جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه کنش گفتار یکی از رویکردهایی است که در حوزه تحلیل گفتمان مطرح شده است. این نظریه در آغاز توسط آستین مطرح شد و سپس به کوشش جان سرل توسعه و تکامل یافت. سرل کنش های گفتاری را به پنج دسته اظهاری، اعلامی، عاطفی، ترغیبی و تعهدی تقسیم بندی نمود. مقاله حاضر براساس نظریه کنش گفتار سرل، خطبه حضرت زینب سلام الله علیها را در کوفه بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که کنش های اظهاری، عاطفی و ترغیبی به ترتیب بیشترین کاربرد را در این خطبه داشته و در مقابل کنش های اعلامی و تعهدی به هیچ وجه به کار نرفته است. تطابق بافت موقعیتی خطبه با انواع کنش های به کار رفته در متن و بسامد آن ها، نشان از قدرت بالای مخاطب شناسی و درک عمیق آن حضرت از بافت موقعیتی است. روش استفاده شده در این بررسی، تحلیل محتوا (یا گفتمان) است و واحد تحلیل، مضمون در نظر گرفته شده است.

معانى واژه هاى «ماء» و «سماء»، در این مقاله مورد بررسى است. «ماء» در قرآن، در دو بُعد مادّى و معنوى مطرح شده است. در بعد مادى، مصادیقى مثل آب نوشیدنى، باران و نطقه؛ و در بعد معنوى، مصادیقى مثل: حامل عرش الهى، پاداش استقامت در راه حق و مایه تألیف قلوب دارد.کلمه «سماء» نیز در اصل به معناى رفعت و بلندى است. در قرآن، این کلمه نیز دو بُعد مادّى و معنوى دارد: مادّى یعنى آسمان که همگان مى بینند. معنوى، مانند غیب و ملکوت.

مقاله حاضر درصدد بیان نقش واسطه هاى فرهنگى در حفظ و نشر میراث شیعه در فاصله زمانى پیش از تدوین کتب اربعه است. واسطه هاى فرهنگى یعنى کسانى که با انجام سفرهاى علمى، میراث و معالم شیعى را به نقاط مختلف برده و نشر دادند و یا با استفاده از میراث شهرهاى حدیثى به نشر آن در مناطق خود پرداختند. اگر سفرهاى علمى برخى از بزرگان راویان احادیث اهل بیت : نبود، امروز بخش زیادى از تراث مکتوب شیعه از بین رفته بود. در اکثر روایات کتب اربعه نام این واسطه هاى فرهنگى در سلسله سند به چشم مى خورد که اهمیّت این سفرها را مى رساند. برخى از کتابهاى اصحاب ائمّه و روایات آنان فقط از طریق همین سفرها به ما رسیده است. با شناخت این سفرها سرگذشت تراث اصحاب به خوبى روشن مى شود.

نگارنده در این گفتار که به زبان عربی است، دو قصیده غدیریه از دانشوران شیعی سده یازدهم هجری قمری آورده است: شیخ محمد مؤمن جزائری (متوفی 1102 قمری) و شیخ محمد جعفر قاضی (متوفی 1115 قمری). این دو قصیده، برای نخستین بار، براساس نسخه های خطی و کمیاب منتشر میشود. نگارنده شرح حالهای این دو دانشور را به اختصار آورده است.

حجّیّت عقل در دیدگاه آیت الله میرزا مهدى اصفهانى (1303ـ1365 ق.) در حوزه هاى مباحث نظرى و اصول اعتقادى و مباحث اصول فقه، محور اصلى این گفتار است که براساس نوشته هاى میرزامهدى اصفهانى تدوین شده است.میرزا مهدى اصفهانى امور را به دو گونه تقسیم مى کند: یکى امور عقلى که هر عاقل، مستقل از دین و آیین، مى پذیرد. دوم امور شرعى که عقل هیچ عاقل، بدان دست نمى یابد و ناگزیر، باید از منابع وحى دریافت. نگارنده به نقدهاى برخى ناقدان بر دیدگاه میرزامهدى اصفهانى نیز پاسخ مى دهد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسى تولیدات علمى در حوزه اسلام، در سطح جهان است. این پژوهش با استفاده از روش علم سنجى انجام شده است و شاخصهایى را براى ارزیابى و سنجش میزان اطّلاعات تولید شده در زمینه هاى گوناگون و در کشورهاى مختلف، در اختیار پژوهشیان قرار مى دهد. در این مقاله، با استفاده از شیوه هاى علم سنجى، میزان انتشارات علمى تولید شده در حوزه هاى اسلام در پایگاه Web of Scienceطى سالهاى 1978ـ2010 مطالعه و تحلیل شد و تمامى پیشینه ها در حیطه هاى موضوع، زبان، کشور، نویسنده، سال انتشار، نوع مدرک، مجلّه و موسّسه و دانشگاهها تجزیه و تحلیل گردید. آن گاه کلّیه پیشینه ها براى ترسیم ساختار علم به نرم افزار Hist Citeوارد شد و 30 مقاله اوّل حوزه مورد بررسى در WOSانتخاب و به وسیله نرم افزار فوق، تجزیه و تحلیل شدند. یافته هاى پژوهش نشان داد که در مجموع 93 کشور در نگارش مدارک حوزه موضوعى اسلام در سطح جهانى، نقش داشته اند که از این میان، کشورهاى ایالات متّحده آمریکا، انگلستان، کانادا در رتبه هاى اوّل تا سوم و ایران در مرتبه هفدهم قرار دارند. همچنین، مشخّص شد که 83% از مدارک به زبان انگلیسى است. 2224 مؤسّسه تولیدکننده متون علمى اسلام اند که عمدتآ امریکایى و انگلیسى اند. یافته ها نشان داد که 53% عناوین منتشر شده در قالب نقد کتاب بوده است و پس از آن، مقالات (6/37%) قرار داشته اند. از مجلّات برتر در زمینه اسلام، مى توان به ترتیب، به مجلّه بین المللى مطالعات خاورمیانه، جهان اسلام و مجلّه خاورمیانه اشاره کرد. از لحاظ کمّى سالهاى 2008 و 2009 بیشترین مدارک را در خود جاى داده اند و این امر استقبال بیشتر جامعه علمى از مقوله هاى مورد پژوهش را نوید مى دهد.