چکیده :
جین مک اولیف[۱] استاد و پژوهشگر سرشناس بین المللی اسلام در سال ۱۹۴۴ در پنسیلوانیا ایالات متحده متولد شد. درجه کارشناسی فلسفه و مطالعات کلاسیک را در ۱۹۶۸ از کالج ترینیتی[۲] دختران در واشنگتن دی سی و کارشناسی ارشد مذهبشناسی و دکترای اسلامشناسی را از دانشگاه تورنتو اخذ کرد. از ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۸ ریاست کالج جورج تون[۳] را بر عهده داشت. در همین زمان از اساتید گروه تاریخ و گروه مطالعات اسلامی و عربی دانشگاه بود. در جولای ۲۰۰۸ بود که به عنوان استاد ارشد وارد کالج برایان مور[۴] شد و هنوز در همان مرکز مشغول به کار است. مک اولیف سمتهای دیگری را در دانشگاه های مختلف عهده دار بوده است، از جمله نائب رئیسی و استادی در دانشگاه اموری[۵]، ریاست گروه مطالعات مذهبی دانشگاه تورنتو و استادی مطالعات اسلامی در گروه تمدن خاورمیانه و خاور نزدیک دانشگاه تورنتو.
نزدیک به سه دهه است که تمرکز مطالعاتی مک اولیف بر اسلام و گفتگوی میان ادیان و مذاهب قرار گرفته، که به گفته خود او هر دو موضوع در تقویت ایمان و روحیه دینی او موثر بوده است. تحصیل در رشته مطالعات اسلامی موجب کشف مسیرهای جدید و برانگیختن حس کنجکاوی او شد چنانچه در این مورد میگوید : “هرگز فکر نمیکردم مسیر زندگی ام با اسلام و مطالعات دینی گره بخورد”. چرا که تا پایان دوران مدرسه علاقهای به موضوعاتی از این دست نداشت و چیزی از فرهنگ شرقی و بخصوص اسلامی نمی دانست. علاقمندی او به این مسیر پس از ورود به کالج ترینیتی بود. پس از فارغ التحصیلی از کالج، تحصیلات تکمیلی را به صورت پاره وقت در دانشگاه فورهام[۶] و مدرسه علوم دینی ادامه داد. در ۱۹۷۶ پس از به دنیا آمدن دو فرزندش با استفاده از کمک هزینه تحصیلی بنیاد دانفورث[۷] تحصیل در دانشگاه تورنتو را به صورت تمام وقت آغاز کرد. اگرچه در آن زمان هم هنوز هدفش مطالعات قرآنی نبود بلکه پژوهشهایش را در حوزه فلسفه دین انجام میداد. تحقیق در حوزه سنتهای ادیانی چون بودیسم و یهودیت شروعی برای رسیدن به پژوهشهای اسلامی و قرآنی بود. در راه سیر و سیاحتش میان سنتها و ادیان مختلف دورهای با عنوان فلسفه سیاسی اسلام در قرون وسطی گذارند که به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و کلید آغاز تحقیقات گسترده اسلامیاش بود. او لاتین و یونانی را در کالج ترینیتی آموخته بود و پس از وارد شدن به حوزه پژوهشهای اسلامی مشتاق یادگیری عربی و فارسی شد. پس از پایان دوره، مطالعاتی درباره مسائل بنیادی اسلام انجام داد، مسائلی همچون ریشه های تاریخی اسلام، تفسیر قرآن و مطالعات تطبیقی اسلام و مسیحیت. عنوان رساله دکترایش «مسیحیان در قرآن» بود که باعث شناخت و تثبیت جایگاه او در میان اعضای انجمن مطالعات خاورمیانه شد. خانم مک اولیف شباهتها و در عین حال تفاوتهای بسیاری میان اسلام و مسیحیت میدید. در میانه دهه هشتاد مدیریت یک انجمن مذهبی اسلامی- مسیحی را به عهده گرفت تا فرصتی برای گفتگو ادیان را فراهم کند و در همین زمان با کمیته ملی ارتباطات مسلمانان و مسیحیان کانادا همکاری میکرد.
مدتی به عنوان استادیار و سپس نائب ریس در مرکز الهیات دانشگاه اموری ایالات متحده مشغول بود و سپس به دانشگاه تورنتو بازگشت، جایی که سمَت استادی گروه تمدنهای خاورمیانه و خاور نزدیک و ریاست مرکز مطالعات مذهبی را برعهده گرفت. در دوران حضورش در آمریکا تلاش کرد تا دفتر گفتگوی اسقفهای کاتولیک را بازگشایی کند. ریشههای ابتدایی کار این دفتر مربوط به سال ۱۹۶۵ و زمان پاپ پل هفتم و به منظور ایجاد رابطه دینی با غیر مسیحیان از جمله مسلمانان بود. نزدیک به یک دهه، مک اولیف در گردهمایی سالانه دانشمندان مسلمان و مسیحی که توسط اسقف اعظم کانتربری برگزار میشد، شرکت داشت از جمله آنها همایشی پس از حادثه یازده سپتامبر بود. او خود را متعهد به برقراری دیالوگ میان ادیان میداند و با برگزاری و حضور در جلسات و همایشهای مختلف سعی در ایجاد درک متقابل، کنار گذاشتن اختلافات گذشته، برقراری رفاه و عدالت اجتماعی اخلاقی، و همچنین صلح و آزادی دارد.
در ایران جین مک اولیف بیشتر به واسطه دانش نامه شش جلدی قرآن کریم شناخته شده است که او در راس هیئت تحریریه آن قرار داشت. مقدمات شکلگیری «دایره المعارف قرآن» از سال ۱۹۹۳ شروع شد، مک اولیف در برنامهریزی برای چاپ و انتشار این مجموعه با سرویراستار ارشد انتشارات بریل در لیدن ھلند ملاقات کرد و خیلی زود چھار محقق تراز اول یعنی وداد قاضی[۸]، کلود ژیلیو[۹]، ویلیام گراھام[۱۰] و اندرو ریپین[۱۱] موافقت خودشان را برای ھمکاری اعلام و از سال ۹۳ میلادی کارشان را شروع میکنند. مھمترین ویژگی گروه ویراستاران مجموعه این بود که سعی کردند از تمام قرآنشناسان و قرآنپژوھان استفاده کنند. خود مک اولیف میگوید: «عزم من و سایر ویراستاران در مسیر برنامهریزی بر آن بود که اثری مرجع شامل بھترین یافتهھای مطالعات قرآنی این قرن پدید آوریم. ھمچنین قصد داشتیم دایرهالمعارف قرآن به رونق پژوھشھای فراوان قرآنی در دھهھای پیش رو کمک کند.” در این پروژه افرادی مانند فرانکلین لوئیس[۱۲]، والری گونزالس[۱۳]،فایرستون [۱۴] و روزنتال[۱۵] و… مشارکت داشتند. در سال ۲۰۰۱ چاپ مجلدات آن آغاز شد و در سال ۲۰۰۶ با چاپ جلد ششم (که نمایه دایرهالمعارف است) کار آن به پایان رسید.این دایرهالمعارف به فارسی برگردان و منتشر شده و نقدهای موافق و مخالف زیادی بر برخی مدخلهای آن نوشته شده است. به غیر از دانشنامه قرآنی کتاب “مسیحیان در قرآن” از مک اولیف در ایران به چاپ رسیده است.
خانم مک اولیف از جمله اعضای آکادمی آمریکایی علم و هنر و عضو منتخب انجمن فلسفه آمریکا است. او تا به حال افتخارات و نشانهای متعددی را به پاس خدمات علمی و پژوهشیاش دریافت کرده است. همچنین از سوی بنیاد گوگنهایم[۱۶]، بیناد راکفلر و بنیاد ملی علوم انسانی کمک هزینههای تحقیقی به او اعطا شده است.
در سال ۲۰۱۵ مدیریت مرکز توسعه و تحقیقات ملی اوتریچ[۱۷]، که به تازگی در کتابخانه کنگره افتتاح شده است، به او سپرده شد.
کتابشناسی:
(۲۰۱۵). Norton Anthology of World Religions: Islam (New York: W W Norton).
(۲۰۰۶). Cambridge Companion to the Qur’an (Cambridge: Cambridge University Press).
(۲۰۰۱-۲۰۰۶). Encyclopaedia of the Qur’an. General Editor. (Leiden: Brill Academic Publishers). Six volumes.
(۲۰۰۲). With Reverence for the Word: Medieval Scriptural Exegesis in Judaism, Christianity and Islam. Co-editor with Joseph Goering and Barry Walfish. (New York: Oxford University Press).
(۱۹۹۵). Abbasid Authority Affirmed: The Early Years of al-Mansur. Translation, introduction and annotation of vol. 28, Ta’rikh al-rusul wa al-muluk. (Albany: State University of New York Press).
(۱۹۹۱). Qur’anic Christians: An Analysis of Classical and Modern Exegesis. (New York: Cambridge University Press)
مقالات منتخب:
“Exegesis.” In the Encyclopedia of Islamic Political Thought, edited by Gerhard Böwering. Princeton: Princeton University Press, 2013.
“People of the Book.” Forthcoming in the Encyclopedia of Islamic Political Thought, edited by Gerhard Bowering. Princeton: Princeton University Press, 2013.
“How Did You End Up in Islamic Studies?” In Christian Lives Given to the Study of Islam, edited by Christian W. Troll, S.J. and C.T.R. Hewer, 219-228. New York: Fordham University Press, 2012.
“Al-Ahzab 33:35; Al-Rum 30:21; al-Nisa’ ۴:۳۴; al-Baqara 2:228.” In Humanity, Texts and Contexts: Christian and Muslim Perspectives, edited by Michale Ipgrave and David Marshall, 102-105. Washington, DC: Georgetown University Press, 2011.
“Connecting Moses and Muhammad.” In The Old Testament in Byzantium, edited by Paul Magdalino and Robert Nelson. 279-298. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library, 2010.
“Al-Tabari’s Prelude to the Prophet.” In Al-Tabari: A Medieval Muslim Historian and His Work, edited by Hugh Kennedy, 113-129. Princeton: Darwin Press, 2008.
“The Tasks and Traditions of Interpretation.” In Cambridge Companion to the Qur’an, edited by J. McAuliffe, 181-209. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
“Exegetical Sciences.” In Blackwell Companion to the Qur’an, edited by A. Rippin, 403-419. London: Blackwell Publishing, 2006.
“Monitoring for Religious Freedom: A New International Mandate.” In the Commission for Religious Relations with Muslims, Religious Liberty: A theme for Christian-Muslim Dialogue, 151-183. Vatican City: The Pontifical Council for Interreligious Dialogue, 2006.
“Reading the Qur’an with Fidelity and Freedom.” In Journal of the American Academy of Religion 73 (2005) 615-635. “The Persistent Power of the Qur’an.” Proceedings of the American Philosophical Society 147 (2003) 339-346.
“The Prediction and Prefiguration of Muhammed.” In Bible and Qur’an: Essays in Scriptural Intertexuality, edited by J. Reeves, 107-131. Atlanta: Society of Biblical Literature, 2003.
“Disparity and Context: Teaching Qur’anic Studies in North America.” In Teaching Islam, edited by B. Wheeler, 94-107. New York: Oxford University Press, 2002.
“Is there a Connection between the Bible and the Qur’an?” Theology Digest 49 (2002) 303-317.
“The Islamic Legal Tradition: An Overview.” In Canon Law Society of America, Proceedings of the Sixty-fourth Annual Convention, Cincinnati, Ohio, October 7–۱۰, ۲۰۰۲, pp. 177–۱۹۰. Washington, DC: Catholic University of America, 2002.
“The Genre Boundaries of Qur’anic Exegesis.” With Reverence for the Word: Medieval Scriptural Exegesis in Judaism, Christianity and Islam, edited by J. McAuliffe, J. Goering and B. Walfish, 445-461. New York: Oxford University Press, 2002.
“Legal Exegesis: Christians as a Case Study.” In How Islam Views Christianity, edited by L. Ridgeon, 54-77. London: Curzon Press, 2001.
“Text and Textuality: Q.3:7 as a Point of Intersection.” In Literary Structures of Religious Meaning in the Qur’an, edited by I. Boullata, 56-76. London: Curzon Press, 2000.
“Rendering Allegiance to the Word: Qur’anic Concepts and Contemporary North American Concerns.” In Religion et politique: Un theme pour le dialogue islamo-chretien, 13-36. (Vatican City, C.R.R.M., 1999).
“Debate with them in the better way”: The Construction of a Qur’anic Commonplace.” In Aspects of Literary Hermeneutics in Arabic Culture: Myths, Historical Archetypes and Symbolic Figures in Arabic Literature. Beiruter Texte und Studien, edited by A. Neuwirth, S. Gunther, M. Jarrar, 163-188. Wiesbaden: Franz Steiner, 1999.
“Christians in the Qur’an and tafsir.” In Muslim Perceptions of Other Religions Throughout History, edited by J. Waardenburg, 105-121. New York: Oxford University Press, 1999
“Assessing the Isra’iliyyat: An Exegetical Conundrum.” In Story-telling in the Framework of Nonfictional Arabic Literature, edited by S. Leder, 345-369. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 1999.
“Ibn Taymiyyah’s Muqaddimatun fi usul al-tafsir.” In Windows on the House of Islam: Muslim Sources on Spirituality and Religious Life, edited by J. Renard, 35-43. Berkeley: University of California Press, 1998.
“The Qur’anic Context of Muslim Biblical Scholarship.” Islam and Christian-Muslim Relations 7 (1996) 141-158.
“Islam (authoritative texts and their interpretation).” In The Harper-Collins Dictionary of Religion, edited by J. Z. Smith and W. S. Green, 514-518. San Francisco: Harper San Francisco, 1995. “Rizk.” In The Encyclopaedia of Islam, 8:567-568. New edition. Leiden: E.J. Brill, 1954-.
“The Abrogation of Judaism and Christianity in Islam. A Christian Perspective.” Concilium (1994/3) 154-163. (Simultaneous publication in English, French, German, Dutch, Italian and Spanish).
“Fakhr al-Din al-Razi on God as al-khaliq.” In God and Creation: An Ecumenical Symposium, edited by D. Burrell and B. McGinn, 276-96. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1990.
“Fakhr al-Din al-Razi on ayat al-jizyah and ayat al-sayf.” In Conversion and Continuity: Indigenous Christian Communities in Islamic Lands, Eighth to Eighteenth Centuries, edited by M. Gervers and R. Bihkazi, 103-19. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1990.
“Moments of Delight and Disappointment: Islamic Studies in The Encyclopedia of Religion.” Critical Review of Books in Religion 1989, 57-76. Atlanta: Scholars Press, 1989.
“Ibn al-Jawzi’s Exegetical Propaedeutic: Introduction and Translation [of the muqaddimah to Zad al-masir fi ‘ilm al-tafsir].” Alif: Journal of Comparative Poetics 8 (1988) 101-13.
“Qur’anic Hermeneutics: The Views of al-Tabari and Ibn Kathir.” In Approaches to the History of the Interpretation of the Qur’an, edited by A. Rippin, 46-62. Oxford: Clarendon Press, 1988.
“Aishah bint Abi Bakr.” In The Encyclopedia of Religion, edited by Mircea Eliade, 1:162-63. New York: Macmillan, 1986.
“Fatimah bint Muhammad.” In The Encyclopedia of Religion, edited by Mircea Eliade, 7:298-99. New York: Macmillan, 1986.
“Wines of Earth and Paradise: Qur’anic Proscriptions and Promises.” In Logos Islamikos, edited by R. M. Savory and D. A. Agius, 159-74. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1984.
“Persian Exegetical Evaluation of the ahl al-kitab.” The Muslim World 73 (1983) 87-105.
“Exegetical Identification of the Sabi’un.” The Muslim World 72 (1982) 95-106.
“Chosen of All Women: Mary and Fatima in Qur’anic Exegesis.” Islamochristiana 7 (1981) 19-28.
______________________________________________________________
[۱] -Jane Dammen McAuliffe
[۲] -Trinity College
[۳] -Georgetown College
[۴] – Bryn Mawr College
[۵] – Emory University
[۶] – Fordham University
[۷] – Danforth Foundation
[۸] – Wadad Ghazi
[۹] – Claude Gilliot
[۱۰] – William Graham
[۱۱] – Andrew Lawrence Rippin
[۱۲] – Franklin Lewis
[۱۳] – Vallery Gonzales
[۱۴] – Firestone
[۱۵] – Franz Rosenthal
[۱۶] – Guggenheim Foundation
[۱۷] – Outreach
سیدموسوی