جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مشکلاتی که در استفاده از بارداری با تلقیح مصنوعی یا روشهای کمکی در تولید مثل (ART) مطرح است، فقدان قوانین و مقررات مدون در کشورهای اسلامی از جمله ایران است که در صورت تدوین، باید منطبق و برخاسته از اصول و مبانی اسلام باشد. با توجه به اینکه مساله تلقیح مصنوعی جزء مسایل نوپدید است، به طور طبیعی نمی توان در تحقیقات فقه پژوهان متقدم ردپایی از این موضوع یافت. پیش نیاز تدوین قانون انجام پژوهشهایی است که بتواند قانونگذار را در این مهم یاری رساند، از این رو این نوشتار یکی از محورهای اساسی این موضوع را بررسی کرده است، آنچه در این مقاله مطرح شده (نسب ناشی از لقاح مصنوعی با دخالت عامل بیگانه) است که آیا به نسب ناشی از زنا ملحق می شود یا به نسب ناشی از نکاح؟ به عبارتی کودک متولد شده ولد مشروع است یا نامشروع؟ که در صورت ثابت شدن مشروعیت آن طبیعی است از کلیه حقوق متعلق به اولاد برخوردار خواهد شد. حرمت ازدواج در مورد کودک دختر و پدر و منسوب شدن طفل به مادر از مسایل مطرح این موضوع است. شایان ذکر است که شرایط گوناگون، اقتضائات خاص خود را دارند.

ابتدایی ترین نگاه به آیه لایمسه الا المطهرون چنین می نماید که منطوق آیه در بیان حکم حرمت تماس بدون طهارت با نوشتار قرآن باشد. تامل در اندیشه و سخنان کسانی که قایل به این حرمتند، نشان می دهد که مطالعه آنها حصر توجه به ظاهر آیه است، در حالی که تامل در مفهوم و محتوای این آیه با توجه به آیات پیش و پس آن و ژرف اندیشی در معانی واژگان مورد نظر، مفهومی را فراتر از آنچه فقیهان یاد کرده اند فراروی پژوهشگر می نهد. کوشش ما در این مقاله بر این است که پیش از هر چیز، واژه قرآن و مدلول واقعی آن را در عصر نزول وحی تبیین نماییم، سپس به نکاتی درباره مرجع ضمیر «لایمسه» و مفهوم واژه «مطهرون» و اراده ای که از کاربرد تعبیر منفی «لایمسه» شده است، اشاره نماییم.

ارتداد به معنی خارج شدن از دین اسلام موجبات و اسباب متعددی دارد که اساس آن انکار خدا و رسول یا رسالت پیغمبر و یا جسارت و اهانت به آنهاست. یکی از موجبات ارتداد که احکام ویژه ای در نظام کیفری اسلام بر آن مترتب می شود انکار یکی از ضروریات دین است. نویسنده مقاله حاضر با بررسی موضوع اختلافی «ضروری دین» نتیجه گرفته است که انکار ضروری دین در صورتی موجب ارتداد می شود که علاوه بر ضروری بودن جزئیت مطلب انکار شده در دین، نزد منکر نیز ثابت و روشن باشد، بنابراین، منکر در صورت جهل و ناآگاهی، محکوم به ارتداد نیست. در ادامه به این بحث پرداخته شده که آیا انکار ضروری دین، مستقلا موجب ارتداد است یا از این نظر که مستلزم انکار الوهیت خدا یا نبوت پیغمبر است موجب ارتداد می شود. پس از نقل آرا فقها در این مورد و بررسی ادله آنها، نظریه استلزام با دلائل کافی اثبات شده است.

ظن از واژه های نسبتا پرکاربرد در قرآن کریم است که به جهت استفاده آن در موضوعات اعتقادی و اخلاقی، از اهمیت بالایی در مباحث معرفت شناختی و اخلاقی قرآن برخوردار است. در برخی از آیات قرآن، «خاشعین» چنین توصیف شده اند که آنها در مورد ملاقات پروردگارشان ظن دارند. در حالی که، در موارد دیگری از قرآن آمده است که کافران در اعتقاداتشان بر امور ظنی اتکا دارند و نیز گفته شده که ظن، انسان را از حقیقت بی نیاز نمی کند. از این رو، بیشتر مفسران بر آن شده اند که ظن دارای دو معنای متضاد یقین و شک است. نویسنده این مقاله ضمن بیان سه دیدگاه در مورد معنای اصلی ظن، دیدگاه راغب را در این باره تقویت و سپس به طبقه بندی موارد کاربرد ظن در قرآن پرداخته است. همچنین رابطه مفهومی بین ظن با واژه های یقین، شک، حسبان و زعم بیان شده است.

مقاله حاضر کوشش تازه ای است در «دستور مقابله ای» میان فارسی و عربی که از چهار بخش تشکیل یافته. ابتدا در مورد لازم و متعدی و بعضی ناهمخوانی های میان این دو در عربی و فارسی صحبت شده. نیز به شماری از تفاوت هایی که میان انواع لازم و متعدی هست اشاره شده. پس از این اقسام لازم و متعدی آمده و در ضمن آن مقایسه هایی با افعال مشابه آن در فارسی شده. در بخش سوم در طی سیزده شماره وجوه اشتراک میان لازم و متعدی در فارسی و عربی بررسی شده. در بخش پایانی هم زیر عنوان تفاوتها در طی دو شماره پاره ای موارد اختلاف میان این دو آمده است.

بناء عقلاء دو گونه مساله را فراروی اصولیان قرار داده است: مسایل سنتی و مسایل نوین. تنوع و تحول پذیری بناء عقلاء، همتا آفرینی، جهانی شدن، مفهوم سازی های تجددگرایانه و پساتجددگرایانه از عقل نمونه ای از چالشهای نوینند. بناء عقلاء حداقل به دو مفهوم عقل و اعتبار جماعت تحلیل می شود. اصولیان در تفسیر عقل به دو گفتمان مشهور انگاری منطق دانان متقدم و عقلی و ذاتی انگاری معتزلیان مسبوقند. نظریه دوم که تحسین و تقبیح را در زمره گزاره های یقینی منطقی می داند از تبیین سر اخذ مفهوم جماعت در بناء عقلاء عاجز است. اعتبار جماعت در تفسیر حسن و قبح می تواند بر نظریه فطرت استاد مطهری و یا مفهوم روان شناختی میراث جمعی استوار باشد. توجه به نظریه وحدت در کثرت در تفسیر تجارب و اعتبارات بشر می تواند به وحدت در اعتبار حسن و قبح رهنمون شود. اعتبار جماعت در عصر جهانی شدن به منزله بناء عقلاء در دهکده جهانی اساس اخلاق جهانی قرار گرفته است. بر اساس چنین مفهوم سازی، چالشهای نوین در بناء عقلاء تحلیل روشنی می یابد.

استفاده بهینه از انرژی به ویژه در مصادیقی چون آب، برق، گاز و اجتناب از اسراف در آنها از جهت فقهی مساله قابل بحثی است. از نظر برخی از فقها زیاده روی در مصرف آب و برق شامل دو حکم حرمت و ضمان است. با توجه به نقش این دیدگاه درتوسعه اقتصادی کشور، بیان ادله فقهی هر دو حکم ضرورت دارد. بر حکم حرمت چهار دلیل و برای حکم ضمان قواعد ید، اتلاف و احترام مال مسلمان ارایه شده است. در این مقاله روشن می گردد، این فتوا حکم ثانوی نیست بلکه منطبق بر قواعد و ادله اجتهادی فقهی بوده و حکم اولی است.

تامین ابزار مناسب و کارآمد جهت اجرای حق موضوعی است که علم حقوق متکفل آن است. نهادهایی چون رهن، ضمان، مسوولیت تضامنی و حبس بدهکار برای همین منظور ایجاد شده است. نهاد مسوولیت جمعی نیز می تواند در کنار نهادهای یاد شده در پاره ای از موارد اجرای حقوق زیان دیدگان و جبران خسارت آنها را آسان تر کند. این نهاد نوعی مسوولیت تضامنی است. به این معنی که، زیان دیده می تواند تمام خسارت وارده را از هر یک از مسببان ضرر مطالبه کند، اما تفاوت آن با مسوولیت تضامنی به معنی اخص این است که اولا: آثار ثانوی تضامن در مسوولیت جمعی جریان نمی یابد؛ ثانیا: در مواردی از مسوولیت جمعی، پرداخت کننده دین نمی تواند برای مبالغ پرداخت شده مازاد بر سهم خود به مسوولان دیگر مراجعه کند. مواردی از تعدد مسوولان در قوانین ما وجود دارد که با نهاد مسوولیت جمعی قابل انطباق است.