزی جز قبول "واقع" نیست. زیرا علم ، عین کشف است و کشفِ بی مکشو

چکیده (فارسی): تأملات هگل و خواجه نصیر در باره ی حکمت عملی در تاریخ فلسفه از جایگاه ویژه ایی برخوردار است. در این پژوهش با تمرکز بر نظریه های حقوقی هگل و خواجه نصیر به بررسی تطبیقی آراء این دو فیلسوف در این باره پرداخته شده است . خانواده، جامعه و دولت مهمترین موضوعاتی می باشند که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است. هگل و خواجه نصیر به موضوع خانواده از بدو پیدایش این نهاد تا زمان انحلال آن توجه ایی ویژه دارند. خانواده از نظر این دو فیلسوف دقیقه ایی به شمار می آید که در آن فرد آموزش های لازم را برای ورود به زندگی اجتماعی کسب می کند . جامعه مدنی از دیدگاه هگل بر اساس معیار های اقتصادی و حقوقی شکل گرفته و اداره می شود . شهروندان این جامعه دارای حقوقی می باشند که بر آمده از قوانین حاکم بر این جامعه است. توصیف مدینه فاضله از نظر خواجه نصیر با توضیحاتی درباره ی علل پیدایش تمدن ها و چگونگی روابط حاکم بر مدینه ی فاضله همراه است . نظریه ی هگل وخواجه نصیر درباره ی دولت مهمترین موضوعی می باشد که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. دولت هگلی نتیجه تلاش وی برای ترسیم دولت با توجه به معیارهای عقلانی است . دولت مورد نظر خواجه نصیر به منظور ایجاد عدالت و اجرای حدود الهی تأسیس شده است، و توسط حاکمی اداره می شود که از دیگران به علت داشتن ویژگی هایی شایسته تر برای حکومت داری و سیاست ورزی است. نظریه ی هگل و خواجه نصیر در باره ی جنگ اهمیت بسزایی دارد ، زیرا این دو فیلسوف به صورت تفصیلی به توضیح و تبیین حقوق حاکم بر روابط دولت ها در زمان جنگ می پردازند .

محقق در رساله خود در ابتدا زندگینامه ابن سینا، آثار و شخصیت فلسفی ایشان را مورد بررسی قرار داده است. بعد در مورد ابو جعفر قطب الدین رازی بویهیجی توضیحاتی را داده است و در آخر قبل از شروع تحقیق شرح حال مرحوم ملا عبد الرزاق لاهیجی را بیان نموده است. در ادامه بحث اصلی حاشیه مرحوم ملا عبدالرزاق لاهیجی بر شرح اشارات خواجه طوسی(قدس سره) به عربی آمده است.

چکیده (فارسی): نظام فلسفی شوپنهاور که هم در گروه فلسفه های ایده آلیستی طبقه بندی می شود و هم در گروه فلسفه های رمانتیسیتی، در اساس بر مبنای یک ایده ی واحد بنا شده است، ایده ای که در خصوص نظریه ی او پیرامون واقعیت بنیادینی است که در ورای تمامی موجودات واقعی قرار دارد. این ایده ی واحد حاصلِ باورِ فلسفیِ دو گانه انگاری است که قائل به وجود دو جنبه از جهان است – یعنی، جهان همچون تمثّل، یا جنبه ی خارجی جهان (به بیان کانت، جهانِ پدیداری و فنومنال) ؛ و جهان همچون اراده، یا جنبه ی درونی جهان (به بیان کانت جهانِ نومنال، یا شئ فی نفسه). شوپنهاور این ایده ی واحد را در چهار بخش یا چهار کتاب متوالی در اثر اصلی خویش جهان همچون اراده و تمثّل نشان داده است. این چهار بخش کاملاً ایده ی واحد شوپنهاور را از جهات مختلفِ معرفت شناسی، مابعد الطبیعی، زیبایی شناسی و اخلاق آشکار می سازند. توجه و تأکید بخشِ نخست بر موضوع جهان، به مثابه ی چیزی است که ما آن را از طریق آگاهیِ معمولِ حاصل از علم و ادراک متعارف همگانی در می یابیم. بخش دوم، جهان را به شکل واقعی آن نشان می دهد، و طبیعتِ پلیدی را که در واقعیتِ بنیادین جهان نهفته است، روشن می سازد، و از اینجا بدبینی متافیزیکی شوپنهاور آشکار می شود. بخش های سوم و چهارم راه هایی را که شوپنهاور برای رهایی و فرار از این طبیعتِ پلید پیشنهاد می کند، به ما عرضه می دارند. شوپنهاور معتقد است راه رهایی انسانها دستیابی به سطح بالایی از آگاهی است که در دو امر - یعنی تجربه ی هنری و زندگی زاهدانه ی قدیسان - یافت می شود. شوپنهاور بخشی را که به بیان و نشان دادن جهان همچون تمثّل می پردازد مقدمه ای ضروری برای فهم نظریه ی متافیزیکی خود می دانست. این بخش در رساله ی دکتری او تحت عنوان ریشه ی چهار وجهی اصل دلیل کافی و قسمت اول جهان همچون اراده و تمثّل مورد ملاحظه قرار گرفته و رساله ی حاضر نیز معطوف به همین بخش است.

مبحث حدوث و قدم زیر مجموعه مسئله تقدم و تاخر می باشد و آن انواع مختلفی دارد که بر طبق ملاک ها، به چند رشته تقسیم می شود. تقدم خدا بر عالم را فلاسفه از نوع تقدم علی دانسته و متکلمین بر تقدم زمانی خدا بر عالم تکیه دارند و هر یک بر نظر خود، با توجه به اصول و مبانی خویش اصرار می ورزند چرا که فلاسفه از آنجا که خدارا ازلی دانسته و ذات پاک وی را از بروز اراده های جدید مصون می دانند فلذا آفرینش را نیز که فعل خداست ، قدیم دانسته و انفکاکی بین علت و معلول، قائل نیستند، میرداماد نیز تقدم خدا بر ما سوی را تقدم سرمدی دانسته و به هر حال شاید بتوان جامع مشترک تمام این نظرات را همان نظری دانست که ملاصدرا بدان قائل است و در نهج البلاغه نیز بدان اشاره شده است که خدا در عین تمایزش از آفرینش، منفک و مبرا از آن نیست و در هر لحظه با آن همراهی دارد و از آن با نام (معیت قیومی) یاد شده است. در باب مسئله حرکت نیز ، با نگاهی به محیط پیرامون خود، در می یابیم که همه چیز در حال رشد و شدن و تجدد است. ملاصدرا این مسئله را با حرکت جوهری به خوبی توضیح می دهد و هر ذره ای از عالم را متصف به وصف حرکت می داند. زمان نیزکه با حرکت دو مفتوح سازگار و هم جنس هستند، مخصوص عالم سفلی و تغییرات. اغلب حکما زمان را با حرکت تعریف می کنند، بدین معنا که اگر حرکتی نباشد، زمانی هم نخواهد بود

تحقیق حاضر در رابطه با شعور، عشق، طلب و تسبیح کل موجودات با حضرت حق است که در نتیجه حرکت همه ی موجودات را به دنبال دارد هدف از انتخاب این موضوع، آشنایی با هدف آفرینش است که به دلیل این که همه ی موجودات کمال مطلق را می شناسند و به نقص خویش واقفند، پس او را می طلبند و به سوی او در حرکتند و او را می پرستند ( ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون) بعد از این که به این مسئله واقف شدیم باید دید جایگاه انسان در این مجموعه کجاست؟ و به کجا می رود و چه باید بکند؟ و باید دانست که برای رسیدن به کمال مطلق باید فقط از مسیر عبودیت حرکت کرد. با کلید واژه هایی هم چون عبد- حرکت- تسبیح- معاد کلی- عبودیت و با استفاده از منابع تفسیری و روایی و کتب اخلاقی و فلسفی و عرفانی مطالب را در شش فصل تنظیم نمودم. حرکت به معنای جنبیدن و نقطه ی مقابل آن سکون است که دارای اقسامی می باشد و یک قسم آن بیرون آمدن هر چیز از مرتبه ی قوه و استعداد به سوی کمال و فضیلت. عبودیت یعنی اظهار فروتنی و طاعت که به عبادت منتهی می شود: عبادیت قهری و بدون اختیار یا عبادتی با اختیار و مراد در این بحث از عبودیت آن عبدی است که عبادتش خالصانه است. حرکت عبودی موجودات ( معاد کلی) یعنی همه تسبیح خدا را می گویند و به سوی حضرت حق در حرکتند که این مطلب با آیات قرآن و ادعیه کاملا قابل اثبات است. فهم حرکت عبودی انسان را به ملکوت اشیاء نزدیک می کند و به یقین می رساند، همان طور که ابراهیم خلیل ( ع) این گونه شد. قرآن کریم شرط لازم برای رسیدن به این مرحله را فقاهت ( فهمی ظریف وادراک عمیق) می داند که تفکر در آن باعث کشف اسرار می شود. تأکید کلام خدا و معصومین بر علم و شعور جهان هست و تسلیم و سجده ی آنها و شهادت زمان و مکان و اعضاء و جوارح، همه برای تبیین این حقیقت ( حرکت عبودی موجودات) است، در نتیجه اهل تدبر درمی یابند که علاوه بر این که همه ی کائنات به سوی پروردگار و لقاء او در حرکتند به یقین انسان ها هم به لقاء ( آن هم دیدار با اسماء رحمت پروردگار) می رسند و برای دست یافتن به آن ایمان و عمل صالح دارند و یاد حق را همیشه در دل خود زنده داشته و در جهت عبودیت فرد گام بر می دارند. کلید واژه ها: تسبیح – معاد کلی- عبودیت- حرکت- لقاء.

انگیزه و عامل مهم انتخاب این موضوع آن است که حجاب در فرهنگ ملی و اسلامی ما از جایگاه رفیعی برخوردار است به همین دلیل نویسندگان و گویندگان باید پیرامون آن بیشتر بنویسند و سخن بگویند. گرچه در این باره اندیشمندانی چون استاد شهید مرتضی مطهری (ره ) فیلسوف و دانشمند بزرگ جهان اسلام ، تحقیقاتی به عمل آورده اند، اما به دلیل اهمیت نوضوع و ظرافتهای ابعاد آن ، شایسته است که پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه یکی از مسائل مهم اسلامی است که در قرآن و سنت پیامبر (ص ) طی آیات و احادیث بسیاری به این مطلب تصریح شده است . حجاب نقش بزرگی را در تکامل جامعه و رسیدن امت اسلامی به هدف آفرینش ، پاکی ، عفت ، اصالت و هویت فرهنگی ایفا می کند و این نقش زمانی تکمیل می شود که مردان نیز به وظیفه اخلاقی و فقهی خود عمل نمایند. و نگاهشان را به افقهای پاکی بدوزند و از ناپاکیها چشم بپرهیزند، فلذا آنچه که ما در این مقاله به عنوان هدف کلی بحث دنبال کردیم تحت عنوان (حریم عفاف ) پرادخت محققانه ای از چهره زن در فرهنگ اسلامی به عمل آورده است و محورهای اصلی این تحقیق (حجاب ) (نگاه ) می باشد که با استناد به آیات شریفه قرآن کریم ، احادیث و روایات و نیز آراآ فقهای عظام به رشته تحریر درآمده است

در این پایان نامه ابتدا به تاریخچه مختصر فرقه های اسلامی از جمله معتزله و اشاعره و کیفیت پیدایش آنان اشاره می شود. آنگاه مفاهیم جبر، تفویض، اراده و طلب نفسی مورد ارزیابی قرار می گیرد. در ادامه ادله عقلی و نقلی معتزله و اشاعره در مورد اثبات جبر و اختیار و پاسخ امام خمینی به آنان مطرح شده و سرانجام مذهب حق (امر بین الامرین) تبیین گردیده است. شبهات موجود در این زمینه از جمله: شبهه تسلسل اراده، شبهه جبر مادی و شهبه تنافی اختیار انسان با برخی آیات و روایات مورد تحلیل واقع شده است. نویسنده در تبیین نظریه متکلمان امامیه در مورد اختیار یا امر بین الامرین، این نظریات را به سه دسته تقسیم می کند: 1- دادن توانایی بر انجام نیکی ها که طبق آن خداوند نه مردم را به گناهکاری وا می دارد و نه کارها را یکسره به آنها واگذار می کند بلکه در عین اینکه آنان را به انجام کار خیر فرمان می دهد با وضع قوانینی آنها را از کارهای بد باز می دارد؛ 2- انسان در کارهای خود علتِ نزدیک و خداوند علتِ دور است و اراده انسان و قدرت خداوند در طول هم قرار دارند؛ 3 – کارهای آدمی، معلول قدرت خود او و یاریِ خدا است. از دیدگاه نویسنده امام خمینی جبر و تفویض مطلق را رد کرده و مسلک امر بین الامرین - با تبیین مذکور - را می پسندد.

این رساله در چهار فصل با عناوین : تاریخچه جبر و اختیار ، معتزله، اشاعره و نظر امر بین الامرین تدوین شده است، در فصل تاریخچه ، اولین کسی که پافشاری بر جبر کرده نام برده شده است و این جبرگرائی از بعد اسلام تا واقعه کربلا و سلسله ی امویان وعباسیان بررسی شده و دو مذهب اشاعره و معتزله و مؤسسان ایندو مذهب از نظر تاریخی مطرح شده و در انتها با مکتب شیعه یا امر بین الامرین این فصل خاتمه یافته است. در فصل دوم یعنی معتزله ، دلائلی عقلی معتزله همراه با نقد و بررسی استدلالها و سپس دلائل نقلی که خود شامل آیات و روایات است بیان شده که در بخش آیات و روایات است بیان شده که در بخش آیات؛ آیات متعدد به صور دسته بندی شده در ۷ عنوان که هر عنوان از چند بند که نمونه ای از آیات دال بر اختیار هستند تشکیل شده است . همچنین در بخش روایات ، روایات مختلف از ائمه طاهرین نقل گشته است و سپس دلایل عقلی بر رد تفویض ذکر شده اند و اینکه اصولا اعتقاد به تفویض با بعضی اعتقادات ضروری منافات خواهدداشت. در فصل سوم؛ یعنی اشاعره ، ابتدا مفهوم کسب و سپس دلائل عقلی اشاعره همراه با نقد و بررسی استدلالها و سپس دلائل نقلی اعم از آیات و روایات نوشته شده که بخش آیات ، در ۵ بند دسته بندی شده است ، و روایات نیز بصورت دسته بندی شده ذکر گشته وسپس دلایلی بر رد جبر آورده شده و اینکه اعتقاد به جبر با بعضی اصول اعتقادی منافتات دارد. در فصل چهارم ؛ یعنی مکتب امر بین الامرین ، نظریه فیلسوفان بزرگ از جمله شیخ مفید ، خواجه نصرالدین طوسی ، علامه حلی، ملاصدرا ، علامه طباطبائی و امام خمینی (ره ) در خصوص جبر و اختیار بررسی شده وسپس روایات متعدد از ائمه طاهرین بر رد جبر و اختیار و تأیید نظربین الامرین و در انتها دلایل ابطال تفویض و جبر بطور مشروح آورده شده است.

این پایان نامه در خصوص جعل از اصطلاحات فلسفی است. جعل در آثار فلاسفه تقریبا مترادف آفریدن است. نویسنده موضوع را در دو بخش موردبحث قرار داده است: در بخش اول تحت عنوان جعل درقرآن، آیات حاوی لفظ جعل بررسی و نظرات مفسران درباره آنها یاد شده است. بخش دوم به جعل در فلسفه وعرفان و کلام اسلامی اختصاص یافته است.