جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرداختن به موضوع دفاع از اعتقادات دینی با توجه به تهاجم گسترده‌ای که به اسلام و بالاخص تشیع در عصر حاضر صورت پذیرفته، امری ضروری به‌نظر می‌رسد. فرهنگ‌سازی‌هایی که ظهورشان با بروز پدیده‌هایی نظیر وهابیت، القاعده، داعش و عرفان‌های کاذب آغاز گردیده و هدفمند قلب تشیع را نشانه گرفته است حکایت از ضرورت توجه به این امر دارد. به‌نظر می‌رسد باید در مقابله با این تهاجم راهکاری روشمند به منظور برهم زدن محاسبات بنیانگذاران این پدیده‌ها و رسیدن به هدف که همان تعلیم و تربیت براساس کتاب و سنت و دفاع از این نوع تعلیم و تربیت است، اتخاذ نمود.این پژوهش با بررسی کتب تعلیمات دینی در مقطع متوسطه از آغاز آموزش رسمی در ایران، در پی ردپایی از تعلیم دفاع از اعتقادات بوده است که متأسفانه در هیچ برهه و مقطعی، بدست نیامده است. سیستم برنامه‌ریزی آموزش تعلیمات دینی کشور تاکنون تنها به ارائه مفاهیم دینی و اعتقادی پرداخته و برنامه‌ریزی خاصی به منظور آموزش دفاع از آموخته‌ها نداشته است. نگارنده، با تفحص در کتب تعلیمات دینی مقطع متوسطه و نیاز سنجی این مقطع به‌خصوص، به این نتیجه رسیده است که می‌توان علاوه بر تدوین و آموزش اعتقادات شیعی، با تغییرات جزئی در متون کتب مقطع متوسطه و اضافه کردن بخش هایی بدان، بنیان یک دفاع علمی را پی ریخت به صورتی که دانش‌آموز علاوه بر احاطه علمی به اعتقادات شیعی، قادر به دفاع عقلانی، علمی و عملی از آن نیز باشد. با لحاظ این تغییرات به‌نظر می‌رسد نظام آموزشی تعلیمات دینی تنها کشور شیعی دنیا، قادر خواهد بود توانایی در دانش آموز ایجاد کند که دانش آموز محفوظات را به خدمت عمل گیرد و از کیان مکتب تشیع محافظت نماید.

این تحقیق با عنوان آموزش معنوی از آثار امام محمد غزالی با هدف تبییناین رویکرد این تحقیق کتابخانه ای و نقلی است . هدف اصلی از مطالعه حاضر تهیه پاسخ مناسب برای این پرسش که:« ابعاد فردی و اجتماعی آموزش معنوی از دیدگاه غزالی کدامند؟»1-

بزهکاری اطفال یکی از معضلات مطرح در حوزه سیاست گذاری های اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و بهداشت روانی جامعه می باشد. جامعه ما نیز علی رغم برخورداری از فرهنگ و آداب سنن متعالی و پایبندی به اصول تربیتی اسلام و تلاش مسئولان در جهت از بین بردن زمینه های بزهکاری و هدایت کودکان از این عارضه اجتماعی مصون نبوده و روند روبه رشد آن محسوس و نگران کننده است. حساسیت این موضوع و تحقیق در این زمینه با توجه به در صد بالای کودکان و نوجوانان جامعه ما بیشتر است. همچنین با رشد تکنولوژی و تحولات رسانه ای انتقال زمینه های انحرافات اخلاقی و بزهکاری از جامعه ای به جامعه دیگر، از شهری به شهر دیگر بر پیچیدگی موضوع و دشواری مهار این مشکل بزرگ اجتماعی افزوده است. بر این اساس لزوم تحقیق و ریشه یابی و شناخت عوامل بروز این پدیده ضد اجتماعی و یافتن راههای پیشگیری و درمان آن و همچنین وضع مقررات مناسب در برخورد با آن پیش از پیش احساس می شود. در این پایان نامه برخی از گزیده ترین نتایج برای حل مشکل مزبور عبارتند از: با آموزش والدین، حمایت از خانواده ها از لحاظ اقتصادی، با گسترش صلاحیت ها و مهارت های اجتماعی می توان خانواده را به یک محیط مطلوب برای تربیت صحیح کودکان تبدیل نمود و با حمایت از خانواده ها و کودکان در معرض خطر نیز می توان از بزهکاری اطفال پیشگیری نمود. مهمترین و مؤثرترین آموزش بعد از محیط خانواده در محیط مدرسه و از سوی مربیان انجام می پذیرد. کانون اصلی راهکارهای اجتماعی پیشگیری از بزهکاری از طریق مدرسه، باید سیاست هایی باشد که موارد افت تحصیلی، رفتار اخلال گرایانه و فرار از مدرسه و دیگر مشکلات رفتاری دانش آموزان را به حداقل برسانند. البته قابل ذکر است که سیستم آموزشی ما نیاز به تغییرات اساسی دارد. پلیس نیز می تواند با همکاری در مدارس هم به کودکانی که در خانواده های سالم به سر می برند و هم به کودکان در معرض خطر کمک نماید و باعث پیشگیری از بزهکاری اطفال شود.

پژوهش حاضر با هدفِ بررسی اثر بخشی آموزش تفکر انتقادی بر باور های معرفت شناختی دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه یزد انجام گرفت که از لحاظ هدف در طبقه تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش گردآوری داده ها در قالب تحقیقات آزمایشی قرار می گیرد. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دوره ی کارشناسی دانشگاه یزد در سال تحصیلی 91-1390 به تعداد 11052 نفر بوده است. جهت انتخاب گروههای نمونه تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایِ مرحله ای از بین 14 دانشکده ، دانشکده علوم انسانی ، از بین پنج گروه موجود در این دانشکده ، گروه علوم تربیتی و روانشناسی ،از بین رشته های مختلف تحصیلی این گروه ، رشته ی علوم تربیتی ، از بین دروس ، درس مقدمات روش تحقیق در علوم تربیتی و از بین کلاس های تشکیل شده برای این درس ، دو کلاس به عنوان نمونه انتخاب شد که درمراحل بعد به صورت تصادفی یک کلاس به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به عنوان گروه کنترل تعیین شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ی معرفت شناختی شومر (1992) با 63 گویه بود که پایایی کل توسط دوئل ، شومر و آیکنز (2001) بررسی وبرابر با 74/ گزارش شده است.همچنین روایی توسط پنگ و جرالد (2006) تأیید شده است. برای توصیف داده ها وتحلیل فرضیه های تحقیق از شاخص های آمار توصیفی و روش آماری تحلیل کوواریانس(پس ازبررسی پیش فرض های آن) استفاده شد. مهمترین نتایج به دست آمده نشان دادآموزش تفکر انتقادی باعث بهبود باورهای معرفت شناختی دانشجویان گروه آزمایش در مقایسه با دانشجویان گروه کنترل شده است.درتحلیل خرده مقیاس های باورهای معرفت شناختی نیزمشخص شدآموزش تفکر انتقادی باعث افزایش باورهای معرفت شناختی افراد در ابعاد توانایی ذاتی یادگیری، ساده بودن دانش، قطعیت دانش، منبع دانش و یادگیری سریع دانش شده است، امااین آموزش تأثیرمتفاوتی بر باور های معرفت شناختی دانشجویان دختر و پسر نداشته است. درپایان گزارش، محدودیت های تحقیق وپیشنهادهای عملی و موضوعی برای تحقیقات آینده ارائه شده است .

هدف از این پژوهش، تحلیل مبنای معرفت‌شناسی برنامه‌درسی از منظر اساتید و دانشجویان گروه علوم‌تربیتی دانشگاه کردستان بود. بدین منظور جهت گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق‌ساخته‌ای بر مبنای پرسشنامه استاندارد باورهای معرفت‌شناسی شومر (1990) طراحی شد. با استفاده از روش نمونه‌گیری دردسترس، تعداد 88 نفر از دانشجویان کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و اساتید گروه علوم تربیتی مورد سنجش قرار گرفتند تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های پژوهش حاضر در دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت. در سطح توصیفی از شاخص‌هایی هم‌چون میانگین، انحراف‌استاندارد و جداول و نمودارهای توزیع فراوانی استفاده شد. همچنین در سطح آمار استنباطی، از آزمون‌های کلموگروف اسمیرنف، آزمون تک‌نمونه‌ای، آزمون فریدمن، آزمونtبرای دو گروه مستقل، آزمون تحلیل واریانس یک‌راهه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. جهت سنجش پایایی پرسشنامه باورهای معرفت‌شناسی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آلفای 731. را نشان داد. از آن‌جا که ضریب آلفای کرونباخ، بالاتر از 70. بود، لذا پایایی پرسشنامه نیز مورد تأیید قرار گرفت. از آن‌جا که در پژوهش حاضر، برای متغیر باورهای معرفت‌شناسی، پنج مولفه‌ی توانایی ثابت، یادگیری سریع، دانش ساده، دانش قطعی و منبع دانش در نظر گرفته شد، لذا در ادامه هر یک از این مولفه‌ها در قالب پنج سوال جزئی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج حاکی از آن بودند که به جز یادگیری ثابت میزان رشد یافتگی باورهای معرفت‌شناسی افراد در در تمامی ابعاد، در سطح بالایی بوده است

بررسی همه جانبه معماری بناهای آموزشی، بدون شناخت نظام تفکر آموزشی، امکان پذیر نخواهد بود.مسجد به عنوان نخستین بنای تشکیلاتی حکومتی در اسلام، اگرنشان از جایگاه عبودیت در نظام اسلامی دارد، کارکرد های دیگر این نظم نوساخته را نیز پاسخ می‌دهد. به تدریج برخی از این عملکردهادارای مکان‌هایی مستقل می‏شوندآموزش از این دسته است که البته با استقلال بنا، پیوند میان آن و عبادت در طول تاریخ اسلام و بخصوص در ایران گسسته نمی‌شود. با تکامل نظام آموزشی در مدارس اسلامی، در دوره صفوی شاهد پیوستن مجدد کارکردهای مسجد و مدرسه در یک بنا هستیم. این گونه معماریکه مسجد-مدرسه نامیده می‌شود، همچون دیگر ساخت و سازهای این دوره دارای ویژگی‌های فاخری است و در دوره قاجار نیز به گونه‌ای، از نمونه‌های متعالی معماری شمرده می‌شوند.امروزه رجوعی معمارانه به معماری مسجد-مدرسه‌ها با هدف ترمیم گسست و انقطاع صورت گرفته در سنت معماری این نوع از بنا و احیای ارزش های زیبایی شناختی در معماری امروز بناهای با کارکرد آموزش دینی، با نگاهی آینده نگر به ساحت معماری و فضای داخلی، ضروری می نماید. لذا تبیین مبانی ای که روند طراحی معماری را در مقوله بناهای آموزشی-نیایشی، راهبری کنند هدف اصلی پژوهش حاضر قرار گرفته است.پژوهش پیش رو براساس هدف، جزء تحقیقات کاربردی است. و بر اساس روش، رویکردهای مختلفی چون تاریخی-توصیفی، اسنادی، تحلیلی و میدانی با توجه به هدف هر بخش گزینش شده است. در روند تاریخیاز منابع مکتوب، منابع تصویری، منابع ساختمانی و اسناد الکترونیکی استفاده شده است. پژوهش با استفاده از مبانی تفکر اسلامی با چهار رویکرد به بررسی رابطه میان مسجد و مدرسه می پردازد؛ تاریخی، ساختار شهری، وقفنامه ها و کالبد معماریدر تحلیل تاریخی نقاط عطف گسست و پیوست بنای مسجد و مدرسه و علل آن مورد توجه قرار گرفته و سیر تاریخی آن را به تصویر میکشد. همنشینی این دو بنا در شهر های ایران در بخشی دیگر و تاثیر وقفنامه ها بر نسبت میان مسجد و مدرسه بررسی شده است. شناخت شیوه فضاسازی درالگوی مسجد-مدرسه درگذشته و نیز امکان‌‌سنجی شرایط بازآفرینی این الگوی ترکیبی در سطح شهر و محلات از اهداف پژوهش می‌باشد. در دسته‌بندی بنای مسجد-مدرسه‌ها، متفاوت با گونه‌شناسی‌های انجام گرفته، از ویژگی‌ الگوهای فضایی معماری ایرانی استفاده شده، و نتایج قابل توجهی از این نوع از نگاه به فضای مسجد-مدرسه‏ها به دست آمده است.همین روش به صورت مفصل، دربررسی نمونه موردی مسجد سید اصفهان به کارگرفته شده است.در پایان با بررسی محورهای یاد شده در فصول و دسته‌بندی نمونه‌ها، پیشنهاداتی جهت ایجاد ارتباط و پیوست مجدّد مسجد، مدرسه و مردم ارائه گردید. نتایج به دست آمده از این تحقیق، مشخص می‏کند، که پیوند و همسو شدن علم و دین، سنت فکری معماری اسلامی را احیاء نموده و در برپایی و ادامه حیات آن موثر بوده است. نیز این امکان فراهم است، اگر بتوان با استفاده از این تفکر در دوره‏های تاریخی و ظرفیت‏ها و قابلیت‏های ذاتی آن، در حفظ و زنده نمودن ارزش‏های مادی و معنوی بهره برد. ضرورت هم‏فکری و همراهی مهندسان، و عالمان دینی و بانیان در طراحی و ایجاد مدارس جدید از دیگر نتایج تحقیق است.

آموزش مفاهیم فلسفی وکلامی به کودکان به عنوان روشی برای پرورش قوّه تفکر از دیر باز مورد توجّه بسیاری از اندیشمندان داخلی و خارجی قرار گرفته است. دراین آموزش، درگیر نمودن ذهن کودک با مفاهیم فلسفی و کلامی موجب پرورش قدرت تفکر در آنان می شود. پژوهش حاضر با نظر به اینکه تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی در بسیاری از جوامع سبب ایجاد تضادهای های فکری و کاهش مهارت اندیشه ورزی در کودکان شده است، در ضمنِ مراجعه به منابع و مآخذ متعدد به بررسی امکان آموزش مفاهیم فلسفی و کلامی به کودکان با تاکید بر مفهوم خدا پرداخته است. بنا بر یافته های پژوهش آموزش مفاهیم فلسفی و کلامی در قالب برنامه ای از پیش تعیین شده توسط متیو لیپمن با عنوان برنامه آموزش فلسفه به کودکان (فبک) با برگزاری کلاس های آموزشی و تدریس مربیان متخصص قابل اجرا می باشد. او آموزش مفاهیم را در قالب محتواهایی به صورت طرح بحث، داستان و فعالیت های آموزشی مانند شعر، نمایش، موسیقی، کاردستی محقق ساخته اما عدم بومی سازی محتواهای آموزشی که از نوعی نگاه غربی برخاسته، اجرا نمودن این شیوه آموزشی را در ایران که بر جهان بینی الهی و مبانی کلامی استوار بوده با مشکل مواجه ساخته است. در چند دهه اخیر آموزش این مفاهیم در ایران توسط بنیاد حکمت اسلامی صدرا، با هدف ایجاد مهارت اندیشه ورزی در کودکان شروع به کار نموده اما همواره به آموزش مفاهیمی چون مفهوم خدا کمتر به آن پرداخته شده است. از این رو در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی، موضوع مورد نظر را مورد نقد و بررسی قرار داده و نشان می دهیم که آموزش مفاهیم فلسفی و کلامی چون تفکر، استدلال، صداقت، شجاعت، حسادت، صبر، خشم، غیبت و در نهایت امر آموزش مفهوم خدا توسط والدین کودک و مربیان آموزشی، با در نظر گرفتن رشد ذهنی کودکان درمقاطع سنی مختلف و با اجرای روش های ثمثیلی، نمادین سازی، الگوسازی و ... که منطبق با مبانی دینی و فرهنگی کشورمان است، امکان پذیرمی باشد.

معرفت شناسی یا نظریه دانش، بنیادهای معرفت را تعریف می کند. معرفت شناسی با مفاهیم کلی و بنیادین شناخت سر و کار دارد. هدف از این پژوهش بررسی دیدگاه معرفت شناسی ابوعلی سینا و استخراج دلالت های آن در زمینه فرایند یاددهی- یادگیری بود. روش این پژوهش کیفی و برای رسیدن به اهداف پژوهش از رویکرد تحلیلی، اسنادی استفاده شده است. شیوه تحلیلی در پی آن است تا شرح واضح و روشنی از یک موضوع در اختیار گذارد. مقوله های مورد بررسی در این پژوهش عبارت بودند از: منبع معرفت، حقیقت، تدریس و یادگیری. ابزار گردآوری اطلاعات، کتابها، مقالات و سایت های موجود در زمینه افکار ابن سینا بوده است. جامعه مورد مطالعه آثار مکتوب فلسفی و تربیتی بوعلی سینا و سایر کتابها و پایان نامه ها و سایتهای اینترنتی در زمینه دیدگاه فلسفی و تربیتی ابوعلی سینا بوده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش بدین صورت بوده است که در ابتدا داده های جمع آوری شده به طور جداگانه مقوله بندی شده اند، مقوله های مورد مطالعه کدگزاری، دسته بندی، مقایسه و پس از آن مورد تفسیر قرار گرفته است. یافته های پژوهشی حاکی از این است که در نظر ابن سینا معرفت متمثل شدن حقیقت شییء در نزد مدرک، به نحوی که وسیله ادراک آن را مشاهده کند بوده است. ابن سینا ابزار کسب معرفت را حس و عقل معرفی و ملاک تشخیص حقیقت را مطابقت با واقع تعریف نموده است. دلالت های این نظریه در حوزه تدریس و یادگیری این بوده که در نظر وی تدریس فعالیتی منظم، هدفمدار و از پیش تعیین شده است که به منظور ایجاد شرایط مطلوب یادگیری در محیط رسمی مدرسه صورت می گیرد. نقش معلم در این رویکرد بسیارمهم است. همین طور یادگیری از نظر وی فرایند تحقق بالفعل عقل نظری و عقل عملی برای رسیدن به کمال بوده و در تحقق یادگیری، روش یادگیری گروهی را بر روش یادگیری انفرادی ترجیح داده وحق مطلب را در توجه به تفاوتهای فردی فراگیران ادا نموده است.

موضوع این رساله «روش آموزش توحید در قرآن»، و هدف آن، استنباط، بررسی و تبیین روش‌های آموزش توحید در قرآن است. این پژوهش که از نوع توصیفی تحلیلی است، با روش تفسیر اجتهادی انجام شده است.با توجه به اینکه توحید مراتب گوناگونی دارد، در این رساله روش‌های آموزش توحید بر اساس این مراتب ـ توحید ذاتی، صفاتی، افعالی، الوهی و عبادی ـ تقسیم‌بندی، و از طریق تدبّر در آیات مربوط به هر یک استنباط و تبیین شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که قرآن برای آموزش هر یک از مراتب توحید، از روش‌های گوناگونی بهره برده است؛ که برخی روش‌ها در همه مراتب یا بعضی از آنها مشترک است.مهم‌ترین روش‌های عام آموزش توحید در قرآن عبارت است از: اعلام صریح، استدلال، مفروض گرفتن، ارائه نمونه عینی، پرسش و پاسخ، آ‌موزش عملی، استناد به لوازم، به کارگیری اسلوب‌های بیان انحصاری، قصه‌گویی، انذار و تبشیر، مقایسه، تشبیه و تمثیل، و تکرار. قرآن هم‌چنین برای آموزش توحید عبادی که از مراتب عملی توحید است، روش‌های خاصی را به کار برده که عبارت است از: امر (به عبادت خداوند)، نهی (از عبادت غیر خداوند)، بر انگیختن عواطف و احساسات، ترغیب و تبشیر، و معرفی الگو.در میان روش‌های آموزش توحید، «اعلام صریح» و «استدلال» تقریباً در همه مراتب به کار رفته‌ است؛ یعنی قرآن حقایق توحیدی را هم صریحاً اعلام، هم برای آن استدلال کرده است. بنابراین، می‌توان روش اصلی قرآن در آموزش توحید را در دو عنوان «اعلام» و «استدلال» خلاصه کرد. بر این اساس، روی‌کرد کلی قرآن در مسأله آموزش توحید، ترکیب «استدلال» و «غیر استدلال» است.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش سبک زندگی اسلامی بر میزان سلامت روانی جوانان انجام شده است. جامعه آماری نیز از جوانان شهر تهران در سال تحصیلی 91ـ90 انتخاب شده است. ابتدا پرسش‌نامة سلامت روانی و باورهای مذهبی برای 240 جوان (120 دختر و 120 پسر) به‌صورت تصادفی اجرا شد. از میان این افراد 60 نفر از جوانان ازنظر سن، جنس، وضعیت اقتصادی باتوجه‌به آزمون‌های همتا انتخاب شدند و تصادفی در 3 گروه 20 نفری قرار گرفتند. آموزش «سبک زندگی اسلامی» برای گروه نخست گذاشته شد. گروه دوم، گروه «کنترل» بودند که هیچ آموزشی برای این افراد اجرا نشد. گروه «پلاسیبو»، گروه سوم بودند که برای آنها جلسات پرسش و پاسخ گذاشته شد؛ ولی جلسات آموزشی خاصی نبود. در پایان 15 جلسه آموزش سبک زندگی اسلامی، هر 3 گروه با پرسش‌نامة سلامت روانیِ «پس‌آزمون» سنجیده شدند. دستاورد این تحقیق نشان داد که میان آموزش سبک زندگی اسلامی و سلامت روانیِ جوانان، رابطه وجود دارد. همچنین سبک زندگی اسلامی، مایة افزایش سلامت روانی جوانان است. همچنین، میانگین نمره‌های افراد در گروه آزمایشی به‌گونه معناداری از گروه‌های پلاسیبو و کنترل بیشتر بود که بیانگر اثربخشی این روش و تقویت رفتارهای مثبت و جلوگیری از اثرات سوء‌رفتار جوانان است. براساس دستاوردهای این پژوهش، افزون‌بر تأیید چارچوب نظری و همسویی با پیشینة پژوهش‌های انجام‌شده؛ می‌توان جایگاه خاصی را برای آموزش سبک زندگی اسلامی افراد قائل شد و از پتانسیل‌های لازم در این زمینه بهره گرفت.