جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مغازى: تاريخ جنگ‌هاى پيامبر(ص)، ترجمه فارسى كتاب «المغازي» اثر محمد بن عمر واقدى (متوفى 207ق) است كه با قلم شيوا و رساى محمود مهدوى دامغانى، برگردان شده است. مترجم، بخشى از كتاب را در سال 1359 برگردانده و باقى را در سال‌هاى بعدى، ترجمه كرده است. مترجم اين اثر، كتاب‌هاى مختلفى را به فارسى برگردانيده و قلمى شيوا و دلنشين دارند و ترجمه ايشان نيز روان و جاذبه‌دار است. ايشان براى گزينش اين كتاب جهت ترجمه، شش دليل در مقدمه‌اى كه بدان افزوده، آورده است؛ از جمله گويد: اهميت مقام علمى و فضل واقدى، چنان است كه نه‌تنها كتاب او، بلكه آثار ديگرش هم از همان قرن سوم هجرى مورد استفاده و استناد ديگر مؤلفان و نويسندگان قرار گرفته است و غالبا به كتاب‌هاى او اعتماد داشته‌اند و مطالب نقل‌شده از ديگران را با مطالب واقدى، معيار زده‌اند و بدون ترديد هيچ كتابى در سيره و مغازه، به اهميت مغازى ابن اسحاق و مغازى واقدى نيست. ايشان براى اثبات مدعاى خود از بلاذرى، ابواسحاق، ابراهيم ثقفى، مسعودى، طبرى، ابن اثير، ابوالفدا، نويرى و ابن ابى‌الحديد نام برده است كه به مغازى واقدى استناد كرده‌اند. بى‌ترديد اينان گاه به مغازى واقدى استناد كرده‌اند؛ اما بايد پذيرفت كه همه مؤلفان و نويسندگان به گفته او، استناد نكرده‌اند. همچنين به تمام گفته‌هاى او نيز اعتماد نكرده‌اند. استناد در چند مورد، دليل بر برترى مقام علمى نمى‌شود. پيش‌تر نيز گفتيم كه شمارى از پيشوايان مذاهب و محدثان، كتاب او را فاقد اعتبار دانسته‌اند. بهتر بود مترجم محترم، دليل ارائه مى‌داد كه چه كسى و كجا مطالب واقدى را ضابطه درستى مطالب ديگران قرار داده است. اما اينكه نوشته‌اند: «بى‌ترديد بهترين كتاب است»، خوب بود ايشان نخست كتاب‌هاى سيره و مغازى ابن هشام، طبقات ابن سعد، سيره ذهبى، ابن كثير، صالحى شامى، مقريزى را ملاحضه مى‌فرمود كه مستند و با تجزيه و تحليل بيشتر نوشته شده‌اند. يكى از دلايل او آن است كه واقدى آيات مربوط به هر جنگ و سريه را در پايان آورده است. گرچه اين كار واقدى درخور تحسين است، اما ويژگى اين كتاب نيست؛ چراكه ابن هشام نيز آيات مربوط به هر سريه و غزوه را در پايان همان فصل آورده و به تفسير آن آيات نيز پرداخته است. برخى از دلايل مترجم چندان قابل توجه نيست؛ از جمله «ابن خرداذبه مى‌پنداشت كه مادر واقدى ايرانى بوده است». تنها ويژگى مغازى واقدى آن است كه به‌تفصيل نوشته شده و قديمى‌تر مى‌باشد؛ اما چون اكثر روايات آن مرسل هستند، از اعتبار ساقط مى‌باشد. اين ترجمه در سه جلد، به‌همراه فهرست‌ها توسط مركز نشر دانشگاهى چاپ شده است كه جلد اول آن در سال 1361 و جلد دوم در 1362 و جلد سوم در سال 1366، به ترتيب از چاپ خارج شده‌اند. مترجم، گاه ترجمه را با توضيحات بيشترى آورده است كه به حجم كتاب افزوده و گاه يك سطر عربى به دو سطر فارسى، تبديل شده است.

الجمل او النصرة في حرب البصرة یکی از کتاب‌های تاریخی-کلامی شیخ مفید است که دربارهٔ نبرد جمل و آرای گوناگون کلامی و حوادث این جنگ نگاشته شده است. گفته می‌شود که شیخ این کتاب را به درخواست فردی نگاشته است. شیخ مفید اعتقاد داشت کتاب‌هایی که پیش تر دربارهٔ جنگ جمل نوشته شده بودند آشفته و پر از اشتباهات فراوان اند و حقیقت در آن‌ها گم شده است. او این کتاب را در دو بخش تنظیم کرده است. در بخش اول، این واقعه از جنبه کلامی بررسی شده است و در بخش دوم، به تاریخ آن و گزارش این واقعه پرداخته است. این کتاب تنها کتابی محسوب می‌شود که فاصله زمانی کمی با جنگ جمل دارد. در عین حال یکی از کتبی است که این جنگ را به صورت کامل روایت کرده است. شیخ مفید در این کتاب به بیعت فردی به نام کلیب نیز اشاره کرده است که به سبب رفتار آزادمنشانه علی بن ابی‌طالب بوده است. همچنین شیخ مفید در این کتاب به شیوه نظارتی علی بن ابی‌طالب در حکومت نیز اشاره کرده است. همچنین این کتاب سرشار از استدلال‌های منطقی است و نکات تاریخی در آن به وفور دیده می‌شود. از دیگر ویژگیهای کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: - نویسنده کتاب، شیخ مفید، از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین اندیشمندان جهان اسلام و از راویان بزرگ حدیث به شمار می‌آید؛ مخصوصا با توجه به این نکته که وی این کتاب را در اواخر عمر (اوج شهرت علمی وی) نگاشته است. - این کتاب، حلقه‌ای ارزشمند میان پژوهشگران معاصر و بسیاری از منابع مهم تاریخی است که به دست پژوهشگران معاصر نرسیده و در اختیار نویسنده کتاب بوده است، مانند کتاب جمل، نوشته ابومخنف، کتاب جمل واقدی، کتاب جمل مداینی، کتاب جمل ثقفی و بسیاری از کتابهای ارزشمند تاریخی که از طریق این کتاب می‌توان از محتوای آنها مطلع شد. - این کتاب، در نوع و سبک خود نمونه و بی‌نظیر است و بسیار کامل به جزییات حوادث پرداخته و تمام زوایای جریان را مورد بررسی قرار داده است. - شیخ مفید، بدون هیچ‌گونه تعصب، تمام نظریات و سخنان را با امانت کامل آورده، حتی سخنان مخالفین علی بن ابی‌طالب را نیز آورده و این خود بر ارزش و اعتبار کتاب می‌افزاید. نویسنده در این کتاب، به بسیاری از منابع مهم اهل سنت نیز اشاره دارد. - نگارنده در این کتاب به روایات و سخنانی از علی بن ابی‌طالب اشاره دارد که در دیگر کتابهای روایی پژوهشگران اخیر موجود نمی‌باشد و این دلیل بر آن است که نگارنده به منابعی که به دست ایشان نرسیده، دسترسی داشته است.

صُلحُ الحَسَن(علیه‌السلام) کتابی به زبان عربی درباره صلح امام حسن(ع)، نوشته شیخ راضی آل‌یاسین پژوهش‌گر و عالم شیعه (متوفای ۱۳۷۲ق). این کتاب، از معدود آثار تحلیلی و تفصیلی است که در سه بخش، درباره زندگانی امام حسن مجتبی(ع)، موقعیت سیاسی او و شرایط صلح امام با معاویه سخن گفته است. آیت‌الله خامنه‌ای این اثر را به فارسی برگردانده است. این کتاب از قریب به صد منبع معتبر و ارزشمند استفاده کرده و مؤلف در آن به موضوعاتی پرداخته که در کتب مشابه، به آن‌ها کمتر توجه شده و موضوع صلح امام حسن(ع) و علت و عوامل آن را به خوبی بیان می‌کند. مؤلف بیش از آن‌که به نقل گزارش‌های تاریخی بپردازد، به بیان و تحلیل اوضاع و شرایط از نگاه خود پرداخته است، اما با این حال از ارجاع به منابع و استناد به آنها غفلت نکرده و به منابع مختلفی در متن و پاورقی توجه داده است که این منابع همان مصادر دست اول تاریخی هستند. کتاب دارای سه قسمت است که در قسمت نخست شرح حال کوتاهی از زندگی امام مجتبی(ع) ارائه داده و در قسمت دوم به موضوع بیعت با آن حضرت و وضعیت سپاه می‌پردازد. قسمت آخر و اصلی کتاب، بررسی قرارداد صلح و عوامل آن بحث می‌کند. -

کتاب المواجهة مع رسول الله و آله علیهم الصلاة و السلام اثر محامي أحمد حسين يعقوب می باشد. نویسنده در این كتاب، رویدادها و برخوردهای دوستان و دشمنان پیامبر (ص) و خاندانش را به زبان عربی بررسی و ارزیابی كرده است. رویارویی با پیامبر (ص) و خاندانش پیش از هجرت و بعد از هجرت، معرفی قبایلی كه پس از اسلام آوردن با پیامبر (ص) مخالفت ورزیدند، امامت یا رهبری در اسلام و كودتای سیاه علیه شرعیت الهی از مباحث اصلی این كتاب هستند.

عبدالله بن سبأ دراسة و تحلیل یکی از آثار علی آل محسن، از علمای شیعه عربستان می باشد. وی در این کتاب به صورت زیبایی به بررسی موضوع عبدالله بن سبأ پرداخته است. همانطور که می‌دانید سلفیت و وهابیت بلکه به تعبیر بهتر، معاندین شیعه، تشیّع را زاییده افکار عبدالله بن سبأ می‌دانند. آنان با استناد به روایت طبری شیعه را متهم می‌کنند که شیعیان پیرو افکار عبدالله بن سبأ هستند. هر چند عالمان بزرگ اهل سنت این نظریه را هرگز نپذیرفته‌اند. شیخ علی آل محسن، در بررسی موضوع عبدالله بن سبأ، ابتدا به سراغ منابع اهل سنت رفته و ثابت کرده است، مهمترین منبعی که داستان ساختگی انتساب شیعه به عبدالله بن سبأ در آن نقل شده است، کتاب تاریخ طبری است. طبری این روایت را به نقل از «سیف بن عمر» آورده است. شیخ آل محسن، ثابت کرده است که راوی این روایت، یعنی «سیف بن عمر» فردی ضعیف است که همه علمای بزرگ اهل سنت، او را متهم به کذب و ضعف کرده‌اند. بنابراین نمی‌توان به این روایت ضعیف، استناد کرد. شیخ آل محسن، همچنین به بررسی عبدالله بن سبأ در منابع شیعه پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که در رجال کشی روایاتی در رابطه با عبدالله بن سبأ وجود دارد. وی با بررسی سندی این روایات به این نتیجه رسیده است، به جز سه روایت که در کشی آمده است همگی ضعیف هستند. فقط سه روایت است که کشی نقل کرده است که صحیح السند هستند و نام عبدالله بن سبأ در آن روایات وجود دارد. در این روایات تصریح شده است که مردی به نام عبدالله بن سبأ وجود داشته و در رابطه با حضرت امیر غلو کرده است و حضرت از او خواسته که توبه کند ولی توبه نکرده و در نتیجه حضرت او را سوزانده است. شیخ آل محسن در نهایت نتیجه گرفته است، حداکثر چیزی که از این روایات می‌توان استفاده کرد، اینکه شخصی به نام عبدالله بن سبا وجود داشته است و توسط حضرت علی (علیه السلام) سوزانده شده است. اما هیچ ارتباطی بین عبدالله بن سبأ و شیعه وجود ندارد. زیرا هیچ روایتی از منابع روایی شیعه بر چنین چیزی دلالت ندارد.