جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار، می‌کوشیم دو دعویِ اصلیِ کتابِ مابعدالطبیعهٔ زمان، در تفسیرش از نقد عقل محض، به بحث گذارده شود؛ 1. کتاب بر این رأی است که از آن‌جا که وجود و پدیدار، با واسطه‌گریِ ذاتیِ زمان، متساوق با هم‌اند، بنابراین، زمان به‌مثابه وجود، موضوعِ مابعدالطبیعه است. نشان داده خواهد شد که چگونه کتاب، به واسطهٔ برداشتش از تمایز میان شی‌ء فی‌نفسه و پدیدار و نیز به واسطهٔ درنیافتنِ مسئلهٔ اصلیِ هستی‌شناسیِ (استعلاییِ) دکارتی، نه‌تنها این رأی را پی‌جویی نمی‌کند، بلکه، پیشاپیش و هرگز، آن را طرح نمی‌کند؛ 2. دعویِ دیگر کتاب آن است که زمان مقوِّمِ نهایی و بی‌واسطهٔ هر گونه ضرورت و کلیت است؛ در گام اول، مسیری نشان داده خواهد شد که نابودگی و غیابِ آن، مستقیماً، موجب آن می‌شود که کتابِ مابعدالطبیعهٔ زمان، جایگاهِ تعیین‌کنندهٔ حسیات استعلایی و مشخصاً زمان را، چنین عارضی عرضه کند، و در واقع، به جایگاهِ تبیینِ امکانِ ضرورت و کلیت فرو کاهد؛ در گام دوم، سخن از این به میان خواهد آمد که کتاب حتی در گزارشِ سازگارانهٔ نسبتِ زمان و ضرورت نیز درمی‌ماند.

فلسفهٔ تاریخ، موضوعی است که در فضای علمی جامعهٔ ما کمتر بدان پرداخته می‌شود. از این‌روی، اطلاع از مباحث این رشتهٔ علمی چندان فراگیر نیست. به‌دست‌دادن تعریفی جامع از فلسفهٔ تاریخ بر بسیاری از صاحب‌نظران این شاخهٔ علمی نیز دشوار است ؛ یکی از دلایل این دشواری آن است که اصطلاح تاریخ در دو معنای متمایز اما مرتبط با یکدیگر به کار می‌رود: یک معنا، رویدادها و حوادث متوالی و زمانیِ گذشتهٔ انسان است؛ معنای دوم، نظامی علمی و جستاری است راجع به گذشتهٔ انسان. بنابراین، فلسفهٔ تاریخ می‌تواند به معنای تأمل فلسفی راجع به خود روند تاریخی باشد یا به معنای تأمل فلسفی دربارهٔ دانشی باشد که روند تاریخی را مطالعه می‌کند. هر دو تأمل در بین فیلسوفان تاریخ بوده است. درنتیجه، فلسفهٔ تاریخ دو شاخه پیدا کرده است: فلسفهٔ تأملی تاریخ و فلسفهٔ انتقادی تاریخ . در این نوشتار، به‌اختصار، به معرفی و نقد کتاب فلسفه انتقادی تاریخ تألیف سید ابوالفضل رضوی پرداخته می‌شود.

نمی‌توان سرشت حضور فلسفی در اندیشۀ عربی مدرن را جدا از شرایط تاریخی‌ که آن را چارچوب بخشیده است، درک کرد؛ شرایطی که در پدیدۀ امپریالیسم و مستلزمات تاریخی و فکری آن و استمرار عقب‌ماندگی اوضاع اقتصادی و اجتماعی عربی و هیمنۀ دیدگاه لاهوتی، به مثابه دیدگاه تعریف‌شده و هدفمند در تعامل فکری با طبیعت و تاریخ، نمود پیدا کرده است.هشت سده است که در دامان میهن عربی فیلسوفی پرورده نشده است، گرچه وجود برخی از گرایشات فلسفی را که فرآوردۀ دورۀ مدرن است، نمی‌توان کتمان کرد. نوآوری فلسفی ــ‌نوآوری مفاهیم نظری‌ــ شرط ضروری جهانی‌شدن فیلسوف است، اما شرایط کافی نیست، زیرا فیلسوف جهانی نمی‌شود مگر آن که به ملتی جهانی وابسته باشد. اگر برخی معتقدند که عرب نتوانسته فیلسوفی جهانی داشته باشد، بدین سبب نیست که نسبت به دیگران شأن کمتری دارد، بلکه ملت او، او را به سمت جهانی‌شدن سوق نداده است. از این رو، دلمشغولی نخست فیلسوف عرب، اندیشیدن به جهانی‌شدن ملت خویش است، ملتی که جایگاه مهمی در میان ملل دیگر ندارد.

کنفرانس «عقل و دین در نظر و عمل» به همت مؤسسۀ دومنیکن‌های هامبورگ آلمان و مؤسسۀ مطالعات اسلامی برلین در شهر کلن آلمان برگزار شد. در این نوشتار گزارش کوتاهی از این گردهمایی ارائه می‌شود.

دائره‌المعارف شرح حال اندیشمندان اسلامی شامل 300 مدخل است که توسط 38 مؤلف و با ویراستاری الیور لیمن[1] تدوین شده است. این مجموعه نخستین‌بار در سال 2006 با جلد گالینگور در دو مجلد توسط انتشارات بلومبزبری[2] در لندن و نیویورک منتشر شده است. سپس در سال 2015 با جلد شومیز و به صورت تک‌جلدی در 500 صفحه تجدید چاپ شده که در این چاپ برخی از اشتباهات چاپ نخست تصحیح شده و عنوان برخی از مدخل‌ها نیز به عنوانی مشهورتر تغییر یافته است.

ترجمه و نشر کتاب فلسفه روان‌شناسی ماریو بونگه توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، فرصت بسیار مغتنمی است برای اساتید و دانشجویان روانشناسی که با تحلیلهای فلسفی در این حوزه آشنا شوند. بیان ساده و خلاصه مطالب و ارائه ملاحظات انتقادی در پایان هر فصل، این کتاب را از یک ترجمه صرف فراتر برده و باب گفتگو با آراء بونگه را باز میکند. این کتاب از ابعاد مختلف قابل بررسی است، اما در مقاله حاضر این کتاب تنها از جهت وجه بدیع و بسیار مهم آن، که خود را در عنوان کتاب نیز آشکار ساخته است، ارزیابی میگردد و با بررسی بخش «نقد و بررسی» که مترجمان بر کتاب افزوده‌اند به این پرسش پاسخ داده میشود که آیا با این شیوه بحث و بررسی می‌توان گفتمانی علمی- فلسفی را با نظریه‌پردازان غربی ایجاد کرد و توسعه داد تا در پرتو آن، زمینه برای نظریه‌پردازی اسلامی فراهم آید؟

نشست تخصصی فصل‌نامه تخصصی «نقد کتاب فلسفه، کلام و عرفان» در زمینه مطالعات عرفانی معاصر با محوریت بررسی و نقد کتابعرفان اسلامی در آیینه مطالعات معاصر نوشته دکتر حسین شکرابی با حضور نویسنده کتاب و منتقدان، آقایان دکتر بهزاد حمیدیه، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر هادی وکیلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، و دکتر مالک شجاعی جشوقانی، ۱۲ بهمن‌ماه 1393 در سرای اهل قلم برگزار شد.از مباحث مهم این کتاب بررسی پیشینه پژوهش‌های نوین درباره عرفان اسلامی با عنایت به آثار و تألیفات شرق‌شناسان و همچنین غربیان سنت‌گرا، خوانش انتقادی کتاب تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا از رینولد، آ. نیکلسون، مطالعات عرفانی در ایران، با توجه به سنت سلوک و مطالعه عرفان، استمرار مطالعات نظری در حوزه‌های سنتی و پژوهش‌های نوین با تفکیک بین جنبه‌های ادبی، تاریخی و رویکردهای فلسفی و عرفان اسلامی و نگره‌های فلسفی جدید، استناد کثرت‌گرایی به عارفان مسلمان و دین‌اندیشی متجدد و نقد آموزه‌های عرفانی است.

نشست نقد و بررسی کتاب ما و فارابی اثر سید جواد میری، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری فصلنامۀ نقد کلام ، فلسفه و عرفان و گروه فلسفه و علوم اجتماعی انجمن جامعه‌شناسی ایران با حضور دکتر سید جواد میری ، دکتر محمد امین قانعی راد ، دکتر محمد علی مرادی و مالک شجاعی جشوقانی در سرای اهل‌قلم برگزار شد. از خانم فاطمه شمسی (از سایت فرهنگ امروز) که زحمت پیاده سازی و گزارش نشست و آقای رسولی پور، مدیرمسئول سایت، که اجازۀ نشر مکتوب این نشست را دادند ، سپاسگزاریم. کتاب ما و فارابی را انتشارات جامعه شناسان به سال 1394 منتشر کرده است .

هیچ کتابی به اندازه کتب مقدس و آسمانی مورد شرح و تفسیر واقع نشده است. در این میان قرآن کریم دارای جایگاهی بی بدلیل است. اطلاعات کتاب شناسی نگارش بیش از سه هزار تفسیر را در طول تاریخ اسلام گزارش می کند. تنوع و اختلاف تفاسیر به خصوص در دوره های مختلف زمانی حکایت از نیاز مستمر به تفسیر این کتب آسمانی دارد. با توجه به آن که قرآن کریم خود را مبین و بیان معرفی کرده است این پرسش مطرح می شود که با این وصف چه چیزهایی نیاز به تفسیر قرآنی کریم را دامن می زند؟ برخلاف برخی از اندیشمندان که نیاز به تفسیر قرآن را صرفا نیازی عرضی خوانده اند، قرآن هم از نظر ذاتی و هم از نظر عرضی نیازمند تفسیر است. نیاز ذاتی به تفسیر برخاسته از ویژگی های خود قرآن از حیث عدم تفصیل و تبیین جزئیات، احکام وجود آیات مشابه ، دو وجوه بودن برخی از الفاظ از نظرم عنا و ذوبطون بودن آیات است. بیان بودن قرآن با هیچ یک از ویژگیهای قرآن که نیاز به تفسیر را دامن می زند منافاتی ندارد.