جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با روش اسنادی درصدد بررسی دیدگاه مولانا در زمینۀ شهادت است. بررسی ها نشان داده است که مولانا شهادت را مرگ آگاهانه و اختیاری انسان برای نیل به سرچشمۀ نور و هستی می داند. او شهید را عاشق والامقامی می داند که با حرکتی ارادی به خاطر هدفی مقدس جان را نثار معشوق می کند. معرفت و ایمان، در انسان عشق پدید می آورد؛ و عشق باعث شجاعت و درنهایت منجر به جانبازی عاشق برای رسیدن به معشوق می گردد. معشوق حقیقی خود خریدار جان جانبازانی است که در راه وصالش تمام بالها و مشقات را به جان خریده اند. به عقیدۀ وی ارزش جانبازی و فداکردن جان بستگی به ارزش کسی دارد که برایش جان می بازد. وی میزان قدر و منزلت هر فرد به ویژه عاشق را هم سنگ محبوب و معشوق او معرفی می کند. به همین سبب معتقد است که چون معشوق شهید، ارزشمندترین موجود یعنی خداوند است؛ شهید جایگاه بلند و شریفی دارد. از نظر پیر بلخ کشنده نفس چه در جهاد اصغر باشد یا جهاد اکبر، شهید محسوب می شود، چرا که در هر دو عاشق به مشاهدۀ معشوق رسیده پس از فنا به مقام بقا نائل گشته و ضمن رهایی از رنج، نزد حق رزق و روزگاری شیرین دارد.

انسان موجود چند بعدی و پیچیده است که شناسایی دقیق شخصیت او به بررسی‏های همه‏ جانبه نیاز دارد که البته این مهم، بدون تمسّک به تعالیم وحی و کلام بزرگان دین، میسّر نمی‏شود. در رسال? حاضر، ضمن طرح دیدگاه‏های گوناگون روان‏شناسی و قرآن در مورد انسان و نقد و بررسی این دیدگاه‏ها در مورد مطالعه ابعادشخصیت انسان، بر اساس تعالیم دینی، نتیجه منطقی خاصی به دست آمده است که امروزه بحث آن بسیار صورت می‏گیرد. امروزه تأثیر شخصیت بر تعبیر و تفسیر پدیده‏ها، یکی از مسلمات روانشناسی است. هر روانشناسی می‏داند که انسان‏ها به اعتبار ملاک‏هایی چون، سن، جنس، تجربه، یادگیری و شرایط روانی حاکم بر فرد و محیط و... محرک‏های گوناگون را با اشکال گوناگون تفسیر وتحلیل می‏کنند.از جمله این عوامل می‏توان به تیپ شخصیتی انسان‏ها اشاره کرد.انسان‏ها با تیپ‏های شخصیتی گوناگون پدیده‏ها را به اشکال مختلف تفسیر کرده، براساس آن واکنش نشان می‏دهند.انسان در مواجهه با پدیده‏های مختلف، براساس شخصیت خویش عمل می‏کند.به تعبیر قرآن «قل کل یعمل علی شاکلته».یعنی ای پیامبر بگو هر کسی براساس شاکله(شخصیت) خویش عمل می‏کند.(اسری/ 84) این عبارت بخشی از آیه‏ای است که در آن خداوند متذکر می‏شود که عده‏ای از قرآن بهره می‏گیرند و عده‏ای دیگر از آن زیان می‏برند.چنین به‏نظر می‏رسد که خداوند با بیان عبارت بالا می‏خواهد نشان می‌دهد که سود بردن مومنان از قرآن و زیان دیدن ظالمان از آن، ناشی از نفس قرآن نیست، بلکه ناشی از تنوع شخصیت‏ها یا شاکله‏های این دو گروه است.مومنان شاکله‏ای دارند که وقتی قرآن وارد آن می‏شود، موجب طهارت، اهتزاز، ایمان، خشیت و نرمی درون آنان می‏شود و ظالمان نیز شاکله‏ای دارند که وقتی قرآن وارد آن می‏شود، موجب سرسختی، لجاجت، عناد و عصیان آنان می‏گردد.

در ادبيّات عرفاني ،مظاهر كمال انساني ،پيامبران و اوليايند كه خداي تعالي آنان را به ملكوت خويش رهنمون گشته و به عزّ قرب خود مباهي فرموده است . پيامبران و اولياءو همۀ مومنان از نورواحدي هستند. هر كدام از پيامبران به منزلۀپیامبري ديگر و همۀ آنان مظهر صفات نيك و اعمال خير هستند .در مقابل،دشمنان آنان كه بنده و بردۀ نفس سركش و دل بستۀ علايق و شهوات مادي وحيواني هستند همه مظهر شرارت و پليدي اند . بنابراينانسانيكهباترك تعلقات وكشتن نفس امّارۀ خويش و با عنايت خداوند ، به كمال رسيده است ، انسان كاملي است كه حق در او و او در حق زندگیمي كند . چنين انساني در شمار انبياءو اولياء و وارث نور الهي است .با توجه به آنچه گفته شد ،داستان پيامبران ديگر واقعۀ تاريخي نيست كه فقطيك بار اتفاق افتاده و تمام شده باشد .اين داستان ها ممكن است در وجود هر انساني تكرار شود .پيامبران و شخصيت ها و حوادث و اشياء مربوط به آنان ، مظاهر نيروها و و استعدادهايموجود در وجود انسانهستند . انسان مي تواند اين نيرو و استعداد ها را در دو جهت متفاوت سوق دهد و بالقوّه بودن آنها را در وجود خود به فعل تبديل كند.نفس مستعد انسان مانند زمين حاصل خيزي است كه هر دانه كه در آن كاشته مي شود همان دانه نيزمي رويد . اين نفس اگر با عنايت الهي و به درستي تربيت شود و خود را دل بستۀ مادّيات وشهوات نكند، آدم (ع) مي شود كه مفتخر به تاج « كَرَّمنا » مي گردد و اگر درست تربيت نشود و خشم وشهوت بر او غلبه كند ابليس لعين مي شود كه مردود درگاه حق مي گردد.گاهي ابراهيم (ع) مي شود كه مظهر حق و خير و نيكي است ويا نمرودي مي شود كه مظهر همۀ صفات بد وشر و شرك و كفر است . محمد (ص) خاتم الانبياء مي شود كه سراسر وجودش رحمت و عطوفت و مهرباني است و يا ابولهبي مي گرددكه با آتش شرارت و جهل خود همه چيز را مي سوزاند .و بالاخره اينكه موسي (ع) مي شودكه نور الهي بر او متجلّي مي شود و عصا در دستش به اژدهامبدّل مي شود ويا فرعوني مي شود كه جز تكبر و شرارت و فساد چيزي از او سر نمي زند . نتيجه اينكه هر كدام از پيامبران و شخصيت ها و چيزهايي كه به آنان وابسته است نماد و رمزي است كه مي تواند در وجود هر يك از افراد بشر تحقق يابد.