جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع تحقیق پایانی« صله رحم از دیدگاه قرآن و روایات» است. انسان می بایست شناخت و آگاهی دقیقی نسبت به « صله رحم» داشته باشد؛ حفظ ارزش های دینی و سنتهای سودمند و ریشه دار دینی از عوامل تحکیم رابطه ها در خانواده است این مطلب از ضرورتهای نگارش این تحقیق است. صله رحم از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است تا آنجا که خداوند متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده است و در روایات نیز به این سنت پسندیده پرداخته شده است. صله رحم دارای حد و مرزهایی است، لازم است انسان در مواقعی که ارحام گرفتاری دارند به یاریشان بشتابد. عواملی وجود دارد که باعث قطع رحم می شود قطع رحم، در پیشگاه خداوند متعال مبغوض است و در ردیف شرک به خداوند محسوب می شود. صله رحم از آثار و پیامدهایی دنیوی و اخروی برخوردار است و باعث تخفیف حساب و طولانی شدن عمر انسان می شود. بنابراین برای تحکیم رابطه های خانوادگی و ایجاد همبستگی و پیوندهای اجتماعی توصیه اکید به صله رحم و دوری گزیدن از قطع رحم شده است، از جمله راهکارهای جلوگیری از قطع رحم کم کردن توقعات است. در کتب مختلف روایی و حدیثی از این موضوع صحبت شده است. استناد بر آیات و روایات و بیان علل و عوامل و آثار صله رحم و قطع رحم امتیاز این تحقیق می باشد. در این تحقیق سعی شده است که به صورت منسجم به آن پرداخته شود که شامل کلیات و بخش های مفاهیم شناسی و آثار و مصادیق، علل و عوامل و پیامدها و راهکارها باشد. کلید واژه ها : صله ، صله رحم، قطع رحم.

در نوشته حاضر مطالبی پیرامون تأثیر اخلاق در زیبایی انسان، در چندین فصل به نگارش در آمده است. این موضوع از ابعاد مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل اول: در این فصل به معنای لغوی و اصطلاحی اخلاق و و هم چنین معنای لغوی و اصطلاحی زیبایی پرداخته شده و در آخر حُسن خُلق تعریف شده است. فصل دوم: در این فصل زیبایی و اخلاق در سیمای قرآن و نیز زیبایی و اخلاق در سیمای روایات بررسی شده است. فصل سوم: موضوع اخلاق که همان نفس می باشد. بیان شده، و هدف از اخلاق را به سه قسم تقسیم کرده و مهمترین قسم آن را که همانا انجام حسنات و داشتن مکارم الاخلاق فقط برای رضای الهی می باشد بیان فرموده و معیار فضیلت اخلاقی را فعلی دانسته که انسان را به کمال لایق انسانی برساند. از طرفی اصول و ارزشهای اخلاقی را مطلق دانسته و به توضیح آن پرداخته و نیز به آثار فردی اخلاق در قالب تاثیر اخلاق در سیمای ظاهری و تاثیر اخلاق در سیمای باطنی بحث کرده، نقش اخلاق در اجتماع بیان شده و در آخر آثار و نتایج دنیوی و اخروی خوش خلقی بیان شده است. فصل چهارم: خوش اخلاقی به عنوان محبوبترین عمل مؤمن دانسته شده و اخلاق را عامل شرافت انسان بر حیوان معرفی کرده و احکام را به عنوان مقدمه ای برای اخلاق و طهارت بیان فرموده و یک سری از برکات خوش خلقی، با بیان چندین روایات آورده شده. چنان که امام علی ? می فرمایند: خداوند سبحان چیزی از دنیا و آخرت به بنده عطا نمی فرماید مگر به واسطه اخلاق نیکو و نیت پاکش. نقش اخلاق نیک در گره گشایی را با بیان اینکه انسان همانطور که از حوادث اثر می پذیرد،در آن اثر هم می گذارد توضیح داده، اعجاز در حسن خُلق را با آوردن مثالهایی از پیامبر اسلام ? و ائمه اطهار و انسان های وارسته آورده و خوش خُلقی را صفتی مؤمنانه تلقی کرده است و در آخر به سوء اخلاق و فرجام بد آن پرداخته است. چون فردی که به بیماری سوء خلق مبتلا شده برای اقناع خواهش های نفسانی معیار عقل و دین را نادیده می گیرد. بنابراین غرایز و تمایلات را به راه افراط یا تفریط سوق می دهد. در نتیجه همواره در معرض سقوط قرار دارد. فصل پنجم: اسلام را به عنوان عامل تحول علم اخلاق معرفی کرده به گونه ای که اخلاق را از ارکان اسلام دانسته و نیز الگوخواهی را یکی از حالتهای مختلفی که خداوند در وجود انسان نهاده است، بیان شده، و چند نمونه از الگوهای اسلام که در قرآن آمده ذکر کرده و در آخر الگوی نمونه معرفی شده است. فصل ششم: علم اخلاق را شبیه به علم طب قابل معالجه دانسته و شناختن نفس را اصلی ترین راه برای تهذیب نفس معرفی کرده و ثمره تهذیب اخلاق را رستگاری فرد دانسته چنان که قرآن کریم می فرماید: « قَد اَفلَحَ مَن زَکَّیها و قَد خابَ مَن دَسَّیها»؛ که هر کس نفس ناطقه خود را از گناه و بدکاری پاک و منزه سازد بیقین رستگار خواهد بود و هر که او را به کفر و گناه پلید گرداند البته زیانکار خواهد گشت. اصلاح و تهذیب اخلاق در میدان عمل بررسی شده است. که گروهی آن را رد کرده اند در نتیجه به دو روش نقضی و حلی به آنها جواب داده شده است. و در پایان راه کارهای علمی و عملی برای درمان بیماری های اخلاقی در پیش رو گذاشته شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه قناعت و حرمت خود انجام شد و سؤال اساسی پژوهش این بود که آیا بین قناعت و حرمت خود رابطه وجود دارد. برای این منظور تست حرمت خود کوپر اسمیت و تست قناعت ساخته شده پژوهشگر در نمونه ای از 249 نفر از معلمان مشغول به تدریس در سال 82-1381 در شهر قم که به صورت خوشه ای انتخاب شده بودند، با ابزار پرسشنامه و با استفاده از ضریب همبستگی اجرا شد. یافته های پژوهش نشان داد که: الف: بین عوامل باور و نگرش از عوامل چهارگانه قناعت و حرمت خود حرفه ای رابطه معناداری در سطح خطای کمتر از 1 درصد مشاهده شد ولی بین عوامل دیگر قناعت و حرمت خود رابطه معناداری یافت نشد. ب: برای بررسی تفاوت میزان قناعت مردان و زنان یافته های پژوهش نشان داد که میزان قناعت مردان در عامل «تجمل گرایی» بیشتر از زنان که در سطح خطای کمتر از 1 درصد معنادار است و در عامل «گستره قناعت» میزان قناعت زنان بالاتر از مردان است. اما در سطح خطای کمتر از 05/0 درصد معنادار است. ج: برای بررسی تفاوت میزان حرمت خود مردان و زنان تفاوت معناداری پیدا نشد.

واقعیت وجودی مخلوق چیزی جز فقر و نیاز به خالق غنی نیست، خداوند می فرماید: « یا أَیُّهَا النّاسُ انتُمُ الفُقرآءُ إِلَی اللهِ واللهُ هُوَ الغنیُّ الحمیدُ: ای مردم، شما به خدا نیازمندید و خداست که بی نیاز ستوده است.» و تعلق و آویختگی به خالق، عین تحقق ذات مخلوق است؛ لذا چنین وجودی هرگز نمی توانددر ذات خویش از دعاوتضرع به درگاه باری تعالی انفکاک پیدا کند؛ چه آن که، وی دراصل و اساس خلقتش دست به دامن دعا و خداست؛ هر چند بر اثرتربیت های نادرست و موانع، حجاب هایی از جهالت و قساوت چهره فطرتش را پوشانده او را از فقر و نیاز ذاتی است به خدا غافل کرده و به بیراهه برده باشد. دعا و نیایش استوارترین رشته پیوند انسان با خالق و بی مانند ترین وسیله تقرب او به خداست. در منطق قرآن و اهل بیت دعا، عبادات و بلکه افضل عبارات و مخّّ و لبّ عبارت است و شخص با اعراض از دعا، متکبر و سرکش از عبادت خداوند و محکوم به عذاب ذلت بار دوزخ است. انسان، در حال دعا روحش به سوی عالم بالا و جهان ملکوت به پرواز در می آید و قلب ارتباط مجذوبانه و عاشقانه با خالق هستی پیدا می کند و این ارجمند ترین و شریف ترین حالات روحی آدمی است وهدف و مقصد اصلی از تمام عبادات تحصیل همین حالت روحانی و معنوی می باشد. در هر حال آدمی از ظلمتکده عالم ماده به عالمی سراسر نور و عزت پر می گشاید و به آرامش وطمأنینه روحی دست می یابد. کلید واژه ها: دعا.

این رساله با عنوان «ریا، علل و پیامدهای آن در منابع اسلامی» در سه فصل و یک خاتمه تنظیم شده است: فصل اول به مقدمه، طرح تحقیق تفصیلی و مفهوم شناسی (لغوی و اصطلاحی) اختصاص دارد. فصل دوم به بررسی منشأ ریا با عناوینی از قبیل: ستایش طلبی، ترس از نکوهش دیگران، نفاق، عدم شناخت خداوند و عدم ایمان به روز قیامت پرداخته است. اقسام ریا، ریا در ایمان و عقیده، ریا در عبادت و غیر عبادت و نشانه های ظاهری ریاکاران از دیگر موضوعاتی است که در این فصل مورد ارزیابی قرار گرفته است. در فصل سوم ضمن بررسی آیات و روایات، پیامدهای دنیوی و اخروی آن همچون: زدودن نور ایمان از قلب، غفلت از عیوب، اضطراب و افسردگی، حبط عمل، شرک و عدم نجات در روز قیامت، راه های پیشگیری از ریا و مقابله با عوامل ریا مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهش حاضر با عنوان صله رحم در اندیشه اسلامی با هدف تبیین صله رحم و آثار و و کارکردهای آن و قطع رحم و علل و پیامدهای سوء آن تنظیم شده است. صله ی رحم یکی از واجبات شرعی است و دلیل آن آیات و روایات متعددی است که به وضوح به این حکم دلالت می کند. یکی از دلایل وجوب صله رحم اولین آیه ی سوره نساء است که خداوند می فرماید: بترسید از مخالفت امر خداوندی که به نام او یکدیگر مسئلت می کنید و درباره ارحام کوتاهی نکنید که همانا خداوند مراقب خداوند اعمال شماست. ارحام در این جا تمام خویشانند نه طایفه ی خاصی. بنیانی ترین و طبیعی ترین واحد اجتماعی خانواده است. دومین واحد اجتماعی بعد از خانواده عشیره می باشد که در فارسی تحت عناوینی همچون فامیل، خویشان، خوشاوندان و ... یاد می شود. در قرآن کریم آیات متعددی بیان کننده ی صله رحم است. آیاتی که به موضوعاتی همچون احسان و نیکی به پدر و مادر، ارحام و خویشان در کنار خداوند مطرح اند دستور به حفظ پیوندهای خانوادگی، حق خویشاوندان، قطع رحم گناهی در ردیف فساد در زمین مورد نفرین خداوند می پردازد. سفارش حضرت مهدی ( عج) در نیکی به پدر و مادر به شخصی که پدر پیر و سال خورده ای داشت، قبولی توبه انسان در اثر نیکی به پدر و مادر ، معاشرت با خویشان در نهج البلاغه ، راز صله رحم و طول عمر همه و همه بیان کننده اهمیت و ضرورت صله رحم در سیره معصومین ( ع) می باشد. قرآن کریم قطع رابطه با خویشان و نزدیکان را مایه ی سرافکندگی و بدبختی و سیه روزی می داند و حضرت علی ( ع) آن را جلوه ی از جاهلیت شمرده است. این قطع رابطه عللی دارد که می توان به ضعف اعتقادات مذهبی و عدم بهره گیری از تعالیم مذهبی در زندگی اجتماعی ، تحصیلات و تقسیم کار تخصصی، تحرک اجتماعی از یک منزلت اجتماعی به منزلت اجتماعی دیگر و عواملی از این قبیل اشاره کرد. در روایات معصومین ( ع) نیز بخشی به معرفی صله ارحام و تبیین جایگاه آن در نظام رفتاری دین و بخشی به بیان آثار و کارکرهای صله رحم و بخشی به بیان پیامدهای سوء قطع رحم پرداخته می شود. کلیدواژه ها: صله رحم- قطع رحم- خویشاوند

در این نوشته مطالبی پیرامون دعا و آثار تربیتی آن – در چهار فصل – به نگارش در آمده است. فصل اول: در این فصل به معنای لغوی و اصطلاحی دعا پرداخته شده و مفهوم وحقیقت دعا و تفاوت آن با استعانت را بیان کرده است، و همچنین اهمیت و جایگاه دعا از نظر قرآن، احادیث و دانشمندان بررسی شده است و نمونه هایی از افرادی که به دعا و راز و نیاز با خالق پرداخته اند را ذکر کرده است. فصل دوم: آداب و شرایط اجابت دعا را بیان کرده است. و آن آداب دو قسم اند: 1. آداب و شرایط قبل از دعا؛ 2. آداب و شرایط در حال دعا و نیایش. که با رعایت اینها می توان به اجابت دعا رسید. فصل سوم: استجابت دعا و علل آن و موانع استجابت دعا را بررسی کرده است. کسی که توفیق دعا کردن را پیدا می کند، با صرف نظر از اجابت آن، به هدف دعا، که سخن گفتن با پروردگار است، رسیده و این مقام بندگی را درک کرده است و هر دعایی مستجاب است چرا که خداوند خود آن را تضمین کرده است. با توجه به آیه « اُدعُونی اَستجِب لَکُم» ولی گاهی به خاطر موانعی که وجود دارد مانند گناهان و لقمه حرام و ... دعا مستجاب نمی شود و مقبول درگاه خداوند نمی گردد، که باید برای رسیدن به اجابت، آن موانع را از سر راه برداشت و به اجابت دعا امیدوار بود. فصل چهارم: به تأثیر تربیتی دعا در جسم و روح آدمی و زندگی فردی و اجتماعی انسان با ایمان پرداخته است. که مهمترین این آثار، آرامش در سایه دعا و راز و نیاز با خداست. دعا در پرورش روح انسانها بسیار مؤثر است و او را برای رسیدن به مقام قرب الهی و باز داشتن از معاصی و توجه به ذات اقدس الهی یاری می رساند. و دعا ملاک ارزش انسانها و میزان توجه پروردگار به او است.

این تحقیق پس از تعریف صله رحم، به بیان اهمیت و جایگاه آن در روابط خانوادگی و اجتماعی و رشد روانی و اجتماعی فرد پرداخته و مبدأ و منشأ روابط خویشاوندی را مورد بررسی قرار داده است. همچنین گونه های روابط خویشاوندی و مراتب آن، از مسائل مورد توجه این تحقیق است. همیشه رابطه خویشاوندی باید بر اساس فاصله خویشاوندی تنظیم شود و رسیدن به آرامش و حمایت اجتماعی نیز مورد توجه قرار گیرد. در بخش دیگری از این رساله، آثار اجتماعی روابط خویشاوندی (آثار معنوی)، قطع رحم و پیامدهای فردی و اجتماعی آن، آسیب شناسی روابط خویشاوندی و شیوه هایی برای مقابله با این آسیب ها مورد بررسی قرار گرفته است.

یکی از مسائل جدید کلامی و فلسفه اخلاق، بحث ارتباط دین واخلاق است. در این بحث پرسش اصلی راجع به کیفیت ارتباط دین و اخلاق از جنبه های مختلف است. اما قبل از پرداختن به انواع ارتباط بین دین اخلاق، به دین شناسی و اخلاق شناسی از نظر علامه می پردازیم. و چنین نتیجه گرفته می شود که به نظر علامه طباطبائی هر دو دین و اخلاق از امور فطری هستند و هدف هر دو نیز رسیدن به قرب الهی است. در بحث معناشناسی محمولات اخلاقی هم، هر چند ایشان (باید و نباید) را جزء ادراک های اعتباری عملی می داند، اما لازمه این، نسبی بودن اخلاق نیست تا اینکه دیگر اخلاق با دین هیچ ارتباطی نداشته باشد. چون در آثار ایشان شواهدی موجود است که نسبی گرایی در اخلاق را نفی می کند همچنین در بحث ارتباط بین باید و هست هر چند ایشان ارتباط منطقی بین باید و هست را رد می کند اما باید ها از دو جهت با واقعیت ها در ارتباط هستند. یکی از آن جهت که هر اعتباری بر واقعیتی استوار است و یکی هم به لحاظ نتایجی که بر بایدها مترتب است. در بحث ارتباط بین دین واخلاق از نظر علامه ارتباطی ضمانتی، غایت شناختی، جامعه شناختی و روان شناختی بین دین و اخلاق برقرار است. ارتباط منطقی را هم صریحاً رد می کند اما ارتباط معرفت شناختی و هستی شناختی در آثار علامه یافت نشد.

آنچه این نوشتار در پی آن است بیان ضرورت خودسازی در اسلام با بهره گیری از آداب و دستورات وارد شده در مضامین دینی است تا از این طریق گامی هرچند اندک در جهت سرعت بخشیدن به امر خودسازی در جامعه برداشته شود. گسترش فرهنگ خودسازی در سطح جامعه در تسریع ظهور ارزش های اخلاقی راه گشاست، عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند اما از بین همه ی آنها راه حل قرآن یعنی مراقبت از خود و یاد خدا بیشترین نقش را دارا است. چرا که اگر فرد مراقب اعمال و رفتار و گفتار خود باشد و دائم خود را با معیار حق بسنجد هرگز از صراط مستقیم خارج نمی شود و از طرفی یاد خدا همانند، یک تابلوی ورد ممنوع در برابر گناهان و خطاهاست. البته راهکارهای اسلام می تواند از طرق متعدد به گسترش فرهنگ خودسازی کمک نماید ولی آنچه در این تحقیق مورد نظر است گام برداشتن در این وادی با استفاده از کارکرد و تلاش خود فرد تحت عنوان « خودسازی اسلامی» است. از این رو نگارنده در این زمینه به بیان ضرورت خودسازی و موانع آن و راههای مقابله با آن موانع می پردازد و در نهایت برنامه های عملی برای خودسازی ارائه می دهد. این نوشتار بر این مهم تأکید می کند که توجه بیشتر به روش های تربیتی دین مبین اسلام، آداب و دستورات دینی وارد شده در این زمینه موجب موفقیت کامل فرد در جهت خودسازی است. در تهیه این مجموعه از بررسی کتابهای متعدد اسلامی و مذهبی، اخلاقی، روانشناسی و مجله های مرتبط با موضوع استفاده شده است. واژگان کلیدی: خودسازی، خودشناسی.