جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پایان نامه ما با عنوان (تصویر قرآنی نقش مادران پیامبران (علیهم السلام) و تأثیر آن در نبوت - حضرت مریم به عنوان الگو» بود رویکرد، برجسته کردن نقش مادران انبیا (علیهم السلام) به طور عام و حضرت مریم به طور خاص، در ارائه قرآنی نقش تربیتی و مذهبی آنان در ارتباط با تربیت حضرت موسی، اسماعیل، و حضرت عیسی و پشتیبانی ایشان در ابلاغ رسالتشان (علیهم السلام)، به ویژه حضرت عیسی علیه السلام در پیام خود به بنی اسرائیل از نخستین لحظات انتخاب و انتخاب الهی برای حمل این معجزه الهی و تا زمانی که در آغوش او پرورش یافت و به سن مردان رسید، می رساند. مرحله جوانی و نوجوانی گفته می شد که دوران بعثت او با عروج بهشتی در سی و سه سالگی به پایان رسید. تحقیق در این پایان نامه مستلزم تبیین انواع تصویر قرآنی و تبیین نقش مادر موسی (علیه السلام)، مادر اسماعیل (علیه السلام) و مادر عیسی (علیه السلام) بود. او) در حالی که تحقیقات اخیر ماهیت گسترده‌تری به خود گرفته است، زیرا نمونه‌هایی از آن‌ها هستند، اما این بدان معنا نیست که صحبت کردن در مورد او فقط محدود است، زیرا هدف این پیام تبیین اهمیت زنان است. نقش آنها در زمینه های آموزشی و دینی از طریق دفاع و دفاع از حقیقتی که نبوت نشان می دهد. عظمت نقش‌هایی که این زنان ایفا کرده‌اند و شایسته است مورد توجه و تأمل قرار گیرد تا علاوه بر آشکار ساختن نقش زنان در زندگی‌مان، از عبرت‌ها، موعظه‌ها و درس‌هایی از آنها الهام بگیریم، برای ما روشن شده است. حوزه‌های مختلف زندگی و مسئولیت‌های دینی و اجتماعی آن‌ها، همان‌طور که با ارائه دقیق و بیان تحلیلی کل مناصب و نقش‌های این زنان، به‌ویژه حضرت مریم (سلام الله علیها) که خداوند او را برگزید و برگزید از میان تمام زنان دیگر همچنین مشخص شد که کاری که ام عیسی (سلام الله علیها) انجام داد، برای اکثر مردان انجام نمی شود ایمان به خدا و یقین کامل او به توکل به او برای یاری و هدایت او و جلوه های معجزه ای که به دست او بود، هیچ کس نمی توانست آن مسئولیت بزرگی را که بر عهده او گذاشته شده بود انجام دهد، اما خدای متعال خواست. تا او را نصرت دهد و با حمایت الهی خود از او حمایت کند تا بر همه مشکلات فائق آید و به اهداف الهی خود در قیام و حمایت از نبوت عیسی (علیه السلام) دست یابد.

مذهب تشیع در دو ساحتِ کلانِ فقه و کلام، دارای تشخص و تمایز ویژه‌ای است که آن را از سایر مذاهب اسلامی جدا می‌سازد. تراث علمیِ شیعه در هر دو ساحت، هرگز از نقد اندیشمندانه و علمی، بیم‌ناک نبوده و همواره خود را در معرض چالش‌های علمی قرار داده است. از مهم‌ترین باورداشت‌های شیعه در ساحتِ کلامی، اعتقاد به امامت بلافصلِ امام علی علیه‌السلام پس از پیامبر صلی الله علیه و آله است. سهم ویژه‌ای از تراثِ علمی اعتقادی شیعه به این مسأله اختصاص دارد که یکی از مشهورترین آن‌ها کتاب المراجعات است. سید عبدالحسین شرف‌الدین که از عالمانِ لبنانی است در این کتاب نامه‌نگاری‌های میان خود و شیخ سلیم البشری که از عالمان اهل سنت مصر است را منعکس کرده است. این کتاب به دلیل استنادهای محکم مطالب و هم‌چنین کم‌حجمی، مورد استقبال شیعه و به دنبال آن نقدهای بسیاری از سوی مخالفان قرار گرفت. از جدیدترین نقدهای کتاب المراجعات، نقدِ عثمان الخمیس، عالم سلفی اهل کویت است. کتابِ نقد المراجعات رساله‌ی دکتری وی در دانشگاه ملک‌سعود عربستان سعودی است. او در مقدمه‌ی رساله‌ی خود، شیعه را از شمار مسلمانان خارج دانسته و نوعی تقابل میانِ این مذهب و دین اسلام، تصور کرده است. وی در ادامه‌ی نقدهای غیرمنصفانه‌ی خود کتابِ المراجعات را به فراوانیِ اشتباه، دروغ‌پراکنی، نقل احادیث ضعیف و برساخت یا نقل احادیثِ ساختگی، متهم کرده است؛ خمیس، هدف خود از نقدِ المراجعات را خدمتی به اهل سنت عنوان کرده است. مطالعه‌ی کتاب خمیس، نشان می‌دهد که او دانسته یا ندانسته، به اتهامات بی‌اساس و نقدهایِ غیرعلمی روی آورده و اولین شرطِ نقد کردن که انصاف است را فراموش نموده است. با توجه به شهرتِ خمیس و تبلیغِ او از این کتاب، هم‌چنین رسانه‌ای بودنِ این شخصیت، به نظر می‌رسد پاسخ‌گویی به نقدهایِ او -هرچند که بیش‌تر آن‌ها بی‌اساس باشد- ضروری است. این نوشتار با بازخوانیِ کتابِ المراجعات، دراسه نقدیه حدیثیه، در صدد روش‌شناسیِ نقدهای عثمان الخمیس و هم‌چنین عیارسنجیِ این انتقادات از نظر دینی و جایگاه‌شناسی این نوع از انتقادات و در نهایت پاسخ‌گویی به آن است. هرچند رویکرد این نوشتار، کلامی و به صورت خاص، امامت است؛ اما به فراخورِ هجمه‌های رجالی و علوم حدیثی عثمان خمیس، این رساله نیز، با محوریت اثبات مسائل کلامی، گاهی هدف خود را از خلال بحث‌های رجالی و حدیثی پی می‌جوید. باشد که این تلاش، در مسیر روشن شدنِ حقیقت، فارغ از هرگونه تعصبِ مذهبی، مؤثر افتد.

عقیده نبوّت و امامت از اصول اساسی باورهای اسلامی به شمار می‌آید؛ زیرا این دو اصل ارتباطی مستقیم با هدایت انسان و برپایی نظام حقّ الهی در زمین دارند. نبوّت، اصل پیوند میان آسمان و زمین را شکل می‌دهد و امامت ادامه همان هدایت پس از ختم رسالت‌هاست؛ امری که موجب تداوم دین و حفظ تعالیم آن می‌شود. از همین‌رو، ضرورت دارد این دو اصل در پرتو اندیشه قرآنی به‌صورت تحلیلی و مقایسه‌ای مورد مطالعه قرار گیرد. با وجود آنکه پژوهش‌های کلامی درباره این دو اصل فراوان است، مطالعات قرآنیِ مقایسه‌ای میان اهل‌سنّت و شیعه همچنان محدود مانده است؛ به‌ویژه در زمینه تحلیل متون تفسیریِ برجسته‌ای که روش هر یک از دو گروه را در فهم آیات نبوّت و امامت بازتاب می‌دهد. نیاز به پژوهشی که تفسیر تحلیلی را با نقد مقارن درهم آمیزد، از آن جهت مطرح می‌شود که چنین رویکردی تفاوت‌های روش‌شناختی در استخراج مفاهیم اعتقادی از قرآن کریم را آشکار می‌سازد. در این راستا، مسئله اصلی پژوهش آن است که مطالعات تفسیریِ مقایسه‌ای تاکنون نتوانسته‌اند بنیان‌های روش‌شناختی و اعتقادیِ مورد اتکای اهل‌سنّت و شیعه را در فهم آیات نبوّت و امامت بر اساس اندیشه قرآنی به‌درستی بیان کنند. از این‌رو پرسش اساسی چنین طرح می‌شود: تفسیر روح‌المعانی و تفسیر الأمثل چگونه به دو عقیده نبوّت و امامت پرداخته‌اند؟ و نقاط توافق و اختلاف روش‌شناختی و اعتقادی میان آن دو در بهره‌گیری از متن قرآن برای ساختن تصویر اعتقادی اسلامی چیست؟ بر این پایه، پژوهش حاضر با عنوان «عقیده نبوّت و امامت در اندیشه قرآنی: مطالعه تطبیقی در تفسیر روح‌المعانی آلوسی و تفسیر الأمثل ناصر مکارم شیرازی» درصدد پر کردن این خلأ علمی است؛ از رهگذر تحلیل مقایسه‌ای میان مفسّری از اهل‌سنّت، یعنی آلوسی، که از نمایندگان برجسته گرایش سلفی در قرن سیزدهم هجری به شمار می‌رود، و مفسّری از شیعه، یعنی ناصر مکارم شیرازی، که در تفسیر الأمثل رویکردی عقلانی و اجتماعی عرضه کرده است. بنابراین، این پژوهش می‌کوشد ویژگی‌های اندیشه قرآنی درباره نبوّت و امامت را نزد این دو مفسّر تبیین کند و نیز نقاط اشتراک و افتراق اعتقادی و تفسیری میان آن‌ها را روشن سازد؛ تا در نهایت بتواند به تقویت فهم مشترک از متن قرآن در چارچوبی علمی و بی‌طرفانه کمک کند. همچنین باید توجه داشت که دامنه این پژوهش به پیامبران اولوالعزم محدود شده است؛ به سبب محدودیت حجم تحقیق و نیز عدم امکان بررسی همه پیامبران به‌صورت فراگیر. افزون بر این، پیامبران اولوالعزم صاحبان شریعت بوده‌اند و مطالعه آنان ارتباط بیشتری با تحلیل عقیده نبوّت از نگاه قرآنی در چارچوب مقایسه‌ای دارد.

گفتار اول:تبیین موضوع اتسان برای رسیدن به مقام خلیفه الهی نیازمند اتخاذ صفات آن ذات اقدس در اخلاق و سجایای خویش است تا بتواند به درجات عالیه کمال برسد در غیر اینصورت بُعد مادی او پرورش می یابد و برای خدا شریک قلمداد می نماید و این امر سبب انحطاط و دخول وی به مستمسکات عذاب دنیا و دوزخ آخرت میگردد. لذا خداوند تبارک و تعالی از باب رحمانیت خود پیامبران را جهت هدایت بشر از تاریکی جهل نفسانی بسوی روشنایی نور رحمانی و اتخاذ صفات الله جل و علاءگسیل نموده است. براساس احادیثِ اهلبیت علیهم السلام همه انسانها از نسل فرزند سوم حضرت آدم بنام حضرت شیث هستند. بنا بر آیه 11 سوره مبارکه الحاقه و روایات اهلبیت عصمنت و طهارت ، جامعه بشریِ امروزه، ازبقایای نسل کسانی است که مشمول رحمت الهی بوده اند و سوار بر سفینه نجات حضرت نوح گردیدند و به ساحل امن الهی رسیده اند تلقی میشوند. زیرا با آمدن طوفان وفوران آب از زمین و نزول غیر متعارف آن از آسمان تمام غیر معتقدان به آن رب الارباب به کام مرگ فرو رفته و هلاک گردیده اند و چون این طوفان بنا به استجابت دعای حضرت نوح به وقوع افتاده ،آنرا طوفان نوح نامیدند. شایان ذکر است بعد از هبوط حضرت نبی الله آدم (ع) و پس از طوفان نوح خداوند تبارک و تعالی از جنس همان انسان ها بر اساس مشیت خود انبیاء فراوانی جهت راهنمایی اولاد ابو البشر فرستاده است همان طوری که در زمان حضور حضرت آدم حضرت شیث و بعد از وفات حضرت نوح جانشین وی حضرت سام زمام امور را در دست گرفت و پس از او انبیاء الهی یکی پس از دیگری و در برخی ازمنه بصورت غیر موروثی برگزیده شده اند و هر کدام دارای شان و منزلت خاصی نزد خدای تبارک و تعالی بوده اند. و ما به استناد شئون و منزلت ها نسبت به تبین موضوع اقدام نماییم. گفتار دوم :آفرینش حضرت آدم براساس آیات و روایات منقول از اهلبیت عصمت و طهارت آفرینش حضرت آدم ،از طین لازب و نحوه تکثیر نسل او براساس ازدواج مرد و زن مشخص است ولی چه گونگی تزویج فرزندان آدم در بین ائمه اطهار و علماء مورد اختلاف است و تاریخ بشریت آن را گزارش نکرده است . لذا اثبات تزویج آنها بر اساس آیین محمدی صورت پذیرفته یا خیر ؟ جای تفحص است. با وجود روایات متعارض ازسایر ائمه اطهار تفحص و جستجو ی علمی در خصوص گفتار فوق کار بسیار دشواری است ولی با مقایسه احادیث با قرآن بر اساس آموزه های اهل بیت (ع)سخت ترین تحقیقات آسان می گردد. روایات معصومین نشان میدهد نسل کنونی انسانها ،از فرزند ان هابیل و قابیل نیست و بصورت غیر واقع در میان عوام الناس رایج گردیده است و همچنین پس ازبیان اهداف وسوالات تحقیق، لازم است به این سوال پاسخ دهیم ، مقامات نبی اکرم(ص) با مقامات سایر انبیاء الهی (ع) از دید گاه اهل بیت (ع) قابل تطبیق و مقایسه میباشد یا خیر ؟ در پاسخ پرسش فوق باید بگوییم تمام اشیاء موجود در تاریکی ها بر اثر تابش نور قابل روئیت و هویدا میگردند. بنا بر این هر چیزی را که در معرض روشنایی نور قرار میدهیم قابل روئیت و هویت آن آشکارا می گرددو نسبت به مقایسه و تطبیق آنها اقدام کنیم .همان طوری که قرآن میفرماید: «...ام هل تستوی الظلمات و النور ...» و یا در جای دیگر می فرماید: «او من کان میتا فاحیینه و جعلنا له نور یمشی به فی الناس کمن مثله فی الظلمات لیس بخارج منها کذالک زین للکافرین ما کانوا یعملون» در مقایسه دو آیه فوق میتوانیم بخوبی خود را در روشنایی نور قرار دهیم و از ظلمات جهل خارج شویم و تمام تاریکی های انبیاءرا در معرض روشنایی نور صفات برجسته و نورانی حضرت ختمی مرتبت (ص)قرار دهیم و آنها را با هم تطبیق کنیم. گفتار سوم :خلقت حضرت محمد(ص) بر اساس گفته خلقنی الله من صفوه نوره خلقت حضرت نبی اکرم (ص) از نور آن ذات اقدس است و بقیه اشیاء از آب و خاک ولی در اقسام متنوع آن خلق شده اند .لذا در این تطبیق بسیاری از تاریکی ها به وسیله گفتار آن نبی مرسل که از منشاء نور نشئات یافته است روشن و برای جویندگان حقیقت آشکارا خواهد شد. ما در نوشتار خود به این پرسش پاسخ می دهیم که علت برتری و رجحان مقامات حضرت نبی اکرم(ص) نسبت به مقامات سایر انبیاء الهی از دیدگاه اهلبیت علیهم السلام چیست؟ بخوبی روشن است اطاعت بی تامل و بیدرنگ و عدم غفلت از دستورات خدا ی تبارک و تعالی عوامل اصلی برتر و رجحان حضرت نبی اکرم است زیرا این سه عامل سبب تقرب مخلوق به خالق است و باید دانست گزینش الهی و تعیین نبوت انبیاء الهی بر اساس مشیت آن ذات اقدس است و اراده مخلوق در آن دخالتی ندارد و قرآن بخوبی و اظهر من الشمس بیان فرموده . « الله اعلم حیث یجعل رسالته» اما ائمه کفر بر اساس اراده انسانها و تایید ابلیس است همان طوری که قرآن می فرماید : «....قاتلوا ائمه الکفر انهم لا ایمان لهم لعلهم ینتهون » ملحوظ سه مساله عدم بندگی خدا و تبعیت از شیطان و عهد شکستن بوده است. زندگانی پیامبر انی مانند نبی الله آدم و نبی الله یونس و نبی الله یوسف و... نشان خواهد دادکه روح نبوت چکونه در افراد نهادینه و یا از آنها سلب می گردد.

این پژوهش با هدف ارائه‌ی مدلی عملی برای همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان مذاهب اسلامی، با تکیه بر اصول تفکر استراتژیک طراحی شده است. اهمیت این موضوع ناشی از نقش تقریب مذاهب در انسجام جوامع اسلامی و دستیابی به وحدت و تمدن نوین اسلامی است. در جهان معاصر، اختلافات مذهبی از جدی‌ترین چالش‌هایی است که امت اسلامی با آن مواجه است؛ چالشی که علاوه بر تضعیف اتحاد مسلمانان، زمینه‌ی بهره‌برداری نیروهای خارجی را نیز فراهم کرده است. از یک قرن پیش، تلاش‌های متعددی برای تقریب مذاهب انجام شده که عمدتاً در قالب فعالیت‌های نظری، گفت‌وگوهای بین‌مذهبی و نشست‌های علمی بوده‌اند. با این حال، این تلاش‌ها به دلیل نبود راهکارهای عملی و نظام‌مند، تأثیر چشمگیری بر کاهش تعارضات مذهبی و ارتقای همزیستی نداشته‌اند. همچنان خلأ یک مدل جامع و کاربردی که بتواند به حل این معضلات بپردازد، احساس می‌شود. تفکر استراتژیک به‌عنوان رویکردی میان‌رشته‌ای، با تمرکز بر تحلیل شرایط پیچیده و شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها، امکان طراحی راهکارهای بلندمدت و عملیاتی را برای تقویت تعاملات و کاهش تعارضات مذهبی فراهم می‌کند. این رویکرد با تأکید بر اهداف مشترک و شناسایی منافع جمعی، می‌تواند به ایجاد تعامل پایدار میان ذی‌نفعان مختلف در جوامع چندمذهبی کمک کند. در همین راستا، این پژوهش از یک مدل ترکیبی SWOT-PESTEL بهره می‌گیرد که به تحلیل هم‌زمان عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر همزیستی مسالمت‌آمیز می‌پردازد. مدل SWOT بر شناسایی ظرفیت‌ها و چالش‌های درونی جوامع اسلامی تمرکز دارد. این مدل با برجسته کردن نقاط قوتی همچون اشتراکات عقیدتی، تجربیات تاریخی مثبت و آموزه‌های اسلامی که زمینه‌ساز تعامل و همگرایی است، به تقویت همبستگی میان پیروان مذاهب کمک می‌کند. در مقابل، نقاط ضعف شامل تعصبات، سوءبرداشت‌ها و عدم آگاهی کافی از آموزه‌های دیگر مذاهب است که می‌تواند به تشدید اختلافات دامن بزند. همچنین، این مدل فرصت‌هایی مانند توسعه گفت‌وگوهای بین‌مذهبی و گسترش فناوری‌های ارتباطی را شناسایی کرده و در عین حال، تهدیدهایی نظیر افراط‌گرایی و نفرت‌پراکنی را مورد توجه قرار می‌دهد. مدل PESTEL نیز به بررسی عوامل کلان و محیطی تأثیرگذار بر همزیستی مذهبی می‌پردازد. این مدل ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناوری، محیطی و قانونی را تحلیل می‌کند. در بُعد سیاسی، به نقش سیاست‌های دولت‌ها در ترویج یا تضعیف تعاملات مذهبی توجه دارد. در بُعد اقتصادی، بر اهمیت عدالت اقتصادی و توزیع عادلانه منابع برای کاهش تنش‌ها تأکید می‌کند. بُعد اجتماعی به فرهنگ عمومی و میزان پذیرش تنوع مذهبی در جوامع می‌پردازد. بُعد فناوری نیز به بهره‌گیری از رسانه‌ها و ابزارهای ارتباطی در ترویج تعاملات اشاره دارد. علاوه بر این، بُعد محیطی به چالش‌های مشترک محیطی به‌عنوان فرصتی برای همکاری بیشتر توجه دارد و بُعد قانونی نیز به تأثیر قوانین و مقررات در تسهیل روابط مذهبی می‌پردازد. این مدل با ارائه‌ی چشم‌اندازی جامع از عوامل بیرونی، زمینه‌ساز طراحی راهکارهایی برای تقویت همزیستی و کاهش تعارضات در جوامع چندمذهبی است.

الف) تبیین موضوع و مسأله پژوهش: ‌ در مباحث نبوت و سیر تاریخی زندگی و دعوت پیامبران یکی از نکات بسیار مهم و ارزشمند توجه کردن به خطاب‌ها و خواسته‌های رسولان الهی است. با مراجعه به قرآن کریم به انواع مختلفی از خواسته‌های پیامبران می‌رسیم که در مناسبت‌های مختلف و موقعیت‌های گوناگون طرح شده است. این خواسته‌ها در راستای هدایت و تربیت آحاد جامعه است که به عنوان وظیفه‌ای از سوی خدای متعال بر عهده پیامبران قرار داده شده است و آنان در کل حیات خویش به دنبال تحقق آن بوده‌اند. پیامبران الهی و هادیان بشریت تمام تلاش و سعی خویش را مصروف رسالت الهی کرده و برای این کار هیچ مزد و پاداشی طلب نکرده‌اند. آنان این خواسته‌ها را با وعده بهره‌مندی از بهشت و ترس از گرفتار شدن در عذاب دوزخ قرین ساخته‌اند تا انگیزه لازم برای پذیرش این خواسته‌ها از سوی مردم فراهم شود. خداوند تعداد زیادی پیامبر برای هدایت بشر مبعوث کرده است که البته همگی صاحب شریعت نبوده‌اند. بنا بر مفاد بعضی روایات، تعداد این پیامبران 124 هزار نفر بوده است. بنابر آموزه‌های اسلامی- قرآنی حضرت آدم(ع) به عنوان اولین پیامبر و حضرت محمد(ص) به عنوان آخرین پیامبر معرفی شده‌اند. بنا بر قول مشهور نام 25 پیامبر در قرآن ذکر شده است. در میان این پیامبران نام حضرت موسی(ع) بیش از همه تکرار شده است. شایان ذکر است که تمامی خواسته‌های پیامبران از مردم عصر خویش در قرآن ذکر نشده است و این پژوهش به آن دسته از خواسته‌های پیامبران می‌پردازد که در قرآن مجید ذکر شده‌اند. با تمام خوانی قرآن کریم و توجه به آیاتی که مربوط به پیامبران الهی است، تلاش می‌شود تا همه آیاتی که خواسته‌ای از پیامبری را مطرح کرده است، استخراج شود و در مرحله بعد این خواسته‌ها استنباط، دسته‌بندی و گونه‌شناسی شود و در مرحله آخر مورد توصیف و تحلیل قرار گیرد. اجمالا می‌توان گفت که خواسته‌های پیامبران از مردم جنبه شخصی و نفع فردی برای خود پیامبران نداشته، بلکه برای رشد و تعالی روحی مردم مطرح شده است و طیف متنوعی از خواسته‌ها را شامل می‌شود. این تحقیق با هدف شناسایی خواسته‌های پیامبران الهی از مردم عصر خویش و دسته‌بندی و تحلیل آنها به دنبال فهم بهتری از آیات قرآن و تبیین چیستی و چرایی خواسته‌های رسولان الهی از مردم است.

در پژوهشی که با عنوان (جهان‌شمولی گفتمان در متن قرآن - آیات «ای مردم» به عنوان نمونه) به موضوع مهمی در چارچوب ارتباطات دینی به‌طور عام و ارتباط قرآنی به‌طور خاص پرداختم حول محور اثبات جهانی بودن قرآن کریم برای همه بشریت، از زمان نزول تا روز قیامت. در تحقیق خود به سه فصل پرداختم: به مفاهیم کلی و کلیات پرداختم و شامل دو بخش بود که در آن واژگان عنوان را از نظر زبانی و اصطلاحی، جهانی بودن پیام اسلامی و نتیجه گیری آن را توضیح دادم. و تبیین معصومین قرآن کریم در مقام امتداد فطری صاحب رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم که به مفهوم جهانی بودن و آن دست می یابد افزونه. فصل دوم شامل بخش‌های متعددی بود که در آن به انواع و روش‌های کلام قرآنی و آثار جهانی بودن آن پرداخته شد. فصل سوم شامل تجزیه و تحلیل آیات «یاها الناس» در قرآن کریم و تبیین معانی و روش آنها بود. در این تحقیق با رویکرد توصیفی و تحلیلی، آیات مندرج در آن (ای مردم) را در قرآن کریم استنباط کردم. به نتایجی رسید که مهمترین آنها عبارت بودند از: • 22 آیه شامل دعوت به مردم بود که یکی از آنها با حذف دعوت نامه (یا) دعوت مستقیم خداوند متعال به سوی جهانیان است و بعضی از آنها دعوت پیامبر به آنهاست آیه ای است که مردم را به زبان حضرت سلیمان (علیه السلام) می خواند و مقصودش از محشوران او در آن استعاره است، زیرا حقیقت دعوت مردم این است که برای همه بشریت مشترک است . • مفاد آیات موجود در آن، ای مردم، در امور گوناگون بود: توحید، عدل، نبوت، قرآن، معاد، تقوا، حفظ پیوندهای خانوادگی و امر به حلال و پاکیزه و دوری از قدم های شیطان.

در طول چهار سده گذشته، در میان پاکستان و جنوب شرقی ایران، در منطقه اهل سنت بلوچستان، فرقه‌ای جدید ظهور کرد که مبانی کلامی و معرفتی آن با عقاید مسلمانان، به‌ویژه حنفیان، متفاوت بود. این فرقه در مبانی کلامی مانند توحید، نبوت، مهدویت و در مبانی معرفتی مانند نماز، حج، قبله و سایر مسائل، با اهل سنت اختلافات آشکاری داشت. به‌عنوان نمونه، این فرقه به جای اعتقاد به نبوت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)، به نبوت شخصی به نام «محمد تکی» باور داشت. همچنین، در مورد حج، به جای سفر به مکه مکرمه، در روزهای خاصی به کوهی در پاکستان به نام «کوه مراد» می‌رفتند و با بستن احرام، اعمالی مشابه سعی بین صفا و مروه را انجام می‌دادند. این فرقه به عنوان «فرقه ذکری» شناخته می‌شود، در حالی که مخالفان آن‌ها را «نمازی» یعنی اهل سنت عادی می‌نامند. در ابتدا، تعداد زیادی از پیروان این فرقه در بلوچستان ایران ساکن بودند، اما پس از صدور فتوای تکفیر از سوی یکی از علمای اهل سنت و واکنش‌های اهل سنت، ادامه زندگی برای آن‌ها دشوار شد و بیشتر آن‌ها به پاکستان مهاجرت کردند.

کتاب طرح کلی اندیشه اسالمی در قرآن اثر آیتهللا سید علی خامنهای، شامل مجموعهای از سخنرانیهای او در ماه رمضان سال 3131 است که به بررسی اصول و مبانی اسالم از نگاه قرآن میپردازد. این کتاب در قالب موضوعات اصلی، شامل ایمان، توحید، نبوت، و والیت، به بیان دیدگاههای اسالمی پرداخته و تالش میکند تا با ارائه تصویری جامع از جهانبینی اسالمی، شناختی عمیقتر از پیام و آموزههای قرآن به مخاطب ارائه دهد. محورهای اصلی کتاب به شرح زیر است: 3 .ایمان :در این بخش مفاهیم بنیادین ایمان مانند توحید، نبوت، معاد و... مورد بررسی قرار میگیرد . 2 .توحید :این بخش به طور خاص به مفهوم توحید و آثار آن در زندگی فردی و اجتماعی میپردازد . 1 .نبوت :در این بخش نقش انبیا در هدایت بشریت و ویژگیهای پیامبران الهی مورد بررسی قرار میگیرد . 4 .والیت :این بخش به اهمیت والیت فقیه و نقش آن در جامعه اسالمی میپردازد. کتاب طرح کلی اندیشه اسالمی در قرآن با تأکید بر ضرورت درک عمیقتر از قرآن، تالش میکند تا مخاطب را به تفکر و تعمق در آموزههای قرآنی دعوت کند و نقشی موثر در شکلگیری اندیشه و فرهنگ اسالمی در جامعه داشته باشد. کلیدواژه: ایمان، توحید، نبوت، والیت