جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر با نام فلسفه التوحید و النبوه از جناب محمد جواد مغنیه به بررسی فلسفه توحید و نبوت و مسائل پیرامون آنها می پردازد. مسائلی از قبیل اثبات وجود خالق ، صفات خالق ، فلسفه اختیار ادمی ، بحث خیر و شر از جمله مطالبی است که در کنار توحید و نبوت در این کتاب ارزشمند مطرح شده است.

پژوهش پیش رو، با تبیین براهین فخر رازی بر اثبات واجب و بررسی نگرش حکمت صدرایی از این براهین، به مهم‌ترین اصول فکری این متفکران، که در مسئلهٔ اثبات واجب بازتاب‌هایی دارد، می‌پردازد. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد مهم‌ترین اصول فکری فخر رازی: اصل علّیت، حدوث عالم و دلیل نیازمندی ممکن است. وی با رویکرد عقل‌گرایی، مسئلهٔ اثبات واجب را امری نظری و استدلالی دانسته و با مطالعهٔ موجودات عالم در دو محور ذات و صفات و ویژگی‌های آن‌ها (حدوث و امکان)، بحث را با چهار استدلال امکان ذوات و صفات و حدوث ذوات و صفات، پیگیری می‌کند. حد وسط براهین امکانی، امکان ماهوی است. هم‌چنین با توجه به اصل حدوث عالم و نیازمندی حادث به محدِث، استدلال حدوث را تقریر می‌کند. وی علاوه بر براهین یقینی، از براهین غیر یقینی ازجمله اجماع عام، تجربه دینی و احتیاط عقلی نیز بهره می‌جوید. مهم‌ترین اختلاف نگرش فخر رازی و حکمت صدرایی در اصول خداشناسی، که بازتاب‌های مهمی در براهین اثبات واجب دارد، مسئله حدوث و قدم عالم، دلیل نیازمندی ممکن، معنای امکان وجودی است. در نگرش حکمت صدرایی حدوث و امکان ماهوی، نمی‌توانند دلیل نیازمندی ممکن باشند؛ ازاین‌رو، برهان حدوث متکلمان با دو اشکال روبه‌روست: 1. دلیل نیازمندی، حدوث است 2. ناتوان از اثبات نیازمندی ذات اجسام است. اما صدراییان با ره‌یافت‌های حکمت صدرایی، برای جبران نقدهای این برهان، با تغییر معنای حدوث از زمانی به ذاتی، دلیل نیازمندی را امکان فقری می‌دانند، همچنین با ضمیمه اصل حرکت جوهری، دایره نیاز را از محدوده صفات به ذات تسری می‌دهند. حکمت صدرایی دلیل نیازمندی ممکن را، فقر ذاتی و وجود ربطی می‌داند. ازاین‌رو، برهان امکان را به‌گونه‌ای تقریر می‌کند که بی‌نیاز از مقدمات فلسفی محض، به اثبات واجب تعالی پایان یابد.

کتاب منبع الفکر مجموعه مباحثی قرآنی، فلسفی، منطقی، کلامی، اخلاقی، عرفانی، فقهی و اجتماعی می باشد. در این نوشتار سعی شده است برخی از «مقالات» و نوشته‏ های آیت الله «عبدالله جوادی آملی» در موضوعات متنوع گردآوری شود. در ابتدا چند بحث قرآنی تحت عناوین حکمت در قرآن، آب در قرآن، قصاص و مباهله ارایه شده است. سپس چند بحث فلسفی و منطقی تحت عناوین اتحاد عاقل و معقول، امام موسی کاظم (علیه السلام) و الهیات فلسفی و براهین اثبات واجب الوجود نزد محمدحسین غروی اصفهانی مطرح شده است. در ادامه چند موضوع کلامی درباره معاد، نبوت، امامت، حقوق انسان (حقوق بشر) و ولایت فقیه بیان شده است. پس از چند مقوله اخلاقی و عرفانی تحت عنوان ضرورت جلوگیری از هوی و هوس و کنترل آن رؤیاهای صادقه و ماهیت آنها، اسراف و تبذیر و اسرار معنوی حج ارایه شده و در پایان چند مبحث در باب فقه اجتماعی مانند اجزای اصلی سیاست در اسلام، نظام قضا در اسلام و اختلاف کشورها در رؤیت هلال مطرح شده است.

از کتب روایی شیعه در دلایل و براهین خداشناسی است که به نقل از مفضل یکی از یاران امام صادق از آن حضرت روایت شده و براساس نسخه‏های مختلف تصحیح و تحقیق و با تعلیقات علامه مجلسی چاپ شده است. این اثر حاوی یک‏دوره خداشناسی براساس دلایل و براهینی است که همه مردم می‏توانند با چشم ببینند و با دقت آنرا بشناسند از جمله نظم و کارکرد شگفت‏انگیز اعضا و جوارح بدن، خلقت پرندگان، چرندگان، خزندگان، حیوانات، کوهها، جنگلها، دریاها. امام از همه پدیده‏های طبیعی سخن می‏گوید و از هر کدام دلیلی برای اثبات وجود خدا می‏یابد. ویژگی دیگر این کتاب این است که در آن فلسفه و حکمت آفرینش پدیده‏ها و موجودات با زبانی ساده و قابل فهم بیان شده است.

این کتاب درباره اثبات خدا و خداشناسی با استفاده از روش ها و دلائل عقلی و جالبی است. ایشان با استفاده از ویژگی های شگفت طبیعت پی به وجود خدا می برد. مثال هایی از پیشرفت های بشری می زند مثل تلفن، اتوموبیل و... و بعد از این طریق با بیانی وجود خدا را اثبات می کند.

براهین اثبات خداوند تاریخ پرماجرایی داشته و به مرور تطور پیدا کرده است؛ اما کمتر کسی را می‌توان یافت که در آن نوآوری‌های بسیار داشته و با تکیه بر بحث‌های تاریخی در این زمینه توانسته باشد به‌خوبی دیدگاه‌های بدیعی را دربارۀ اعتبار یا بی‌اعتباری برهان‌های تاریخی طرح کند. آیت‌الله جوادی آملی در کتاب ارزشمند «تبیین براهین اثبات خدا» و سایر کتاب‌هایشان تمامی این نوآوری‌های فلسفی را نشان داده‌اند. این مقاله در نظر دارد این دیدگاه‌های قدرتمند فلسفی ایشان را که مشحون از دقت و نوآوری است، بررسی کند. این دیدگاه‌ها فقط دربارۀ برهان‌های اثبات خداوند نیست، بلکه نشانگر تعمق فلسفی ایشان در فلسفۀ غرب و به رخ کشیدن توانایی‌های فلسفۀ اسلامی در این زمینه است. در این مقاله نکته‌سنجی‌های گوناگون فلسفی ایشان نشان داده می‌شود.