جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوعات و مسائل اخلاقی از یک‌سو و گوناگونی روش‌های تربیتی از سوی دیگر ایجاب می‌کند که از راهبردهایی در تربیت اخلاقی استفاده شود که متربی را به اهداف لازم برساند؛ زیرا به‌کارگیری برخی از روش‌های تربیتی نه تنها توان و وقت متربی را می‌گیرد، بلکه او را هرگز به مقصود نیز نمی‌رساند. توحید افعالی به‌مثابه یکی از مهم‌ترین متعلقات ایمان که در متون دینی آمده، آثار تربیتی و اخلاقی فراوانی دربر دارد، به گونه‌ای که می‌‌توان گفت: یکی از راهبردهای اصلی در تربیت اخلاقی به‌شمار می‌آید و می‌تواند نقطه‌ای کلیدی در تربیت اخلاقی به‌شمار آید. این پژوهش به روش «توصیفی- تحلیلی» کوشیده است راز تأکیدهای مکرر آیات و روایات درباره توحید افعالی را بیان کند تا راهبردی بودن نقش توحید افعالی در تربیت اخلاقی اثبات گردد. آشکار شدن نقش محوری مؤلفه «اسناد» در تربیت اخلاقی، تبیین اخلاق توحیدی و چگونگی نشئت گرفتن فضایل از توحید، و بیان آثار اعتقاد به توحید افعالی از دیگر یافته‌های این پژوهش است.

هدف این مقاله بررسی مراحل تربیت اخلاقی کودک با تأکید بر منابع اسلامی است. مراحل تربیت اخلاقی کودک براساس روایات، به سه مرحله تقسیم می‌شود. برای این منظور، به‌روش توصیفی ـ تحلیلی، ارزش‌های اخلاقی قابل آموزش در هر مرحله از آیات، روایات و سیرة عملی معصومان استخراج و تبیین شد. یافته‌ها نشان از آن دارند که در هر مرحله از مراحل تربیت، با تأکید بر منابع دینی و با در نظر گرفتن سطح رشد ذهنی کودکان، امکان و ضرورت آموزش برخی ارزش‌های اخلاقی به آنان وجود دارد. در مرحلة زمینه‌ساز، عواملی مانند انتخاب همسر شایسته، نوع و کیفیت تغذیه و ارتباط سالم به‌صورت غیرمستقیم در تربیت اخلاقی کودک اثرگذارند و زمینه‌ساز شکل‌گیری صفات نیک در کودک خواهند شد. در مراحل دیگر، براساس منابع دینی به‌اقتضای ویژگی‌ها و نیازهای کودک، در هر مرحله صفات اخلاقی پسندیده‌ای مانند پرورش روحیة ظلم‌ستیزی، وفا به وعده، پرورش روحیة انفاق، پرورش راست‌گویی، رازداری، آموزش حیا و عفت‌ورزی، پرورش روحیة شکرگذاری و... آموزش داده می‌شود.

شأن، کارویژه‌ای است که جایگاه امامت، به صورت انحصاری آن ‌را اقتضا می‌کند. گرچه در میان آثار متکلّمان مسلمان به محتوای این آموزه به صورت پراکنده توجّه شده است، امّا اوّلاً، اصطلاح «شأن»، در ادبیات سنّتی استفاده نشده و ثانیاًّ، بررسی مقایسه‌ای این مسئله در میان جریان‌های داخلی شیعی صورت نپذیرفته است. بنابراین، شایسته است با همین ادبیات و با نگاهی نظام‌مند و نوین به این مسئله پرداخته شود. شئون امام از جمله مسائل مهم امامت‌پژوهی است که از ابعاد مختلف تکوینی، تشریعی، فردی و اجتماعی برخوردار است. هدف از این نوشتار، بررسی مقایسه‌ای دو تصویر شیعی از شئون امام با محوریّت دیدگاه الهادی ‌الی ‌الحق (زیدی) و شیخ‌ مفید (اثنی‌‌عشری) و تحلیل تبعات پذیرش شئون در هر دو اندیشه است. الهادی‌، با توجّه ‌به تعریف زیدیه از امامت، در مرجعیّت علم دینی، کلیّت مرجعیّت سیاسی و مرجعیّت اقتصادی، با شیخ مفید، هم‌عقیده است و با بیان کارکردهای خاص سیاسی، همچون اصل دعوت به خود، قیام مسلحانه و... اختصاصات دیدگاه زیدیه را در این مسئله برجسته می‌کند. بر این اساس، شئون جهادی و قیام‌گونه در زیدیه، امامت را بیش از هر چیز، ساختاری جهادی بخشیده و امامت را به امری سیاسی و حاکمیتی شبیه ساخته است. شیخ مفید با توجّه ‌به گستره تعریف امامت، به ریاست دنیایی و دینی در کنار دیگر شئون اجتماعی و اخروی که زیدیه نیز به آن باور دارند، از شئون تکوینی امام در عالم ماده، همچون معجزه، شئون اخروی، رهبری دینی و دنیایی نام می‌برد. بر اساس دیدگاه او مبنی بر عصمت، امام در همه شئون خود، اعم از شئون اجتماعی یا الهی، مدیریتی سرآمد و خطاناپذیر دارد و این مسئله امامت در امامیه را امری بی‎بدیل می‌سازد.