جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع مورد بحث و تحقیق این پایان نامه درباره "پژوهشی در ادعیه پیرامون ذات و صفات حق تعالی" می باشد که در دو بخش ذات و صفات نوشته شده است . در بخش اول که در سه فصل پیرامون مباحث مربوط به ذات حق تعالی نوشته شده است . مطالبی در مورد معرفت ذات حق و ناتوانی درک بشر از معرفت ذات و دلایل این ناتوانی و اقسام معرفت (فطری و استدلالی) در دعا و استخراج براهین معروف در اثبات خدا، به شیوه و طریقه ادعیه، و سایر مباحث مربوط به حق تعالی از قبیل ماهیت، کیفیت، وحدانیت و نفی این و شریک و برسی مسئله رویت از دیدگاه ادعیه، مطرح گردیده است . در بخش دوم که مشتمل بر چهار فصل است، مباحثی در مورد تعریف و فرق اسم و صفت و تعریف ذات و نظریه ادعیه درباره اسم و صفت و معانی صفت و حقیقت اسم از دیدگاه ادعیه بیان شده است، و دیدگاه معروف حکما در مورد صفات مطرح و با عبادات ادعیه مقایسه گردیده و در فصل آخر مباحث مربوط به صفات هفتگانه (سبعه) مطرح گردیده است . مهمترین نکته بدست آمده و اصلی در این مباحث این است که در تمام توصیفات راجع به حق تعالی ابتدا باید اصل "تباین صفات خالق و مخلوق" اثبات گردد. و سپس هر چه مطلب راجع به حق گفته شود طبق این اصل و مبانیت در کیفیت اتصاف و اوصاف، لحاظ گردد تا وحدانیت حق روشن شود و محدودیتی (حتی بنحو قابل شناخت بودن آن برای مخلوق محدود) برای ذات پیش نیاید./

این پایان نامه با هدف معرفی تفسیر اطیب البیان وروش تفسیری آن تدوین یافته است. در این پژوهش پس از شرح حال مؤلف و تفسیر او، موضوعات ذیل بررسی شده اند: ترجمه قرآن، تفسیر قرآن به قرآن،مباحث کلامی، لغت و اشتقاق، تمثیلات و قصص،استدلال و احتجاج، مسائل اخلاقی، مباحث فلسفی،اخبار و روایات، مقایسه این تفسیر با دیگر تفاسیر.

بدست آوردن معانی ریشه ای لغات قرآن است و تطبیق معانی لغات آیات با روایاتی که آن لغات در آنها بکار رفته است . دراین پژوهش لغات بخش " هاآ" تا "یاآ" کتاب مفردات راغب اصفهانی باتوجه به رویات فریفین ، تفسیر و توضیح داده شده است روش نمونه گیری : بررسی نظریات اهل لغت و مفسرین است روش پژوهش : روش کتابخانه ای ، مطالعه و فیش برداری از منابع نظری موجود و نقد و بررسی آنها با مراجعه به کتابخانه های مجلس شورای اسلامی و مجتمع ولی عصر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز است طرح پژوهش : تبیین و بررسی لغات قرآن کریم و استفاده از نظریات علمای علم لغت و همچنین مفسرین دراین رابطه است نتیجه کلی : اینکه برای فهم و درک بهتر و دقیق از معانی کلمات قرآن کریم شناخت معانی ریشه ای و سیر تحولات آن کلمه در اعصار مختلف بسیار مفید است . همچنین بررسی فهم روایاتی که آن کلمه در آنها بکار رفته است می توانند ما را در رسیدن به معانی اصلی آن کلمه یاری کنند

بررسی عوامل غیر موثر بر معرفت درتحلیل اندیشه ها و مخصوصا نظام های فلسفی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از مهمترین عوامل غیر معرفتی، عوامل جامعه شناختی است. جامعه شناسی معرفت به عنوان دانشی که مهم ترین روابط میان دانش و جامعه را بررسی می کند، می کوشد تا علم و فلسفه را به زمینه های واقعی و اجتماعی آن مرتبط سازد و از این طریق به توجیه چگونگی تکوین و تطور نظام های اندیشه ای می پردازد. یکی از بزرگ ترین اندیشمندان عرصه جامعه شناسی معرفت ماکس شلر است که نظر او نسبت به دیگر نظرات این عرصه هم از پختگی و میانه روی بیشتری برخوردار است - و بنابراین در دام جبرگرایی و نسبت گرایی گرفتار نیامده است- و هم از لحاظ فلسفی گران سنگ تر است و لذا جامعه شناسی معرفت در نظر او شاخه ای از معرفت شناسی فلسفی به حساب می آید. در بررسی عصر صفوی ، به عنوان عصر پیدایش حکمت متعالیه، بر اساس مبانی جامعه شناسی معرفت ماکس شلر،- که بر تفکیک میان خواص و عوام جامعه تاکید دارد- مشخص می شود که فرهنگ خواص این عصر، شامل سیاستمداران، هنرمندان و ادیبان، نسبت به دیگر دوره های تاریخی ایران پس از اسلام از عمق یافتگی و ژرف نگری بیشتری برخوردار بوده است. سیاست، معماری، هنر و ادبیات در این دوره، به عنوان بارزترین مولفه های فرهنگی، بسیار انتزاعی شده بودند. نظام فلسفی حکمت متعالیه را، که دارای آرای کلیدی انتزاعی چون اصالت وجود، وحدت تشکیکی وجود و حرکت جوهری است، می توان به عنوان برایندی از فرهنگ خواص عصر صفوی به حساب آورد.

مولف در این رساله کوشیده نقد پدیدارشناختی هوسرل از تجربه گرایی هیوم را به طور مختصر مورد بررسی قرار دهد. در این بررسی، سه هدف عمده مورد توجه بوده است که هر کدام ارتباطی درونی با یکدیگر دارند: در وهله اول مولف کوشیده روایتی نقادانه از فلسفه هیوم عرضه کند و امکانات پدیدارشناختی نهفته در آن را مورد توجه قرار دهد. در عین حال تلاش شده شباهت های نظام مند موجود میان فلسفه های هیوم و هوسرل تحلیل شوند و در همان حال نقطه تمایز آن ها (که همان نظریه انتزاع و تصورات کلی باشد) مورد تاکید قرار گیرد. در نهایت نیز قصد بر آن بوده که ایده پدیدارشناختی تکوینی هوسرل متاخر مورد توجه قرار گیرد و نشان داده شود که فهم درخور این پدیدارشناختی، در گرو آگاهی از نظریه های تجربه گرایانه هیوم بوده که توسط هوسرل اتخاذ شده ، گسترش یافته و در برخی موارد حتی کاملا متحول شده اند.

کانت در طبع دوم کتاب «نقد عقل محض» در مبحثی تحت عنوان «رد ایده آلیسم»، برای پاسخ به شکاکیت در باب عالم خارج، استدلالی ارائه می کند تا نشان دهد که وجود اشیاء خارجی شرط ضروری آگاهی از خود در زمان است و از این رو حتی تجربه درونی که از نظر دکارت تردیدناپذیر بود، تنها بر مبنای تجربه بیرونی امکان دارد. این راهبرد ضد شکاکانه که به نام استدلال استعلایی مشهور شده، توسط شارحان و فیلسوفان معاصر مورد تفسیرها و بازسازی های مختلفی قرار گرفته است. استدلال استعلایی ضد شکاکانه، شکاکیت در باب عالم خارج را از این طریق ابطال می کند که سعی می کند نشان دهد تجربه یا شناخت عالم خارج شرط ضروری برخورداری از نوعی شناخت، مفهوم یا توانایی شناختی است که از نظر شکاک غیر قابل مناقشه است یا لازمه بیان موضع شکاکانه است. استدلال های استعلایی ضد شکاکانه نوکانتی و نیز تفاسیری که از استدلال کانت صورت گرفته است، اغلب یا رویکردی معرفت شناختی دارند (که وجود اشیاء خارجی را شرط توجیه نوع خاصی از احکام می دانند)، و یا مبتنی بر تحقیق گرایی هستند (که وجود اشیاء خارجی را شرط معناداری احکام مربوط به آن ها می دانند). اما هیچ یک از این رویکردها نمی تواند پاسخی رضایت بخش برای رد شکاکیت ارائه دهند. در این پایان نامه تفسیری از استدلال «رد ایده آلیسم» کانت طرح و بررسی شده که نشان می دهد این استدلال ناظر است به شرایط ضروری تشکیل نوع خاصی از باورهای ما. بر مبنای این تفسیر، مقصود اصلی کانت در رد ایده آلیسم این است که تجربه عالم خارج شرط ضروری آن است که اصلاً بتوانیم حکمی در باب نظم حالات درون ذهنی خویش صادر کنیم. واژگان کلیدی: شکاکیت، شکاکیت در باب عالم خارج، ایده آلیسم، رد ایده آلیسم، استدلال استعلایی.

یکی از مسائل مهمی که در حوزة تفسیر و علوم قرآن مطرح است تأویل است، تأویل از ریشه اول به معنای برگرداندن چیزی به، اصل و سرچشمة آن می باشد و در اصطلاح عبارت است از کشف معانی باطنی آیات قرآن، روایات فراوانی از معصومین(ع) در دست است که قرآن را دارای بطن یا بطون می دانند و نشان می دهند که قرآن علاوه بر معانی ظاهری دارای مصادیق باطنی و پوشیده نیز هست که تأویل عهده دار کشف آنهاست. تفاوتی چند بین تفسیر و تأویل وجود دارد، تفسیر بیشتر به ظاهر الفاظ و بیان قواعد و نکات دستوری و شناخت واژگان و شأن و اسباب نزول آیات و... مربوط است اما تأویل به طور کلی با معانی باطنی و پنهانی آیه سروکار دارد. رابطة بین این دو تباین است بدین صورت که هیچ تأویلی تفسیر نیست و هیچ تفسیری هم تأویل نیست. با این مبنا اساسا تأویل در حوزة تفسیر قرار نمی گیرد و همانگونه که تفسیر به تفسیر صحیح و تفسیر به رأی تقسیم می شود. تأویل هم دو گونه است تأویل حق و تأویل باطل. تحلیل و بررسی رویکرد تأویلی شیخ اشراق به عنوان بنیان گذار حکمت اشراق که جنبة رمزی و باطنی دارد حائز اهمیت بسیار است، سهروردی با تأویل آیات قرآنی توانست در پرتو نور وحیانی به حقیقت ادیان گذشته دست یابد. ایشان بیش از هر فیلسوف دیگر قبل از خود از آیات قرآنی بهره مند شده است. استفاده های عرفانی، فلسفی شیخ اشراق و دیگر بزرگان از آیات قرآن تأویل است نه تفسیر تا توهم شود که تفسیر به رأی است که در روایات و احادیث باطل و ممنوع شمرده شده است. البته تأویلات عرفا و فلاسفه از آیات قرآن تنها یک احتمال است و نمی توان گفت که مراد قطعی کلام خدا همین است که ایشان می گویند.

کوشش علم "اخلاق" در راستای کمک به انسان جهت کشف فضیلت های راستین و رسیدن او به سعادت و کمال است. اهمیت این بحث در پاسخ به این پرسش مشخص می شود که «کدام یک از آموزه های اخلاقی، انسان را در رسیدن به سعادت و کمال یاری می کند؟» از میان تمام نظریات مختلف و متفاوت، نظریه ی اخلاقی "توماس آکوئیناس"، محور اصلی این پایان نامه را تشکیل می دهد؛ اخلاقی که مبتنی بر قانون طبیعی است. آکوئیناس بر آن است که عقل با دین و ایمان، هماهنگی تقریباً کاملی دارد. او آراء و افکار فلسفی ارسطو را با مسیحیت هماهنگ دانست. براین اساس، وی معتقد است که هیچ انسانی به هیچ نحو رستگار نمی شود مگر اینکه هدف نهایی خود را که خدا است، بشناسد. توماس می گوید: این امر نه تنها از طریق وحی، بلکه از راه عقل نیز حاصل می شود. پایان نامه حاضر، ضمن تبیین رابطه ی بین اخلاق و قانون طبیعی؛ ابتدا به بررسی پیشینه ی اخلاق در میان فلاسفه ی شهیر پیش از آکوئیناس پرداخته، سپس آراء آکوئیناس را در مورد اخلاق، مورد نقد قرار داده است و در نهایت مفاهیمِ فضیلت و سعادت در ارتباط با اخلاق، بررسی خواهد شد. همچنین به این پرسش که "آیا قانون طبیعی، مبرّا از معایب و نواقص است یا نه؟" پاسخ داده خواهد شد.

در بررسی نظریه اخلاقی ملاصدرا ابتدا به کلیات مربوط به این موضوع پرداخته شده است. تعریف و جایگاه فلسفه اخلاق، انواع نظریات اخلاقی، شناسایی ملاصدرا و آشنایی با مبانی اخلاقی او از مهمترین مسائلی هستند که در فصل اول مورد بررسی قرار گرفته اند. در فصل دوم مباحث مربوط به سعادت از دیدگاه ملاصدرا کاملا بررسی شده و انواع سعادت، سعادت قوای مدرکه، رابطة قوای مدرکه از جهت کمال و نقصان و تفاوت مراتب سعادت به دنبال آن بیان شده است. در ادامه این فصل با تعریف سعادت حقیقی به سعادت قوه ناطقه و اتحاد با عقل فعال و در نهایت معرفت خداوند، کیفیت حصول این سعادت برای نفوس انسانی و همچنین علل محروم بودن بعضی از نفوس از سعادت حقیقی بررسی شده است و در نهایت نظر ملاصدرا در مورد سعادت از دیدگاه آیات و روایات مورد نقد و بحث قرار گرفته است. از مسائل مطرح شده در مورد سعادت مشخص شد که دوگام اساسی که باید برای رسیدن به سعادت طی شود اول تهذیب نفس و پاک کردن روح از رذایل و سعی در کسب فضایل و دوم سعی در کسب معرفت و شناخت خداوند و هستی می باشد. در فصل سوم فضایل و رذایل و نشانه های علوم حقیقی و موانع کسب آنها معرفی شده اند. از مجموع مباحث مطرح شده مشخص شد که نظریه اخلاقی ملاصدرا نظریه ای دینی فلسفی و مشابه اخلاق فضیلت ارسطویی است.

یکی از مسائل مهمی که در شرع مقدس اسلام بدان پرداخته شده و اثر تعیین کننده ای در سرنوشت انسان دارد بحث از نیت است؛ زیرا از دیدگاه اسلام فلسفه وجودی انسان در این عالم آن است که در بوته آزمایش الهی قرارگیرد تا میزان بندگی و اطاعت خویش را به اثبات رساند و در این راه اعمال و رفتار انسان مورد محاسبه وسنجش قرار می گیرد، اما نکته اساسی آن است که رفتار انسان به دو بخش بیرونی و درونی تقسیم می شود. بخش بیرونی و پوسته خارجی عمل همان بخش است که در معرض دید و ارزیابی بشری است و مورد ستایش و نکوهش وتشویق و توبیخ جامعه انسانی قرار می گیرد. بخش دیگر عمل که مغز و حقیقت عمل را تشکیل می دهد، قصد و نیت عمل از دیده بشر مخفی است و با چشم سر نمی توان آن را مشاهده کرد. از دیدگاه اسلام بخش اصلی و اساسی عمل نیز همین قسمت است و ملاک ارزش گذاری اعمال به این بخش از عمل باز می گردد. آری، محاسبه الهی با محاسبه انسانها متفاوت است. مردم شکل ظاهری و بیرونی اعمال را می نگرند و اگر عملی را مطابق هنجارها و ارزشهای خود بیابند مورد ستایش قرار می دهند و در غیر این صورت آن را مردود می دانند. اما در محاسبه الهی به مبادی صدرو عمل توجه می شود و اینکه عمل با چه انگیزه و به چه نیتی انجام گرفته است. این تفاوت معیار سنجش الهی و بشری و غفلت انسان از نیت و انگیزه عمل آفت خطرناک وسم کشنده ای است که زندگی جاودانی بشر را تهدید می کند. چه بسیار دین دارانی که اعمال مختلفی را انجام می دهند و سرخوش از ثواب و بهره اخروی که اندوخته اند، خود را از بهترین بندگان خدا می دانند. و هیچ عیب و خللی در اعمال خود نمی بینند، درحالی که ممکن است هیچ بهره معنوی و الهی از اعمالشان نبرده باشند و آنگاه که نامه اعمالشان در قیامت گشوده شود عمل خوبی در آن نیابند زیرا قصد و نیت آنان از انجام آن اعمال غیر خدایی بوده است . و به راستی که این خسران و زیانی عظیم و جبران ناپذیر است. انگیزه ما از این بحث طرح ابهامات و شبهاتی است که به دلیل بی توجهی و نپرداختن شایسته به مبحث نیت پیرامون آن به وجود آمده است. کوشش ما در این رساله در جهت پاسخگویی وروشن ساختن این شبهات و مسائل است. ما برآنیم که با بررسی دقیق وعمیق آیات الهی و روایات حضرات معصومین علیهم السلام به نتایجی بنیادین و راه بردی در این زمینه دست یابیم. انشاءالله