جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

راهنما شناسی یکی از مباحث مطرح حوزه اعتقادات می باشد. از گذشته تا به امروز متکلمان بسیاری به بحث پیرامون این موضوع پرداخته اند. بررسی آراء واندیشه های آن بزرگان در این عرصه از جمله اموری است که پرداختن به آن ضروری می نماید. چرا که موجب عمق بخشی به معارف اعتقادی و تضارب آراء می شود. در این میان علامه مصباح یزدی به عنوان یک شخصیت معاصر از جمله کسانی است که در موضوع راهنما شناسی آثاری نگاشته اند. لذا این نوشتار با شیوه توصیفی ـ تحلیلی به تبیین و بررسی آراء و اندیشه های ایشان در عرصه راهنماشناسی (نبوت و امامت) پرداخته است که حاصل آن چنین شد: استاد مصباح در باب تفاوت نبی و رسول معتقد است که رسول علاوه بر مقام نبوت دارای یک رسالت ویژه یعنی اتمام حجت است و با اتمام حجت حکم نهایی درباره هلاکت قوم یا ابقای ایشان صادر می شود. ایشان وحی را تفهیم اختصاصی از جانب خداوند به بنده برگزیده (پیامبر) برای هدایت مردم می داند. از دیدگاه علامه مصباح اعجاز تنها راه اطمینان آور برای شناخت پیامبران است که انحصاری در برخی انبیا و یا گروهی از مردم ندارد. معجزه یک استثنا یا معلول بدون علت نیست، بلکه پدیده ای با علتی ناشناخته غیر مادی است. از نگاه ایشان ماهیت عصمت، ملکه ای نفسانی و قوه ای روحانی است که خدا به برخی افراد می دهد و همین مانع از لغزش آنان به سمت گناه و خطا می شود و حکمت الهی اقتضا می کند که وحی از لحظه صدور تا هنگامی که به مردم می رسد، از هر نوع خطا و دستبردی سالم باشد؛ وگرنه غرض خداوند، یعنی هدایت مردم، حاصل نخواهد شد. استاد مصباح معتقد است: اگرامامت در دین اسلام نبود، با رحلت پیامبر، دین در معرض انحراف، تحریف و نابودی قرار می گرفت. پس امامت برای بقای دین ضروری است. از آنجایی که امامت استمرار نبوت است بسیاری از ویژگی ها و بایسته های یک پیامبر در امام هم شرط است.

پژوهش در هر دانشي مبتني بر روشي است و اعتبار يافته هاي يک علم، کاملاً وابسته به روش به‌کار رفته براي تحصيل قضايا و گزاره¬هاي آن علم است. از‌اين‌رو، مباحث مربوط به روش شناسي را بايد يکي از ارکان مهم و اساسي فلسفة علم به‌شمار آورد. در مورد علم ديني و اسلامي نيز اين پرسش مطرح است که براي تدوين آن از چه روش يا روش هايي مي توان بهره برد؟ مقالة پيش‌رو که با استفاده از روش عقلي و توصيفي- تحليلي نگاشته شده، كوشيده است تا نشان دهد پاسخ به پرسش روش¬شناسي در زمينة علم ديني و اسلامي، بستگي دارد به معنا و مفهومي که ما براي «علم ديني و اسلامي» در نظر مي¬گيريم. در مورد تعريف، معنا و مقصود از علم ديني و اسلامي، احتمالات مختلفي وجود دارد که اقتضاي روش شناختي آنها نيز کمابيش متفاوت است.

پژوهش پيش‌رو، به بررسي تأليف پايان‌نامه‌هاي مرتبط با شخصيت، آراء و انديشه‌هاي استاد علامه مصباح يزدي، در رساله‌هاي دانشگاهي و حوزوي مي‌پردازد. در طول سال‌هاي 1376 تا نيمه 1397، تعداد 227 پايان‌نامه در مراکز دانشگاهي و حوزوي در اين زمينه دفاع شده است. از اين ميان، 116 عنوان حوزوي و 111 عنوان دانشگاهي هستند. بيشترين پايان‌نامه‌ها نيز در سال‌هاي 1391 و 1395 تأليف شده است. در ميان مقاطع تحصيلي نيز مقطع کارشناسي ارشد (سطح سه)، با 200 پايان‌نامه بيشترين تعداد را داشته‌اند. تحليل موضوعي پايان‌نامه‌هاي مرتبط نيز بيانگر اين است که آنها در 16 حوزه موضوعي نگارش يافته‌اند که از ميان آنها، حوزه‌هاي علوم سياسي با 50 عنوان و فلسفه، با 39 عنوان بيشترين تعداد را داشته‌اند. 167 استاد راهنما و 169 استاد مشاور، وظيفه راهنمايي و راهبري اين پايان‌نامه‌ها را برعهده داشته‌اند. از ميان آنها، اکبر ميرسپاه و حسن معلمي، با 9 عنوان راهنمايي و مشاوره بيشترين آمار را به خود اختصاص داده‌اند. از ميان 55 دانشگاه و مرکز آموزشي و پژوهشي، مجتمع آموزش عالي فقه و مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره بيشترين تعداد پايان‌نامه مرتبط را داشته‌اند.

توزیع و تمرکز قدرت، از مفاهیم نظری و کاربردی با سابقه‏ای دیرین در حوزه فکری یونان و غرب هستند که مبانی و پیش‏فرض‏های خاص خود را دارند. چگونگی کاربست قدرت و ساختار آن از دیدگاه فقهای معاصر، از مسائل مهم است. در این خصوص پرسش اصلی این است که: در نگاه فقهای معاصر، ساخت قدرت از نظر توزیع و تمرکز چگونه به رسمیت شناخته شده است؟ از این دیدگاه هیچ‏کدام از توزیع یا تمرکز قدرت ارزش درون‏ذاتی و ماهوی ندارند و در ارتباط با اقتضائات زمانی و مکانی تعریف می‏شوند. این مقاله درصدد اثبات همین دیدگاه است و برای رسیدن به این هدف، از شیوه انتقادی و تحلیلی استفاده می‏کند. اثبات این گزاره که از دیدگاه فقهای اسلامی معاصر، فلسفه توزیع و تمرکز قدرت با آنچه در غرب به رسمیت شناخته شده، تفاوت ماهوی دارد، مهم‏ترین دستاورد مقاله به شمار می‏آید.

حقوق در نظر گرفته شده برای انسان در اعلامیه جهانی حقوق بشر، برخی اندیشمندان دینی را به این امر سوق داده است که نوع نگاه به این مفهوم و مفاد حقوقی مطرح در آن، بدون فهم صحیح مبانی دین و بدون در نظر گرفتن مصالح دنیوی افراد بسیار ابهام آفرین است. در این میان برخی متفکران پایبند به سنت نظیر سید حسین نصر از موضع تصوف و عرفان و برخی نظیر مصباح یزدی از موضع فقه و اصول، فعالانه و با اجتهاد و استنباط های جدید و فتاوی، نسبت به مسائل فکری و اجتماعی روز مسلمانان برخورد می کنند و حتی دارای مواضع سیاسی نسبت به مسائل داخلی و بین المللی می باشند که از مهم ترین آن ها مقوله حقوق بشر است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی تاثیر فهم مدرنیته بر مسئله حقوق بشر در اندیشه سیاسی محمدتقی مصباح یزدی و حسین نصر است و در صدد پاسخ گویی به این سوال هستیم که مفهوم مدرنیته و نوع فهم از این پدیده، چه تاثیری بر مسئله حقوق بشر در اندیشه آیت الله مصباح یزدی و حسین نصر داشته است؟ فرضیه تحقیق حاضر این است که، واکنش سید حسین نصر و آیت الله محمدتقی مصباح یزدی به مقوله مدرنیته منفی است؛ هر دو ضمن رد مدرنیته، برای فهم حقوق بشر به آموزه های اسلام مراجعه می کنند و قرآن و سنت را مهم ترین منبع استنباط در زمینه حقوق بشر می دانند.به رغم این نقطه اشتراک اما هر دو اندیشمند معاصر مسلمان، دو نوع خوانش متفاوت نسبت به این مقوله دارند. پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی و با استفاده از روش هرمنوتیک قصد گرای اسکینر انجام می شود. شیوه جمع آوری داده ها نیز در این پژوهش به صورت اسنادی و کتابخانه ای است.

اين مقاله شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام به جابربن يزيد جعفي، در باب اوصاف شيعيان. آن حضرت يكي ديگر از اوصاف شيعيان را جهاد با نفس با هدف غلبه بر تمايلات نفساني بيان مي‌كنند. هرچند دل‌خوش و راضي بودن به رضايت الهي و نگراني از آنچه خداي متعال بد مي‌داند، به ‌ظاهر ساده است، اما تحصيل آن بسيار دشوار مي‌باشد. اگر انسان خداي متعال را دوست داشته باشد، آرزو مي‌كند كه خداي متعال نيز او را دوست بدارد. مؤمن در نبرد با نفس، گاه براي جلب رضايت خدا و در راه محبت او با هواي نفس مخالفت كرده و خود را از انحراف جلوگيري مي‌كند و البته گاهي هم ممكن است مغلوب نفس و خواسته‌هاي آن مي‌شود. توصية تربيتي امام باقر علیه السلام اين است كه اگر مؤمن در مبارزه با نفس خود مغلوب شد، نبايد نااميد شود، بلكه بايد اميدوار بود و همه نيرو و توان خود را به كار گيرد تا بر آن چيره گردد. جلب رضايت الهي در همة امور، راز بندگي و تقويت ايمان و نيل به كمال است.

در اسلامی‌سازی علوم، رویکردهای گوناگونی مطرح است. برخی رویکرد حداقلی، برخی میانی و برخی نیز حداکثری است. لازمه برخی از این رویکردها، پالایش و تهذیب علوم موجود و حفظ هویت آن علم است. لازمه برخی دیگر، تأسیس علم جدید است. رویکرد تأسیسی، رویکردی است که در علم دینی اصالت را به معارف و آموزه‌های نقلی و پشتوانه‌های متافیزیکی در تولید علم دینی می‌دهد و یا بر توجه توأمان به روش‌های مختلف در کسب معرفت تأکید دارند. در تأسیس علم جدید، توجه جدی به مبانی و جهان‌بینی اسلامی و اصلاح آن بر اساس جهان‌بینی اسلامی ضروری است. افزون بر این، علم جدید باید از منابع معرفتی و روش متنوعی بهره‌مند باشد. نقد عالمانه علوم موجود و تحول در روش علمی از لوازم تولید علم جدید دینی است که از آن به رویکرد «تأسیسی» یاد می‌شود. استادان ارجمند، حضرات آیات جوادی و مصباح در تفسیر علم دینی، رویکرد تأسیسی و فرامبناگرایی را پذیرفته‌اند.

اندیشمندان از همان ابتدای نزول قرآن سعی بر فهم و تفسیر قرآن داشته‌اند؛ اما بی‌توجهی و گاه نادیده انگاشتن گونه‌های مختلف روایات تفسیری، آنان را به‌دشواری همچون تفسیر به رأی مبتلا کرده است. این نوشتار به‌منظور آشکار کردن جایگاه گونه‌های روایی در تفسیر و کارآمدی آن به شرح و تبیین اندیشه‌های علامه طباطبایی و دو تن از شاگردان ایشان یعنی آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله مصباح یزدی با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته است. در بخش‌هایی از تفسیر المیزان و نگاشته‌های شاگردان علامه طباطبایی، نخست ممکن است برای برخی چنین شبهه شود که آنان از روش قرآن به قرآن عدول کرده‌اند؛ اما در بررسی‌های صورت گرفته نمایان شد که آنان نه‌تنها از بنیاد نخستین خویش عدول نکرده‌اند؛ بالاتر از آن، روایات را به‌عنوان مؤید و مفسر قرآن پنداشته‌اند و در تفاسیرشان به‌خصوص در آیه‌ی 3 سوره‌ی مائده و 33 سوره‌ی احزاب از پنج گونه روایات تفسیری یعنی، أ. روایات بیانگر مصداق‌های واژگان و تعابیر قرآنی؛ ب. تبیین مفاد آیات؛ ج. تعیین مصادیق خاص آیات؛ د. تعیین واژگان در جزییات مباحث فقهی؛ ذ. تعیین جایگاه آیه و تناسب آن بهره برده‌اند، پس گونه‌های روایی جایگاهی مولدی دارند، بدین معنا که گونه‌های روایی مولد و ایجادکننده‌ی نقش‌های روایی در تفسیرند.