جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين مقاله به بررسي هويت جنبش‌هاي نوپديد ديني می‌پردازد و با بررسي ويژگي‌هاي کلي اين جنبش‌ها بر اين حقيقت تأکيد می‌کند که با وجود اختلاف‌هاي زيادي که بين آنها وجود دارد؛ اما همگي در برخي خصوصيات، اشتراک دارند که آن خصوصيات با اديان شرقي همانند است؛ خصوصياتي همچون خداي غير شخصي، استفاده از سحر و جادو، تناسخ و کاربرد گسترده اصطلاحات رايج در اديان شرق. اما محور ديگر اين مقاله، تأکيد بر اين حقيقت است که جنبش‌هاي نوپديد ديني اصولا از لحاظ تاريخي نيز داراي منشأ شرقي هستند. کانون جنبش‌هاي نوپديد، کشور ژاپن است و آيين بودا با حضور در ژاپن و التقاط با اديان ديگري که در اين کشور حضور داشتند، به شکل‌گيري اين جنبش‌ها انجاميد و در شرايط خاص اجتماعي، اين جنبش‌ها گسترش و ناگهان صحنه اجتماعي ژاپن را پر کردند. بنابراين آيين بودا اصلي‌ترين بازيگر در شکل‌گيري جنبش‌هاي نوپديد ديني است و ژاپن، کشوري است که اين جنبش‌ها در آن شکل گرفته و سپس به ساير مناطق جهان انتقال يافته است.

وصول و درک حقیقت جز با طی طریقت میسر نمی شود و این مهم تنها با تخلق به شریعت و فهم اسرار آن ممکن می گردد و حالات و مقامات سالک ظهور این واقعیت است. در سیر تالیفات بزرگان علم و اندیشه، آثار به جا مانده در سیر و سلوک نظری و عملی همچون خورشیدی فروزان فراروی تشنگان اندیشه های پاک و طالبان وصول به سرچشمه حقیقت می درخشد. حکما و عالمان ربانی هر یک به بیان گوشه ای از این اسرار پرداخته وکوشیده اند پرتوهایی از انوار الهی را که بر قلوب آن ها تابیده در اختیار مشتاقان قرار دهند. بر این اساس، کتب زیادی از آن بزرگواران در موضوعات اسرار شریعت، اخلاقیات و عرفان نظری و عملی به یادگار مانده است.در میان این بزرگان می توان از نور الدین محمد کاشانی، معروف به نورالدین اخباری از خاندان عارف پرور فیض کاشانی و از شاگردان ملامحسن فیض کاشانی و علامه مجلسی، نام برد. لذا با توجه به اهمیت و ضرورت شناخت این بزرگواران و تصحیح کتب خطی و ارائه آن به جامعه فرهنگی در این مقاله به شرح حال مختصر ایشان و معرفی و تحلیل محتوایی نسخه خطی ارزشمند و کم نظیر کتاب مصفاه الاشباح و مجلاه الارواح موسوم به کتاب تفکر از آثار این عالم ربانی و عارف والامقام که نگارنده آن را تصحیح کرده است، پرداخته می شود.

سَنْت نيرنکاري، جنبشي اصلاحي است که در درون آيين سيکه به وجود آمده است. مهم‌ترين تعاليم اين جنبش عبارت است از: تأکيد بر يگانگي مطلق و بي‌شکل بودن ذات الهي، نفي برتري اديان نسبت به هم، تأکيد بر برابري انسان‌ها از هر نژاد و دين، و پيروي مطلق از رهبر معنوي (گورو) به عنوان معلّمي به اشراق رسيده و واسطة فيض الهي. اين جنبش اصلاحي تمام تشريفات و الزامات ظاهري سيکه‌هاي خالصا را رد می‌کند و آنان را بي‌ثمر می‌داند، و تنها بر ذکر هميشگي خداوند يگانة بي‌شکل و توجّه به عمق آموزه‌هاي اديان تأکيد دارد. همچنين اين جنبش بر خلاف سيکه‌هاي خالصا به گورويي زنده معتقد است و گورو بودن کتاب مقدّس سيکه‌ را نمي‌پذيرد. بنيانگذاران جنبش سَنت نيرنکاري هرچند شکل‌گيري آن را بر مبناي فرمان الهي تلقّي می‌کنند؛ ولي با اين حال، هرگز اين جنبش را به‌ عنوان ديني مستقل يا يکي از مذاهب و فرقه‌هاي آيين سيکه‌ مطرح نمي‌کنند؛ بلکه همواره خود را جنبشي اصلاحي براي دعوت تمام انسان‌ها به يگانه‌پرستي و برابري انسان‌ها و نفي تعصبات نژادي و ديني معرفي می‌کنند. به اين دليل هيچ‌گاه، پيروان اين جنبش، مسلک خود را دين يا مذهب[2] نمي‌خوانند؛ بلکه بيشتر از واژة نهضت يا جنبش معنوي[3] براي پيشوند نام سَنْت نيرنکاري استفاده می‌کنند.

نظریه اخلاقی کانت یکی از نظریات مهم در فلسفه اخلاق است که همیشه مورد توجه شارحان و منتقدان بوده است. این نظریه گرچه دارای نکات مثبت زیادی است، ولی همانند هر نظریه بشری دیگری دارای اشکال هایی نیز هست. در این مقاله سعی شده است انتقادهایی که به نظر می رسد بر اخلاق کانت وارد است ذکر شود. برخی از این اشکال ها عبارتند از: تعمیم پذیری ویژگی قانون است نه معیار اخلاقی بودن عمل، تجویز اعمال نادرست و ممنوعیت اعمال درست به وسیله ملاک تعمیم پذیری، امکان اختلاف افراد در تعمیم پذیر دانستن یک قاعده، عدم کارآمدی اصل غایات، اشکال بر ارزش ذاتی عقل، اشکال بر تنها خیر ذاتی بودن اراده نیک، اشکال اطلاق اوامر اخلاقی، مشکل تعارض وظایف، عدم توجه به شخصیت، انگیزه ها و عواطف درونی فاعل و عدم پوشش کل حیات اخلاقی به وسیله مفهوم وظیفه.

يكی از موضوعاتی كه درميان عالمان و صاحب نظران اسلامی مطرح می باشد ايـن مـسئله اسـت كـه آيـا می توان فقه را به حريم مسائل اخلاقی توسعه داد و موضوعات و مسائل اخلاقی را از نگاه فقه وتكليـف بررسی نمود يا خير؟ در اين مورد دو ديدگاه عمده در ميان صاحب نظران مطرح است. ديدگاه نخست كه بيشتر عالمان اسـلامی - اعـم از فقيهـان و عالمـان اخـلاق - پيـرو آننـد و روش و سيره عملی آنان در تأليف آثار فقهی و اخلاقی نيـز همـين نظريـه را تأييـد مـی كنـد ، آن است كه موضوعات و مسائل اخلاقی از فقه جداست، از اين رو نمی توان فقه را به حـريم اخـلاق گسترش داد. عمده ترين دلايلی كه برای اين ديدگاه اقامه شده، آن است كه علـم اخـلاق و فقـه دو علم متفاوت با مسائلی مختلف اند كه هريك بايد در جايگاه خود مورد بحث و بررسـی قـرار گيرد. افزون براين، توسعه فقه به حريم اخلاق پيامدهای ناخوشايندی را هم برای فقه و هم بـرای اخلاق درپی دارد كه اين امر مانع گسترش فقه به حريم اخلاق می گردد. ديدگاه دوم كه اين تحقيق در صدد تأييد و اثبات آن می باشد، اين است كه گسترش فقه بـه حريم اخلاق جايز و بلكه از جهاتی ضرورت دارد؛ زيرا اينكار، علاوه بر اينكه پيامـد های مـورد ادعا در مورد ورود فقه به حريم اخلاق را در پی ندارد، فوايدی نيـز بـرای افـراد و جامعـه بـه بـار می آيد كه لزوم ورود فقه به حريم مسائل اخلاقی را دو چندان می كنـد. آيـات قـرآن، روايـات و سيره برخی از فقيهان و مفسران آيات الاحكام از عمده ترين دلايلی است كه می توان بـرای اثبـات ايـن ديدگاه بدان استناد كرد.