جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله فوق الذکر در چند بخش تنظیم یافته است . بخش اول، فهرست مطالب و مقدمه و زندگینامه (بیوگرافی) کانت و چهار متفکر بزرگ اسلامی معاصر را (استاد شهید مطهری و استاد شهید صدر و استاد مصباح یزدی و استاد دکتر مهدی حائری یزدی) در بردارد و بخش دوم تحت عنوان « مراحله » گزارش اجمالی آرائه کانت است و بخش سوم زیر عنوان « مرحله دوم » در برگیرنده نقد و بررس آراء کانت در چهار زمینه : 1- شناخت شناسی 2- هستی شناسی 3- فلسفه علم 4- فلسفه اخلاق است و پایان بخش رساله، جمع بندی نهایی از کل مطالب رساله و فهرست منابع و ماخذ تحقیق می باشد. یکی از بخشهای مهم این کار تحقیقی، گزارش درست، علمی، بیطرفانه و دور از تعصب آراء کانت در مرحله اول و ارتباط با مواردی است که مورد نقد و سنجش محققان اسلامی قرار گرفته است . بخش اهم این پژوهش، نقد و بررسی آراء کانت در چهار زمینه فوق الذکر است که تحقیق بنیادی و اساسی تر آن مربوط به مباحث شناخت شناسی است که نقشی کلیدی در تمام مباحث فلسفی دارد و در ان به خوبی شبهات هیوم، کانت، پوزیتیویستها و روشنفکران غربزده امروز که همان گفته ها را با رنگ و لعابهای گوناگون تکرار می کنند ،توسط محققان بزرگ اسلامی، مورد تحلیل و نقد و بررسی عالمانه قرار گرفته است. در مرحله نقد و بررسی اجمالی آراء کانت در چهار بخش شناخت شناسی و هستی شناسی و فلسفه علم و فلسفه اخلاق مسائل بطور جزء به جزء و علیحده و به روش تحلیلی مورد توجه قرار گرفته با آنکه در مرحله اول آراء کانت به نحو سیستماتیک و یک پارچه مطرح گردید لکن از باب ضرورت و سهولت دسترسی دیدگاههای نقد برانگیز او در هر مسئله بصورت اختصار مطرح شده است و در هر مورد که نیاز به ارزیابی و سنجش مجدد و توضیح و تبیین بیشتر بوده نگارنده فرصت را غنیمت شمرده و از آن بهره کامل برده است. قابل توجه است که این کار تحقیقی بنحو آکادمیک و بدور از هر گونه تعصب و غرض ورزی و قضاوتهای عجولانه انجام پذیرفته تا آنکه به همین جهت مورد تشویق پاره ای از مجامع تحقیقاتی قرار گرفته است و پیشنهاد چاپ آن را در سطح وسیع به نگارنده داده اند. در این رساله حقانیت وغنای پربار فلسفه و عرفان اسلامی در عرضه حقایق فلسفی و پاسخگوئی به شبهات گوناگون عقیدتی و تهاجم فرهنگی بخوبی جلوه نموده است . در پایان قابل ذکر است با استقبال زایدالوصف اساتید حوزه و دانشگاه مواجه شده و با نمره عالی مورد پذیرش قرار گرفته است.

هدف پژوهش بررسی دیدگاه صدرالمتالهین درباره واجب الوجود و نقش کلیدی این مفهوم نسبت به مفاهیم دیگر و سوالاتی که مطرح بوده و شرح و توضیح آن برای رفع سوالها و ابهامات است. روش نمونه گیری : در این رساله بخشی از تقریرات صدرالمتالهین و بعضی از فلاسفه اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. روش پژوهش : به صورت تحقیق کتابخانه ای است، ابتدا مطالعه منابع مختلف مربوط به تحقیق سپس فیش برداری از مطالب مختلف کتابهای مربوط به تحقیق و آن گاه تنظیم مطالب گردآوری شده در هر یک از بخشهای تحقیق. ابزار اندازه گیری در این پژوهش مورد استفاده نبوده است. طرح پژوهش : عرضه چکیده ای از فلاسفه ملاصدرا در باب وجود در فصل اول و سپس طرح مبحث واجب الوجود و بعضی مباحث مربوط به آن در فصل دوم و سپس طرح بحث صفات واجب در فصل سوم و آن گاه نحوه ارتباط واجب با ممکنات در فصل چهارم و یک خاتمه که جمع بندی و نتیجه مباحث است. نتیجه کلی : صدرالمتالهین اندیشه بکر و محققانه ای در موضوع واجب الوجود دارد، براساس دیدگاه وی به طور کلی می توان نتیجه گرفت که صدرالمتالهین در اسفار به نقل و نقد تقریرات مختلف پرداخته و باید گفت تقریر ایشان بر دیگر تقریرات تفوق آشکاری دارد.‬

برای بررسی نقد عقل دکارتی در آثار فوکو و لیوتار، ابتدا اندیشه دکارت به عنوان پدر فلسفه مدرن و واضع مدرنیته مورد بررسی قرارگرفته است. ویژگی عقل دکارتی، عدم وابستگی به عقلی ماوراء طبیعی است و نتیجه آن استقلالی است که انسان مدرن به دست می آورد و سوبژکتیویسم پدید می آید. تفکر مدرنیته در اندیشه کانت و هگل پی گیری شده و در انتهای بخش اول، نیچه و هیدگر دو منتقد اندیشه مدرن که عقل باوری را مورد نقد قرار داده اند و راه را بر تفکر پست مدرن گشوده اند، مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخش های دوم و سوم اندیشه فوکو مورد بررسی قرار گرفته است. محور اصلی فکر فوکو عبارت است از مفهوم قدرت و ارتباط آن با حقیقت ، سوژه، دانش ، سلطه و رهایی. فوکو در پژوهش های خود از دو روش دیرینه شناسی و تبارشناسی استفاده نموده است . هدف دیرینه شناسی تحقیق در باره شرایطی است که در آن سوژه ای (مثلاً دیوانه یا بیمار) به عنوان موضوع شناخت ظاهر می گردد. کاردیرینه شناس توصیف قواعد حاکم بر کردارهای گفتمانی است. فوکو در آثار دیرینه شناسی تاثیر عقلانیت های خاص را در پیدایش علومی از قبیل پزشکی، روان پزشکی و علوم انسانی مورد توجه قرارداده است

رساله ی حاضر به نظریه ی سمانتیک کواین می پردازد که یکی از بزرگترین فیلسوفان قرن بیستم است و در حوزه های گوناگون فلسفه ی تحلیلی از جمله معرفت شناسی. فلسفه ی زبان، فلسفه ی منطق، فلسفه ی علم و فلسفه ی ذهن، نقش بسزائی ادا کرده است. نخستین فصل رساله شرح پیشینه ی نظریه ی سمانتیک است نزد بنیانگذاران فلسفه ی تحلیلی از جمله فرگه و راسل و ویتگنشتاین، و به طور برجسته بر نظریه ی سمانتیک کارنپ متمرکز می شود که کواین بسیار وامدار او بوده است. نظریه ی سمانتیک را در دو بخش، نظریه ی معنا و نظریه ی ارجاع، بیان کرده ایم و در این تقسیم بندی به راه کواین رفته ایم که معتقد است معنا و ارجاع را باید به تمایز از یکدیگر بررسی کرد، و نیز این نکته را در نظر داشته ایم که کواین در بررسی معنا رهیافتی سلبی دارد اما در مورد ارجاع رهیافتی مثبت. در مورد معنا و همه ی هویات و متن های معنایی، کواین به طریق حذفی وارد عمل می شود، و با مثالها و موقعیت های فرضی، همچون ترجمه ی ریشه ای، تلاش می کند نشان دهد که معانی در بهترین حالت اموری بی فایده و از تبیین پدیده ها عاجزاند، و نظریه ای در باب جهان که آن را در برگیرد، نظریه ی بدی است. کواین در سراسر نقد و بررسی معنا، یک شکاک باقی می ماند و شکاکیت معنایی یکی از برجسته ترین بخشهای فلسفه ی اوست. با وجود این، ما سعی کرده ایم که نشان دهیم، این شکاکیت معنایی با واقع گرایی کواین در چارچوب علم تجربی منافات ندارد. در نظریه ی سمانتیک کواین، ارجاع وضع بهتری دارد. با پشت سرنهادن معنا و سمانتیک ذهن گرا، می توان به زبانی مصداقی تکیه کرد که برای علم تجربی مناسب، و از مشکلات منطقی و فلسفی ناشی از رویکرد معنایی به زبان ایمن است. اما در خلال نظریه ی ارجاع کواین و تحلیل نحوه ی تشکیل شاکله ی مفهومی علم، با مفهوم نسبیت وجود شناختی مواجه می شویم که در نگاه اول چنین به نظر می رسد که نشانه ی نسبی گرایی در فلسفه ی کواین و حتی نوعی آنارشیسم معرفتی باشد. رساله ی حاضر تلاشی در جهت اثبات عکس این مطلب است، این که نسبیت وجودشناختی کواین نافی واقع گرایی تجربی او نیست و اگر همچون کواین طبیعت گرایی را از پیش فرض بگیریم و به آن وفادار باشیم، در می یابیم که طارد نسبی گرایی و شکاکیت است.

کتابنامه: ص. ۱۶۳-‎۱۶۱؛ همچنین بصورت زیرنویس // آنچه در این نوشتار مورد توجه قرار می گیرد نظام هستی است. اینکه آیا نظام موجود برترین نظام ممکن است و یا نظامی برتر از آن وجود داشته است، اما تحقق نیافته است. در فصل اول، کلیات بحث را بیان کرده ایم و در فصل دوم، به مفهوم شناسی واژه نظام و اینکه نظام مورد نظر در این بحث نظام کلی است و نظم و نظام هستی نظم ناشی از علت غایی است و نظام در دو سطح طولی و عرضی گسترش دارد می پردازیم. پس از این، فاعلیت، علم و قدرت خداوند و علت غایی آفرینش را به عنوان مقدمات برهان نظام احسن مورد بررسی قرار می دهیم و در نهایت با اقامه برهان عنایت و قاعده امکان اشرف به اثبات احسن بودن نظام هستی می پردازیم. در فصل سوم، " شبهه شرور" که احسن بودن نظام هستی را مورد تردید قرار می دهد مورد بررسی قرار می گیرد. در آغاز به مفهوم شناسی واژه خیر و شر می پردازیم. خیر آن چیزی است که اشیا به او شوق دارند و شر عدم ذات و عدم کمالی از کمالات یک شی است. شر مورد بحث، عدم نسبی و اضافی، بلکه عدم ملکه است. پس از آن با نگاهی صرفا عقلانی شبهه شرور را مورد بررسی قرار می دهیم و راه حل هایی رهایی از این شبهه را بیان خواهیم کرد. در پایان فصل دوم و سوم، برای آگاهی از نظ فیلسوفان غرب درباره نظام هستی و مسئله شرور به بیان نظر چند تن از آنان پرداخته ایم.

هدف اصلی این رساله بررسی فلسفه تاریخ هگل است. در فصل اول این رساله سعی شده، شرایط و بسترهای طرح تفکر تاریخی در زمانه قبل از هگل بررسی گردد. مسائلی مانند انقلاب فرانسه و آموزه های مسیحیت در اهمیت یافتن نگاه تاریخی نزد هگل جوان مهم بوده اند. کانت و هردر کسانی بودند که راه تاریخ اندیشی را برای هگل بازکرده اند. در فصل دوم به طور موضوعی به سه موضوع اصلی فلسفه تاریخ هگل پرداخته ام، یعنی رابطه فلسفه و تاریخ، رابطه انسان و تاریخ و هدف تاریخ. این سه موضوع تنه اصلی مقدمه کتاب فلسفه تاریخ هگل را تشکیل می دهند. فصل سوم مربوط به بررسی تاریخ عینی هگل است و اینکه چگونه هگل موضوعات تئوریک مطرح شده در فصل دو را روی حوادث واقعی تاریخ پیاده کرده است. او در پیش برد تاریخ آنرا به چهار جهان شرقی، یونانی، رومی و ژرمنی تقسیم کرده و ویژگیهای هر یک را متناسب با فلسفه تاریخ خود برشمرده است. در فصل چهار سعی کردیم که به بررسی و قضاوت درباره این فلسفه تاریخ بنشینیم و آنرا از سه دیدگاه بررسی کنیم. اول از نسبت خود ایرانی ما به این فلسفه تاریخ نگریسته ام و اینکه تکلیف ما به عنوان یک ایرانی با این فلسفه تاریخ چیست؟ سپس اهمیت هگل در پرورش فکر نو در عصر خود را با ارسطو مقایسه کرده ام و در نهایت او را فیلسوف تاریخ و مدرنیته شمرده ام.

هیوم با طرح علم طبیعت انسانی سعی می کند مبنای تازه ای برای علوم ایجاد کند. حضور این مبنای تازه بیش از همه در علم اخلاق وی چشمگیر است. وی مباحث اخلاق را با نقد مبانی عقلی در نظریه های اخلاقی آغاز می کند, به اعتقاد وی عقل نمی تواند مبنای اصول و قواعد اخلاقی باشد, چرا که عقل امری خنثی و بی اثر است, در حالی که اخلاق علمی عملی است که جنبه انگیزشی و فعال آفرین دارد. ادله انکار عقل که حجم اصلی رساله را به خود اختصاص داده در دو اثر عمده هیوم رساله در باره طبیعت انسانی و کتاب تحقیق در مبادی اخلاق مطرح شده است. درلایل رساله که در قالب چهار دلیل ارائه شده در پس اثبات نکارآمدی عقل و جایگزینی احساس است. از میان این دلایل, دلیل اول از اعتبار و اهمیت بیشتری برخوردار است. هیوم این دلیل را اینگونه تقریر می کند: " فلسفه عموما" به دو بخش نظری و عملی تقسیم می شود و از آنجا که اخلاق همیشه تحت عنوان دومی درک می شود, تاثیر آن بر فعل و انفعالات ما و فرا رفتنش از احکام سست و ملایم فاهمه مسلم است این مساله با تجارب عام اثبات می شود. تجربه ای که ما را از این مساله آگاه می سازد این است که انسانها اغلب تحت تاثیر تکالیفشان هستند, مثلا" به واسطه ی اعتقاد به بی عدالتی از برخی افعال منصرف می شوند و به واسطه ی اعتقاد به ظیفه به افعال دیگری سوق داده می شوند. بنابراین از آنجا که اخلاقیات بر فعل و انفعالات تاثیر می گذارد. در نتیجه اخلاقیات نمی تواند از عقل ناشی شود... مادامی که پذیرفتیم عقل هیچ تاثیر بر فعل و انفعالات ما ندارد بیهوده است ادعا کنیم که اخلاق با استنباط از عقل کشف می شود. یک اصل فعال هرگز نمی تواند بر یک اصل منفعل مبتنی باشد و اگر عقل به خودی خود منفعل است باید در همه ی اشکال و ظهوراتش منفعل باقی بماند." دیگر دلایل رساله همه به نوعی به این دلیل باز می گردند. ادعایی که در دلیل چهارم مطرح می شود یعنی مساله" اخذ باید از هست" فراتر از یک دلیل در رد تاثیر عقل, سرآغاز مباحث مختلفی در باب خاستگاه. و منشاء اخلاقیات است که تا عصر حاضر ادامه داشته است. نظریه ایجابی هیوم که در بخش سوم رساله آمده است نظریه حس اخلاقی است که بر مبنای آن منشاء تمایزات اخلاقی و اصول و مفاهیم آن امری درونی و مشترک میان همه انسانهاست. این امر مشترک که به نحوی جنبه پیشنی دارد, حس خوشایندی یا ناخوشایندی انسان را جهت داده و به سمت حکم اخلاقی که فقط از کلیت و ضرورت روانشناختی برخوردار است می کشاند. به این ترتیب هیوم اگر چه از ادعای نخستین خود مبنی بر ایجاد علمی یقینی همسنگ دیگر علوم عقب نشینی می کند اما در توجه به احساس به عنوان یکی از وجوه مهم حیات انسان, آغازگر حرکتی است که تا کنون ادامه داشته است.

این تحقیق تحت عنوان نبوت و امامت در صحیفه سجادیه نگارشی است که هدف از آن دستیابی به نکات هدایتی مورد نظر انتزاع نکات هدایتی مورد نظر امام سجاد(ع) در دعاهای صحیفه سجادیه می باشد. سیر پژوهش حاضر بدین شرح است: پس از مقدمه که در آن به تبیین موضوع، بیان ضرورت و اهداف تحقیق پرداخته شده است، در فصل اول که عنوان آن زندگی امام سجاد(ع) و اشنایی با صحیفه سجادیه است دوران امامت امام مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم که فصل نبوت است در بخش اول آن به بررسی وحی در صحیفه پرداخته ایم که در آن رابطه وحی و نبوت، اقسام وحی و وحی در صحیفه سجادیه بررسی شده است. بخش دوم نبوت عامه است که در آن شیوه های برخورد مردم با انبیاء، تثبیت توحید توسط پیامبران، شیوه های برخورد با انبیاء بررسی شده است. در بخش سوم به بررسی نبوت خاصه که همان پیامبری حضرت محمد(ص)، امت، مقام پیامبر اسلام(ص) در میان انبیاء، ابلاغ رسالت پیامبر(ص)، شفاعت پیامبر(ص)، دوستان و یاران پیامبر(ص) و درود بر پیامبر(ص) پرداخته ایم، صفات پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه و مطالبی هم در مورد معجزه پیامبر(ص)، قرآن، فصاحت، معارف انحصاری قرآن کریم، جدایی ناپذیری قرآن و عترت و آثار عمل به قرآن و .... بیان شده است. در فصل سوم که فصل امامت است، مفهوم امامت، عصمت امام، حقیقت امامت در قرآن اطاعت امام، مهدی منتظر(عج)، شفاعت اهل بیت، درود بر اهل بیت ولایت و ... در صحیفه سجادیه بررسی شده است. در بررسی هر مورد ابتدا توضیح مختصری در مورد آن و بررسی کاوش آن مورد در صحیفه و سپس ابعاد آن از دید آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع) شرح و بررسی نموده ایم. مهمترین نتیجه بدست آمده از تحقیق اثبات هدایتگری امام سجاد(ع) در عصر خفقان بعد از حادثه عاشورا است که ایشان توانست از دعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده کند و بار دیگر تحرکی در جامعه برای توجه به معرفت و عبادت و بندگی ایجاد کند.

این رساله با عنوان پژوهشی پیرامون مسئله ی امامت شامل سه بخش می باشد که در ابتدا در قسمتی تحت عنوان کلیات، ضرورت و اهداف موضوع، پیشینه ی موضوع، مقدمه و روش کار و سؤالات تحقیق آورده شده است. بخش اول : تحت عنوان مفهوم و ضرورت امامت به بیان تعریف امامت، فرق امامت و رسالت و اثبات آن توسط عقل و آیات و روایات و همچنین به اوصاف امام و ارتباط آن با امامت پرداخته شده است. بخش دوم : تحت عنوان دیدگاه شیعه و سنی در باب امامت، به دیدگاه این دو فرقه و نظریات متکلمین اهل تسنن پرداخته شده است. بخش سوم : سؤالاتی و شبهاتی که در رابطه با امامت مطرح شده، بررسی شده و به آن ها پاسخ داده شده است. در پایان هم نتیجه گیری از مطالب گفته شده به عمل آمده است، به این صورت که امامت برترین و رفیع ترین جایگاه را در میان اجتماع بشری داراست و ضرورت این مسئله را عقل توسط قاعده های مختلف به اثبات رسانیده و همچنین آیات و روایات ان را مورد تأیید قرار داده اند بنابراین اموری را که موجب ترفیع و تکمیل مرتبه ی ایشان می گردد می توان در چنر عنصر خلاصه کرد : الف : مقام امامت باید مصوب از جانب خدا باشد. ب : تا زمانی که نظام هستی برپاست زمین نمی تواند از امام خالی باشد. و دیگر عناصر که در رساله به آن اشاره شده است.

این رساله، تحقیقی درباره کیفیت پیدایش معقولات اولی و ثانیه است. مباحث مقدّماتی این رساله، تاریخچه شکل گیری اصطلاحات معقول اوّل و ثانی را ذکر کرده است. در فصل اوّل از بخش دوم، به اثبات معقولات پرداخته شده،و پس از نقل نظریّات منکران مفاهیم کلّی، این نظریات مورد نقد قرار گرفته اند. در فصل دوم تعاریف گوناگون قدما و متأخران به دیده نقد و بررسی نگریسته شده; آنگاه با انتخاب موضع در مبحث اصالت وجود یا ماهیت و بحث رابطه مقولات و معقولات اولی، هر یک از معقولات تعریف شده و بر اساس آن، بسیاری از مفاهیمی که تاکنون از معقولات ثانی فلسفی به شمار آمده اند، در زمره معقولات اولی قرار گرفته اند. در بخش سوم به کیفیت پیدایش معقولات اولی و ثانیه پرداخته شده و در هر دو بحث، پس از نقل آرای گوناگون از دانشمندان غربی و اسلامی و نقد آن ها، نظر استاد مصباح پذیرفته شده است.