جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دکتر علی شریعتی : خوب، من می‏خواهم در این‏جا به یک مسأله ‏ی اساسی بپردازم. مسأله ‏ی اساسی‏ ای که در میان روشن‏فکران الان مطرح است، روشن‏فکران افریقا، روشن‏فکران آمریکای لاتین، آسیا و تازگی در ایران هم مطرح است، (اگرچه در ایران قبل از آن که روشن‏فکران اروپایی و به خصوص افریقایی مطرح کنند، مطرح بوده و بعد فراموش شده. ولی حالا چون دوباره در اروپا مطرح شد، آثار و دامنه‏ اش به محافل روشن‏فکری ایران هم رسیده است.) و آن مسأله، «بازگشت به خویش: است و قبلاً باید توضیح بدهم که اگر شنیده ‏اید من به مذهب تکیه می‏کنم، به اسلام تکیه می‏کنم، تکیه‏ ی من به یک اسلام رفورم شده و تجدید نظر شد‏ه ‏ی آگاهانه و معینی بر یک نهضت رنسانس اسلامی است و این بینش مذهبی برای من از این طریق به دست نیامده که بنشینم فرقه ‏های مختلف و ادیان گوناگون را جلوی خودم بگذارم و بعد یکی یکی آن‏ها را مطالعه کنم و بالأخره به اسلام، تحت عنوان «دین برتر» معتقد شوم. بل‏که من از طریق دیگری رفته‏ ام و اعلام آن طریقه در این‏جا به خاطر آن است که فقط روشن‏فکران و دانشجویان معتقد به مذهب نیستند که می‏توانند دعوت مرا گوش دهند و بپذیرند. بل‏که هر کس که روشن‏فکر است و آگاهی مستقل دارد و می‏خواهد به جامعه ‏ی خودش خدمت کند و رسالت روشن‏فکری خودش را نسبت به نسل و زمان خودش حس می‏کند، می‏تواند از همین راهی که ما رفتیم برود. خلاصه بر اساس یک فکر و عاطفه ‏ی مذهبی نیست که من مسأله ‏ی مذهب را به این شکل، در جامعه مطرح می‏کنم. چه، اتکای من به مذهب، طوری است که یک روشن‏فکر که احساس مذهبی هم ندارد، می‏تواند با من بیاید و بر آن تکیه کند. منتهی من تکیه ‏ام به عنوان یک ایمان و یک مسؤولیت اجتماعی است. ولی آن روشن‏فکر فقط به عنوان یک مسؤولیت اجتماعی می‏تواند با من شریک شود. به هر حال، در این‏جا می‏خواهیم به عنوان روشن‏فکری که مسؤول زمان خودش، عصر و نسل خودش است، هدف از مسؤولیت خودمان را مشخص کنیم و نقش اجتماعی ‏ای که روشن‏فکران و تحصیل‏کرده ‏ها و انتل لکتوئل ‏های جامعه ‏ی آسیایی، یا اسلامی بر عهده دارند معین کنیم. (آن‏چه که گفته‏ اند، آن‏چه را که بخش‏نامه کرده ‏اند و از خارج املاء کرده ‏اند، به عنوان ایدئولوژی جا زده ‏اند، کاری نداریم.) و بعد بر اساس همان شعاری که همه‏ ی روشن‏فکران مذهبی و غیر مذهبی (به خصوص از جنگ بین ‏الملل دوم) مورد قبولشان است (چنان که عمر اوزگان، امه ‏سه ‏زر، فرانتس فانون، اوژن یونسکو، معتقدند که باید هر جامعه‏ ای بر اساس تاریخ و فرهنگی که دارد، روشن‏فکر شود و با تکیه به تاریخ و فرهنگ و زبان عموم، نقش روشن‏فکری و رسالت خودش را بازی کند. بر اساس همین سه شعار. باری، مسأله‏ ی بازگشت به خویشتن، شعاری نیست که الان در دنیا مذهبی ‏ها مطرح کرده باشند. بل‏که بیش‏تر روشن‏فکران مترقی غیر مذهبی این مسأله را برای اوّلین بار مطرح کرده ‏اند. مانند امه ‏سه ‏زر در افریقا، مثل فرانس فانون، مثل ژولیوس نی‏ره ‏ره، مثل جوموکنیاتا، مثل سنقر د و سنگال، مثل کاتب یاسین، نویسنده‏ ی الجزایری، و مثل جلال آل احمددر ایران. این‏ها هستند که شعار بازگشت به خویش را مطرح کرده ‏اند و هیچ کدامشان تیپ مذهبی نیستند. این‏ها از چهره ‏های برجسته ‏ی نهضت روشن‏فکری در جهان، و از رهبران ضد استعماری در دنیای سوم هستند و مورد قبول همه ‏ی جناح ‏ها. پس بر اساس همین دعوت می‏ آییم در ایران، و در این جامعه، و این نسل، و این عصری که ما الان هستیم و مسؤول آن می ‏باشیم، این مسأله را مطرح می‏کنیم و بر این اساس است که وقتی مسأله‏ ی بازگشت به خویش مطرح است، برای من مذهبی، با توی غیر مذهبی که هر دو در مسؤولیت اجتماعی‏مان مشترک هستیم و به تفاهم مشترک رسیده ایم، مسأله تبدیل می‏شود از «بازگشت به خویش» به «بازگشت به فرهنگ خویش» و شناختن آن خویشتن که ما هستیم، و در این مسیر مطالعات است که می‏رسیم به «بازگشت به فرهنگ اسلامی و ایدئولوژی اسلامی» و اسلام، نه به عنوان یک سنت، وراثت، یک نظام یا اعتقاد موجود در جامعه، بل‏که اسلام به عنوان یک ایدئولوژی، اسلام به عنوان یک ایمان که آگاهی دارد و آن معجزه را در همین جامعه ‏ها پدید آورد، و در حقیقت تکیه بر اساس احساس موروثی دینی و یا یک احساس خشک روحانی نیست. بر اساس شعار روشن‏فکرانه‏ ای است که برای همه‏ ی روشن‏فکران در سطح جهانی مطرح است و بر اساس آن مسأله‏ ای که نویسنده‏ ی کتاب «مسیح، باز مصلوب» می‏نویسد، (این کتاب به فارسی ترجمه شده و من خواندن آن را به همه ‏ی دوستانم توصیه می‏کنم.) و بر اساس همین شعار است که من در ایران می‏گویم: «حسین، باز شهید». من اوّلاً می‏خواهم این را روشن کنم که بازگشت به خویش، بسیار خوب، این شعار همه است. هم شعار امه‏ سه ‏زر در ایران است و هم در افریقا و هم شعار فرانتس فانون در جزایر آنتیل امریکای جنوبی است. و ما مطلب دیگر را باید در این منطقه‏ ی فرهنگی و تاریخی و جغرافیایی روشن کنیم. وگرنه شعار بازگشت به خویش به صورت یک شعار مبهم و کلی ذهنی درمی‏آید. چنان که امروز به صورت مبتذل درآمده و آن نفی اصالت فرهنگی انسان‏ها در دنیا است برای تثبیت اصالت مطلق ارزش‏های غرب.

دست توفیق، حجه الاسلام و المسلمین دکتر احمد احمدی را مهمان و سخنران ویژه مراسم بزرگداشت علامه طباطبایی مفسر بزرگ قرآن و فیلسوف ژرف اندیش دنیای اسلام کرد. ایشان در کمال بزرگواری و علی رغم کمبود فرصت، دعوت دانشکده علوم حدیث را پذیرا شدند و افزون بر ارائه سخنرانی، پرسش های دانشجویان گرامی را نیز به پاسخ نشستند. مطالب آمده در این سخنرانی و نیز پرسش و پاسخ ها، بس مهم و درخور توجه است؛ زیرا استاد احمدی در هر دو عرصه عقل و نقل، تا آخرین مدارج متداول علمی در حوزه های دینی و دانشگاهی پیش رفته و سال های متمادی است که در هر دو عرصه به تدریس در عالی ترین سطوح آموزش اشتغال دارد. این استاد کهنسال (متولد1312) که در هشتمین دهه عمر خود قرار دارد، ده ها سال در محضر عالمان بزرگ دینی، مانند آیت الله بروجردی، محقق داماد، مشکینی، امام خمینی(ره)، علوم نقلی را فراگرفته و نزدیک به پانزده سال نیز در محضر پرفیض علامه طباطبایی، به جد و جهد، به فراگیری فلسفه، تفسیر و حدیث پرداخته است.دکتر احمدی، دکترای فلسفه غرب را نیز در اندوخته های خود دارد و از سال 1352 هجری تاکنون عضو هیات علمی دانشگاه تهران است. او، بیش از پنجاه مقاله دارد و چندین کتاب را تالیف و ترجمه کرده است. نقد تفکر فلسفی غرب و اصول و روش های تربیت در اسلام، از جمله نوشته های ایشان است. داشتن اندیشه های فلسفی در کنار تعبد به متون دینی و به خاطر سپاری صدها بیت اشعار فارسی و خیال پردازی های ظریفانه در کنار تفکر منطقی، نشان دهنده سریان روح مواج و زیبای علامه طباطبایی در شاگردان ممتاز ایشان است.