جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل مهم فقهی و حقوقی بحث حکم «خیار غبن» است و پژوهش حاضر در پی اثبات این خیار است. منظور از خیار غبن، ثبوت حق فسخ معامله برای کسی است که کالا را به بیشتر از قیمت واقعی آن خریده یا به کمتر از قیمت اصلی آن فروخته است. به عنوان پرسش اصلی این پژوهش می توان این سئوال را مطرح کرد که: دیدگاه فقهاء و حقوقدانان در خصوص ثبوت خیار غبن چیست؟ در این جستار سعی شده است با بهره مندی از روش تحلیل داده ها ، با رویکردی کیفی که مبتنی برگردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای است، به سئوال پژوهش پاسخ داده شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد در خصوص ثبوت خیار غبن سه نظریه وجود دارد : مشهور علماء و حقوقدانان و قانون مدنی قائل به ثبوت خیار غبن هستند؛ برخی به کمک اجماع، این خیار را ،‌ اثبات و برخی نیز منکر خیار غبن می باشند که قول سوم شاذ می باشد. مستندات و دلایل جهت ثبوت خیار غبن عبارت اند از: قرآن ، روایات ، قاعده لاضرر و اجماع منقول . فقها نجش را از مصادیق نیرنگ در معامله دانسته و آن را حرام شمرده اند و در خصوص اینکه منجوش در صورت نجش خیار دارد یا خیر، نظرات مختلفی ارائه شده است. برای پاسخ به پرسش و آزمون مدعای یاد شده ، مباحث این مقاله در سه قسمت تدوین یافته است : کلیات و معناشناسی، بررسی اقوال در باره خیار غبن و بیان ادله و شرایط تحقق آن.

یکی از نکات کلیدی در فهم روایات توجه به قرائنی است که در اطراف آن هستند و یکی از این قرائن مهم ارتکازاتی است که در مورد موضوع طرح شده در روایت وجود دارد. بدیهی است عدم توجه به قرائن، مخصوصا ارتکازات، باعث بدفهمی در تفسیر روایات شده و نتیجه غلطی به دست خواهد داد. از این رهگذر باید گفت در مورد چگونگی آلوده شدن آب قلیل و نحوه تطهیر آن در میان عقلا، ارتکازات بسیار روشنی وجود دارد. از طرفی هم روایات این باب اختلافی است. به نظر نگارنده، عدم توجه به این ارتکازات، موجب شده تا بسیاری از فقهای ما نظر به نجاست آب قلیل به صرف برخورد با نجاست داده اند حتی اگر اوصاف آن تغییر نکرده باشد. پژوهش پیش رو با تبیین دقیق از ارتکازات موجود در مورد آب قلیل به تفسیر روایات پرداخته و در نهایت به این نتیجه رسیده است که آب قلیل به صرف ملاقات با نجاست، نجس نمی شود و نجاست آن منوط به تغییر اوصافش می باشد. و از همین رهگذر اقدام به حل اختلاف بدوی بین روایات این باب کرده ایم .

خمس حق مالی است که خداوند متعال، بر بندگانش واجب کرده است. و از حقوق واجب مالی است که در صورت فراهم بودن سایر شرایط، پرداخت آن بر هر مکلفی واجب می‌باشد. اسلام برای تزکیه انسان، ایجاد مساوات و قوام و دوام نظام اقتصادی جامعه و ساختن مدینه فاضله، قوانینی وضع فرموده است. که نه تنها فاصله‌ی غنی و فقیر در جامعه کم شود بلکه افق زندگی طبقات مختلف، از حیث ثروت و نعمات مادی به هم نزدیک شود. لذا پس از استقرار حقوق مالی فوق بر ذمه‌ی مکلف، حق تصرف نداشته، وجوباً موظف به تودیع آن به اهلش می‌باشد. و این وجوب در یک مورد تاخیر تا سال برای کسر مؤنه سالیانه خود و عیالش جایز است و در سایر موارد وجوب فوری و در پرداخت آن نباید تأخیر شود. خمس به استناد آیات کلام خدا و روایات ائمه طاهرین در هفت مورد واجب می‌شود که عبارتند از: 1-غنیمت 2- معدن 3- گنج 4- غوص 5- مال حلال مخلوط با حرام 6 - ارباح مکاسب 7- زمینی که کافر ذمّی از مسلمان بخرد.

یکی از مهمترین قواعد حاکم بردیات قاعده(ارش)است.ارش الجنایه جبران خسارت وارده بر جسم انسان به سبب جنایت است که دیه آن در شرع تعیین نشده باشد. قاعده ارش از جمله قواعد فقهی و حقوقی است که در جامعه جزایی امروز دچار چالش می باشد ،از جمله مشکلات مطرح در این قاعده نبود تعریف جامع از قاعده ارش و تبیین ماهیت آن و همچنین فقدان شیوه مشترک برای تعیین ارش در موارد مشابه است . این مقاله به بررسی ارش الجنایه و جایگاه آن در فقه و حقوق موضوعه پرداخته است. طبق تحلیل و بررسی های انجام شده و بر اساس نظر اکثر فقهای برجسته برای برخی از اعضاء و جوارح بدن آدمی که دیه معینی وجود ندارد حاکم وظیفه دارد برای عضو صدمه دیده ارش تعیین نماید ؛ افزون بر این مطلب امروزه یکی از مشکلات محاکم ، تعیین ارش خصوصا تعیین مقدار خسارت وارده بر عضو و تعیین مبلغ ریالی آن است ، همچنین تشخیص صدمه و تعیین مقدار ارش عضو ، کاری فنی می باشد که نیاز به اظهار نظر کارشناس پزشک دارد . بنابراین در این مقاله ابتدا به تعریف واژه(ارش)،پیشینه و ماهیت آن پرداخته شده و در ادامه به دلیل نزدیکی تنگاتنگ ارش با دیه تفاوت های آن بررسی گردیده است.علاوه بر آن به چگونگی تعیین میزان ارش،ارش مازاد بر دیه و تنصیف ارش زنان نیز پرداخته شده است و در پایان چند نمونه از موارد کاربردی ارش در حقوق موضوعه بیان گردیده است.

این تحقیق با موضوع بررسی تطبیقی جبر و تفویض در مدرسه کوفه و بغداد به تحریر درآمده است؛ تا با رویکرد تاریخی بین این دو مدرسه مهم کلامی شیعه که از قرن دوم تا پنجم امتداد داشته است؛ بین نظرات متکلّمان این دو مدرسه مقایسه‌ای انجام دهد و با بررسی مسائلی که مرتبط با جبر و تفویض می‌باشد همانند توحید در خالقیت، اراده و علم الهی، استطاعت و قضا و قدر به تبیین مسئله جبر و تفویض و امر بین الامرین در دو مدرسه کوفه و بغداد بپردازد. در مدرسه کوفه و بغداد بین متکلّمان امامیه اختلافاتی در برخی از مسائل مرتبط با جبر و تفویض موجود است ولی مسئله مهم این است که این مسائل از طرف متکلّمان امامیه به‌گونه‌ای تبیین شده است که هیچ منافاتی با اختیار انسان‌ها ندارد و متکلّمان این دو مدرسه همواره در تبیین نظریه امر بین الامرین و ردّ جبر و تفویض تلاش نموده‌اند. لازم به ذکر است اختلافات موجود میان متکلّمان کوفه و بغداد در مورد مسائل مرتبط با جبر و تفویض به این دلیل است که متکلّمان کوفه عمدتاً شاگردان اهل‌بیت (ع) بوده‌اند و برای تبیین و دفاع از اعتقادات شیعه از آموزه‌های اهل‌بیت (ع) استفاده می‌نمودند؛ ولی متکلّمان بغداد به علّت داشتن فاصله زمانی با دوران حضور ائمه (ع) و حاکمیت تفکرات معتزله بر اکثر مسلمانان، تلاش نمودند علاوه بر تبیین و دفاع از آموزه‌های اهل‌بیت (ع) با تفکرات حاکم تعامل برقرار کنند. تبیین متکلّمان کوفه و بغداد نسبت به مسئله امر بین الامرین متفاوت است؛ زیرا در ارکان آن اختلاف دارند. متکلّمان بغداد توحید در خالقیت، اراده الهی، قضا و قدر و تفویض را برخلاف متکلّمان کوفه شرح می‌دهند و این مسئله باعث اختلاف آن‌ها در مسئله امر بین الامرین نیز شده است.

دو اصطلاح «باطنی» و «باطنی‌گرایی» معنای گسترده‌ای دارند، ولی به ‌نحو خاص بر مکتب‌های دینی و عرفانی و فلسفیِ رازورز اطلاق ‌می‌شوند. در یونان باستان، پیش از دورانِ یونانی‌مآبی، به مکتب‌هایی با گرایشِ باطنی برمی‌خوریم. از نوشته‌های گوناگونِ برجای‌مانده از آن دوران چنین برمی‌آید که یونانیان خود خاستگاه این مکتب‌ها را بیرون از یونان، در مصر یا آسیا، می‌جستند. مکتب‌های باطنیِ یونانی تا پیش از روزگار افلاطون عبارتند از: ادیان الیوسیسی و دیونوسوسی و اورفیوسی و مکتب فلسفی ‌ـ ‌دینیِ فیثاغورس. غایتِ مشترک این مکاتب، رستگاری از راه تطهیر است. این غایت در ادیانِ باطنیِ یونان، یعنی ادیانِ الیوسیسی و دیونوسوسی و اورفیوسی، از رهگذرِ گرویدن به دین و به ‌جا آوردنِ مراسمِ آیینی به ‌دست ‌می‌آید. دین اورفیوس پیروانِ خود را به برخی اوامر و نواهی نیز پایبند می‌سازد و به خوارداشتِ جهانِ خاکی برمی‌انگیزد. فیثاغوریان با حفظِ جنبه‌های دینی، باطنی‌گراییِ خود را بر معرفت مبتنی ‌می‌سازند و بدین‌سان باطنی‌گراییِ فلسفیِ منحصر به‌ فردی بنیاد می‌نهند.