جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از روش های ویژه قرآن داورى قاطع نسبت به اقوال و آرایى است که از دیگران نقل مى کند. بدین معنا که سخن حق را تایید و سخن کذب و باطل را رد و ابطال می نماید. این پژوهش به منظور الگوقرار دادن قرآن در داوری صحیح نسبت به سخنان دیگران، به بررسی داوری قرآن نسبت به اقوال مسلمانان پرداخته است.ابتدا سخنان مومنان بررسی شده است که خود شامل مومنان حقیقی و افراد ضعیف الایمان هستند. اظهار ایمان، اعلام اطاعت حقیقی، دعا، اذعان به خیر بودن قرآن، تصدیق وعده های الهی و سخن نیکو در برابر جاهلان نمونه هایی از گفتارهای نقل شده از مومنان حقیقی است که قرآن با شیوه های "سکوت و رد نکردن آن"، "ذکر صفات پسندیده مومنان"، "مدح و تقدیر ازآنها"، "جزای دنیوی و اخروی" این اقوال را تایید می نماید. سخنان نادرست درباره جهاد، اظهار تمایل به دشمنان و تکذیب وعده های الهی از مهم ترین اقوال ضعیف الایمان ها است که در قرآن با عنوان "الذین فی قلوبهم مرض" از آنان یاد شده است. قرآن با توجه به ضعف ایمان آنها به "تبیین مسائل"، "روشن ساختن حقایق دینی" و "تاکید بر اصول اعتقادی" می پردازد. نفی ایمان از دیگران، تهمت به دیگر مسلمانان و ادعاهای بی عمل، از سخنان نادرست مومنان است که قرآن ضمن مردود شناختن آن، به مومنان سفارش می کند که از مسیر اصلاح خارج نگردند. از آنجا که از نظر آموزه های اسلامی هر کسی که شهادتین را بر زبان جاری سازد، مسلمان نامیده می شود، سخنان منافقان نیز بررسی شده است. گرچه اسلام آنها ظاهری بود، امّا احکام دنیوی اسلام شامل آنها نیز می شد. منافقان گاه ادعای ایمان، اصلاح گری و نیکوکاری دارند؛ زمانی نسبت به خدا و رسول(ص) سخنان نادرستی از آنها نقل شده است وگاه به تحقیر مومنان می پردازند که قرآن با شیوه های "افشاگری صریح"، "تاکید بر کذب و باطل بودن سخن"، "مذمت و توبیخ " و "تهدید به عذاب"، سخنانشان را رد نموده است.واژگان کلیدی: قول، داوری، مومنان حقیقی، ضعیف الایمان، منافقان

هویت، یکى از مفاهیم عمیق و کلیدى در علوم اجتماعى و روان شناسى است. انسانى که در ابعاد مختلفزندگى فردى و اجتماعى، به تعریف مشخصى از خود رسیده باشد، به طورى که هدف و غایتتلاش‌هایش را بداند؟ هویت خود را به درستى شکل داده است. درایجاد چنین مفهومى عوامل مختلفى مى تواند موثر باشد که در مجموع، این عوامل منجر به تشکیل نظام باورها در فرد مى شود. یکى از مهم‌ترین این عوامل، دین است. دین با پرداختن به پرسش‌هاى اصلى، از جمله هدف از آفرینش، ماهیت انسان، فلسفه ى زندگى و...، زمینه و راه کار مناسبى براى شکل گیرى آن مجموعه از باورها ارایه مى دهد، به طورى که مى تواند در هویت‌یابى فرد موثر باشد. انسان، هر اندازه که در پذیرش باور خاصى از توانایى استدلال خود بیشتر کمک گیرد و بدون چون و چرا مطلبى را نپذیرد، از تفکر رشد یافته‌ترى برخوردار خواهد بود. تفکر انتقادی،نوعى از تفکر است که مى تواند خود را مورد ارزیابى قرار دهد و بدون پیش داورى به بررسى دلایل و احتمالات مختلف یک موضوع بپردازد. از این جهت، مى توان آن را یکى از عوامل موثر در پذیرش باورهاى دینى و شکل گیری هویت دانست. در این پژوهش که با روش کیفى انجام شده است، با توجه به اهمیتى که دین در شکل گیرى کل هویت فرد دارد و نیز تاثیر رشد تفکر و شناخت انسان در این فرایند، به بررسى وضعیت هویت دینى نوجوانان و چگونگى بهره گیری آن ها از مهارت تفکر انتقادى مى پردازیم. به این منظور با هشت دانشجوى دختر و پسر از دو رشته ى فیزیک و جامعه شناسى که در دانشگاه شهید بهشتى، مشغول به تحصیل هستند، مصاحبه ى عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. نتایج تحلیل کیفى محتوای مصاحبه ها نشان مى دهد که وضعیت هویت دینى افراد و میزان بهره مندى آنها از مهارت تفکر انتقادی، هر کدام، قابل تقسیم به سه سطح است: هویت دینى شکل یافته، در حال شکل گیرى وشکل نایافته، تفکر انتقادى قوى، متوسط، ضعیف. کسانى که از مهارت تفکر انتقادى، به خوبى استفاده کرده یا مى کنند، از هویت دینى شکل یافته‌ترى برخوردارند و یا این که مراحل جست وجو براى دست یابى به هویت دینى شکل یافته را طى مى‌کنند. همچنین در این تحلیل ها، عوامل دیگرى که بر شکل گیرى هویت دینى افراد و چگونکى رشد تفکر انتقادی در آن ها موثر بوده است، شناسایى شد که از آن جمله مى توان، زمینه ى مذهبى خانواده، عملکرد افراد به ظاهر دین دار در سطح جامعه، تاثیر روابط دوستانه، تاثیر محیط مدرسه و معلم و داشتن تعامل فکری با اساتید دانشگاه را نام برد.

پژوهش حاضر ،با عنوان " بررسی فلسفه ارزشیابی آموزشی و اشارات آن بر مولفه های برنامه درسی" به دنبال آن است که به تبیین چیستی و چرایی فلسفه ارزشیابی آموزشی بر بنیان مبانی و مقولات فلسفی از جمله مبانی متافیزیکی،معرفت شناسی،ارزش شناسی ارزشیابی بپردازد و تاثیر آن را بر مولفه ها و عناصر برنامه درسی بررسی کند .روش به کار گرفته در این پژوهش ، تحلیل تاملی است. که بر اساس آن ، ابتدا اطلاعات به روش کتابخانه ای – اسنادی گرد آوری و سپس طبقه بندی،توصیف و بر مبنای سوال های پژوهش به تحلیل ، تامل و نتیجه گيری پرداخته شد. یافته های این پژوهشدر زمینه فلسفه ارزشیابی نشان داد که اگر فلسفه سئوال درباره ی ماهیت چیزهاست، فلسفه ارزشیابی سئوال در باره ماهیت ارزشیابی آموزشی است و برای این مساله با مبنا قرار دادن مقولات فلسفی به طرح این مساله پرداخته است که ارزشیابی آموزشی دارای مبانی متافیزیکی (با تاکید بر مفاهیم خدا،انسان،جهان) ،معرفت شناسی(با تاکید بر مفاهیم دانش و شناخت) و ارزش شناسی(با تاکید بر اخلاق و زیبایی) است . از سویی فلسفه ارزشیابی با تاثیری که بر عناصر و مولفه های برنامه درسی دارد ، نشان می دهد هر یک از این عناصر به صورت عمودی و افقی در ارتباط با یکدیگر می باشند که ارزشیابی با رویکردی فلسفی، به ارزیابی ماهیت هریک از این عناصر می پردازد.

هدف اين مقاله ارزشيابي محتواي برنامة درسي اخلاق اسلامي دانشگاه ها از منظر استادان دروس معارف اسلامي دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم است. روش تحقيق از نظر اهداف، «کاربردي» و به لحاظ شيوة جمع آوري اطلاعات، «توصيفي» از نوع «پيمايشي» و جامعة آماري 40 تن از استادان است که کل آنان به عنوان نمونة آماري انتخاب شدند. براي جمع آوري اطلاعات از پرسش نامة محقق ساخته حاوي 25 سؤال بسته پاسخ در طيف پنج درجه اي ليکرت با پايايي 0.89 مطابق آلفاي کرانباخ استفاده شد. براي تجزيه و تحليل اطلاعات، از روش هاي آمار «توصيفي ميانگين»، «انحراف استاندارد»، «واريانس»، «ضريب پراکندگي» و «آزمون استنباطي Z تک گروهي» استفاده شد. يافته ها نشان داد: محتواي برنامة درسي اخلاق اسلامي دانشگاه ها با نيازها و اهداف منظور، فرهنگ، ايده آل ها و آرزوهاي اجتماعي، استعداد و توانايي دانشجويان، نيازها و علايق آنان و اصول و قانونمندي هاي برنامه ريزي درسي کاملاً تناسب دارد که با اطمينان 0.99 و خطاي 0.01تأييد شدند. وضعيت نسبي ميزان تناسب محتواي برنامة درسي اخلاق اسلامي با اصول و قانونمندي هاي برنامه ريزي درسي بيش از ملاک هاي مربوط به تناسب محتوا با ارزش هاي اجتماعي و ويژگي ها و نيازهاي فراگيران است.

اعتبار مجموعه روایات بخش امامت اصول کافی موسوم به کتاب الحجه که از مهمترین منابع روایی شیعه در موضوع امامت به شمار می‌رود ، در میان علمای متقدم امامی اجمالاً امری مسلم بوده است. علت این امر توجه ایشان به وثوق صدوری به عنوان مبنای پذیرش روایات و بهره‌گیری از قرائن خارجیِ صحت روایات بوده است.اما در نگاه متأخرین که تکیه آن‌ها در ارزیابی روایات بیشتر بر وثاقت راویان سند متمرکز شده ، آمار روایات معتبر به حدود 40 درصد کاهش یافته است . برخی نیز با سخت‌گیری شدید در دو حوزه سند و متن روایات ، تنها 10 درصد این روایات را صحیح و معتبر تلقی کرده‌اند.در این رساله با بررسی اسناد احادیث کتاب الحجه و نیز روایات همسان (متابع) و شواهدِ احادیثِ ضعیف السند کتاب الحجه از سایر مصادر روایی ، نشان داده شده که بیش از 75 درصد این روایات دارای پشتوانه معتبر سندی (داخلی و خارجی) می‌باشد . این آمار که با مبنای آیه الله خوئی به دست آمده همچنین حاکی از آن است که گرچه در روایات ابواب تاریخیِ این کتاب ، آمار روایات ضعیف بیشتر است ، اما روایات ابواب غیر تاریخی که صرفاً جنبه کلامی دارند ، حدود 90 درصد دارای اعتبار سندی می‌باشند.

حدیث و سنت به عنوان دومین منبع دین شناخت، از جایگاه والایی در شریعت اسلام و مذهب شیعه برخوردارند و بیشترین استناد عملی و اعتقادی شیعیان و مسلمین به این منبع مهم است. از همان صدر اول، علل متعددی از جمله وجود وضاعان و منحرفان، نحله ها و گرایش های متعددی را در تشخیص اعتبار روایات به وجود آورد و فاصله زمانی بیش از یک هزاره نیز، سبب تشدید این چالش شد. در این میان دو منهج معروفی که در ارزیابی روایات به وجود آمده بودند عبارت بودند از: یکی شیوه رجالی که مختص به اهل سنت بود که با پذیرش حجیت تعبدی «خبر ثقه» به بررسی رجالی اسناد روایات می پرداخت و دیگری حجیت «خبر موثوق به» با وجه غالب «کتابشناسی بر پایه حجیت» بود که در شیعه رواج داشت. آنچه مسلم است، معیاری متین و مستحکم در سنجش اعتبار روایات بین شیعیان با راهنمایی اهل بیتوجود داشته است. این معیار قویم عبارت بوده است از حجیت «خبر موثوق به» بر اساس حصول وثوق عقلایی با تکیه بر قرائن داخلی و خارجی روایات؛ و قطعاً ارزیابی صرف سندی، ملاک پذیرش روایات نبوده است. در این نوشتار، با بررسی برخی ریشه های مبانی قدما در انتقال میراث حدیثی شیعه، عقبه روشن و مستحکم آن، به تصویر کشیده شده است و با تاکید بر نهادینه بودن بحث کتابت در شیعه و وجود فرهنگ انتقال کتاب محور در اخذ و ادای حدیث، پیشینه درخشان و اطمینان زای حدیث شیعه نشان داده شده است. همچنین در بازکاوی معنای وثاقت و ضعف از منظر قدما با توجه به مبنای فهرستی و کتاب محور، بدین نکته تاکید شده است که ثقه در لسان قدما به کسی اطلاق می شد که برآیند درون مایه های کتب حدیثی او، قابل انتساب به معصوم بوده است و ضعیف به کسی گفته می شد که منفردات او بدون شواهد و قرائن، قابل اعتماد نبوده است. نتیجه واضح این مطلب آن خواهد بود که با توجه به روحیه ضعیف گریزی، حساسیت بالای اصحاب در نقل روایات و همچنین چندین دوره پالایش قوی در منابع شیعه، اگر روایاتی از متهمان به ضعف در مجموعه های حدیثی وجود دارد شاهد صدق داشته و منفرد نبوده است و الا قدما در کتابهای خود وارد نمی کردند. این مهم، از نکات بسیار حساس و قابل تامل است.سپس در تبیین استواری مبنای قدما، به بررسی دأب و منشهای حدیثی قدما پرداخته شده و نکته های مهمی در این زمینه بررسی شده است مثل «توجه وافر قدما به راوی از مولف»، «نسخه شناسی و مقابله آنها» و... و در نهایت تعدادی از قرائنی که قدما در حصول وثوق و اطمینان از آنها استفاده کرده اند مورد پژوهش قرار گرفته است.در این اثر کوشیده ایم تا با تبیین دقیق مبنایی که میراث حدیثی شیعه با آن نگاشته شده به باز خوانی و ارزیابی ذخائر عظیم حدیثی خود بپردازیم و با دقت در استواری این تراث، به بهانه های واهی به طرد بی اساس این مجموعه های گرانقدر نپردازیم.چند دستآورد بسیار مهم این نوشتار عبارتند: 1ـ اثبات اعتبار و استحکام بالای روایات و مجموعه های روایی شیعه 2ـ ضرورت بازخوانی منابع رجالی ـ حدیثی با توجه به نگارش مستحکم میراث روایی شیعه.

یکی از مهمترین منابع در مورد مسائل مربوط به مدیریت در نظام اسلامی، نهج‌ البلاغه می‌ باشد که از مهمترین بخشهای آن عهد نامه‌ ای است که حضرت علی علیه‌ السلام بعنوان یک خط مشی رهبری برای مالک اشتر از فرماندهان لایق و شایسته‌ شان ترسیم فرمودند. کتاب حاضر که توسط حجة الاسلام و المسلمین قوچانی تهیه و تدوین گردیده است شرح و بسط این عهدنامه می‌ باشد. ایشان ضمن اشراف کامل به مسائل مربوط به مدیریت متداول و احساس نیاز در مورد تدوین نظام مدیریت اسلامی به این کار مبادرت ورزیدند.

این پژوهش کیفی، با روش توصیفی تحلیلی و اسنادی و با هدف تبیین و شناخت مفاهیم قرآنی متناظر با عوامل و عناصر تشکیل دهندة برنامة درسی، دربارة اهداف، محتوا، روش ها و ارزشیابی تعلیم و تربیت در قرآن کریم تدوین یافته است. در نظام تعلیم و تربیت قرآن، اهداف به دو صورت اهداف غایی و اهداف میانی ترسیم شده اند. از لحاظ محتوایی، به طور کلی قرآن دربردارندة مجموعه ای از مفاهیم، اصول، قوانین، روش ها و فعالیت هاست که با استفاده از معیارهایی همچون توالی، استمرار، تعادل، وسعت و وحدت و روش های تربیتی همچون تمثیل و شبیه سازی، مشاهده، پرسش، اردوی علمی، الگویی، موعظه و تذکر، و استدلال، در صدد دستیابی به تربیت معنوی و جسمی یا پرورش همه جانبة انسان است. رسیدن به این مقصود نیازمند خودارزیابی و ارزیابی بیرونی از طریق روش هایی مانند ابتلا، فتنه، محاسبه و مراقبه می باشد.

در گذشته، در دسترس بودن سرمایه، نیروی کار و مواد اولیه از جمله عوامل اصلی پیشرفت کشورها محسوب می شد. اما در آغاز هزاره سوم، دستیابی به دانش، اشاعه و کاربرد آن جایگاه بسیار تعیین کننده ای درسرنوشت کشورها پیدا کرده است. لذا، جایگاه آموزش عالی در این زمینه انکارناپذیر است. همچنین، نیاز به تدوین و اجرای برنامه های آموزشی و درسی که بتواند هماهنگ با تحولات یاد شده به نیازهای جامعه پاسخ دهد، در اولویت است. در این مقاله ابتدا، ضمن اشاره به ویژگی های برنامه درسی میان رشته ای به هدف ارزشیابی این نوع برنامه درسی اشاره خواهد شد. سپس ملاک های ارزشیابی آن مورد نظر قرار می گیرد و سرانجام، چهار سطح ارزشیابی برنامه درسی میان رشته ای بیان می شود.