جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با هدف شناخت چهره متظاهران متنسک پیشه، ریشه یابی درموردنحوه شکل گیری خوارج و معرفی خصوصیات روحی، فکری و اخلاقی و اعتقادات آنان و نیز علل انحراف آنان بااستفاده از کتب تاریخی، تفسیریو روایی انجام گرفته است.نتایج زیر حاصل این پژوهش است:ریشه اصلی انحراف خوارج را می توان در جهالت و عدم بصیرت اعتقادی آنان دانست.اندیشه خارجیگری به نبرد جمل باز می گردد، ولی ظهور و پیدایش خواج در نبرد صفین و ماجرای حکمیت مطرح است که بعدها کم کم به عنوان فرقه ای مستقل با اعتقادات ویژه خود گسترش یافتند.ضعف بنیان های اعتقادی اهل عراق، عدم رهبری واحد در عراق ، عدم بصیرت دینی و سیاسی، تعصبات جاهلی و قبیلگی، هواهای نفسانی و بدعت، تندروی و قرائت نادرست از دین، سرسختی ، تظاهر به دینداری خوارج از مهم ترین عوامل شکل گیری و تقویت مبانی خوارج بوده است.جهل و جمود فکری، عدم بصیرت، سطحی نگری و تنگ نظری از اوصاف روحی و اخلاقی خوارج است.از جمله پیامدهای انحراف خوارج، خروج از اطاعت و ولایت امام بر حق، تطبیق شریعت بر اساس معیارها و آرا باطل خویش می باشد.

بصيرت به عنوان ابزار تشخيص حقيقت و ضروري هدايت، از واژگان كليدي در فهم معارف قرآن به شمار مي‌آيد. استفاده از روش معناشناسي با بررسي روابط بينامتني (روابط هم‌نشيني، جانشيني و سياق) و روابط مفهومي (تقابل معنايي، شمول معنايي و ...) واژة بصيرت در نظام معنايي قرآن، تبيين مي‌سازد كه بصيرت به معناي شناختي مبتني بر معيارهاي ديني است كه داراي مؤلفه‌هاي شرطي چون تقوا، تذكر، تعقل، عبرت‌آموزي است وبينش دقيق و دانش عميق (فهم)، توانايي تشخيص حق از باطل (تمييز) و التزام عملي به باور قلبي از مؤلفه‌هاي ماهوي اين واژه به شمار مي‌آيند. همچنين ترسيم ميدان‌هاي معناشناسي بصيرت در قرآن كريم به كشف لايه‌هاي دروني بصيرت منجر مي‌شود و آشكار مي‌كند كه بصيرت در بعضي از لايه‌هاي معنايي مترادف عقل، حكمت، نور و فرقان است و سبب مي‌شود تا انسان با بينايي قلبي ناشي از علم حضوري و يا حصولي، واقعيت وجودي خويش را درك كند و با انتخاب خداوند يكتا و دنباله‌‌روي از هاديان الهي، به توحيد ناب «بصيرت توحيدي» و غايت خلقت «لقاء الله» دست يابد.

نوع نگاه انسان به امور و همچنین دامنه و گستره این نگاه، نوعی جهان بینی را برای انسان به وجود می آورد و البته در تأثیری متقابل، جهان بینی فرد نیز به نگاه او جهت می‌دهد. حوزه تفکر انسان شامل امور مختلفی است که معنویت و هوش معنوی یکی از آن حیطه ها محسوب می شود. از جمله لوازم زندگی فکورانه، داشتن ذهنیت فلسفی با سه شاخصه جامعیت فکر، ژرفانگری و انعطاف‌پذیری است که وجودشان در تفکر فلسفی، در نحوه تجلی و بروز آن‌ها در اندیشه فرد، رفتار مسئله گشایی او و نیز زندگی منطقی‌اش، خود را نشان می‌دهد. هوش معنوی که شامل دو خرده مقیاس درک و ارتباط با سرچشمه هستی و زندگی معنوی است؛ با معنا، ارزش و پرورش تخیل مرتبط بودوهو قادر است به انسان توان تغییر و تحول در زندگی‌اش را بدهد. فردی با هوش معنوی بالا دارای انعطاف، خودآگاهی، ظرفیتی برای رو به رو شدن با دشواری‌ها و سختی‌ها و فراتر از آن رفتن، ظرفیتی برای الهام و شهود، نگرش کل‌نگر به جهان هستی، در جست و جوی پاسخ برای پرسش‌های بنیادی زندگی، نقد سنت‌ها و آداب و رسوم است که این موارد با مولفه-های ذهنیت فلسفی هم‌پوشانی دارند. در پژوهش حاضر با روش توصیفی-همبستگی، رابطه بین ذهنیت فلسفی و هوش معنوی در میان دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز بررسی شده است. نتایج نشان داد که به جز عدم وجود رابطه معنادار، بین انعطاف‌پذیری و درک سرچشمه هستی، بین سایر خرده مقیاس‌های دو متغیر اصلی پژوهش رابطه مثبت و معنادار وجود داشت.

هر کودکی بنا به سنت الهی ،خدا دوست و پرستنده او آفریده شده است . او به حکم فطرت الهی به خدا گرایش دارد و او را می شناسد.یکی از کارکردهای دین نیز این است که با آموزه های خود کودک را به خدا نزدیک تر کند و این استعداد بالقوه و قابل انعطاف را در درون او شکوفا سازد، تا در نهایت راه سعادت را پیموده و به سر منزل مقصود که همان عبد صالح است، برسد. محقق با علم به این حقایق و با هدف بررسی و تبیین اصول و روشهای پرورش حس خدا دوستی در کودکان مقطع ابتدایی از منظر اسلام،این تحقیق را ارائه می دهد.پژوهشگر با استفاده از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای ، مفهوم خدا دوستی را از دو منظر، مورد بررسی قرار می دهد. از منظر درونی ، دو مولفه و شاخص اصلی( علم حضوری و گرایش و علاقه فطری به خدا ) مورد بررسی قرار می گیرد. طبق آیات و روایات این دو شاخص در همه انسانها و از جمله کودکان وجود دارد . از منظر بیرونی نیز از دو مولفه ( شناخت صفات خدا و یاد خدا) بحث به میان می آید. این دو عنصر توأمان با هم موجب افزایش علاقه کودک به خدا می شود. با توجه به واقع شدن کودک در دوره عملیات عینی و رشد مذهبی واقع گرا، شناسایی و توجه به صفات خدا از طریق توجه به محسوسات و دریافتهای عقلانی (طبقآموزه های دین اسلام پایگاه تعقل و بصیرت ،قلب است)صورت می گیرد.از جمله منابعی که در معرفی شناخت خدا دخیل هستند،توجه به طبیعت، قصه های قرآنی می باشد. استفاده از استدلال های ساده ، محتوای برنامه درسی و رادیو-تلویزیون ،نیز در حکم ابزار خداشناسی و پرورش حس خدا دوستی در کودکان می باشند. مفهوم خدا دوستی در کودکان مصداقهای گوناگونی دارد ، مانند: کمک به زدوده شدن تفکرات خام و مادی انگارانه در مورد خدا ، حب پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)و پیروی از آنها ، تشکر و قدردانی از خدا و متخلق شدن به اخلاق نیکو و صفات خدایی.مفهوم خدا دوستی فطری (درونی) پایه و مبنای خدا دوستی به لحاظ عینی و پدیداری (بیرونی) است و مصادیق خدا دوستی در کودکان نیز با توجه به وجه عینی آن، در نظر گرفته می شوند. بنابراین هر یک مقدمه دیگریست . این موارد،به مثابه ی مواد و برنامه های تربیت دینی کودکان است.اما فضای حاکم بر این برنامه ها را، همان اصول که قواعد و راهنمای عمل هستند، مشخص می کنند. این اصول و متعاقب آن روشهای ذکر شده ، با توجه به تعالیم دین اسلام ، روان شناسی کودک ، فلسفه اسلامی، و نظرات مربیان تعلیم و تربیت طراحی گردیده است .این اصول به دو دسته ،تقسیم می شوند. اصول دسته اول از لحاظ شأن و رتبه در سطح بالاتری هستند که عبارتند از : اصل خداجوئی فطری و اصل استمداد و توکل به خدا. این دو رابطه ی طولی بنده با پروردگار محسوب می شوند. اصول دسته دوم عبارتند از : اصل رحمت و مهرورزی ، اصل زیبایی شناسی ، اصل تربیت فرحناک ،اصل فعالیت متربی ، اصل تدرج و تمکن در تربیت دینی ، اصل جذب و تطابق ، اصل توجه به تجربه های فردی در تربیت دینی که همگی تحت الشعاع این دو اصل هستند و می توانند رابطه وجودی و اُنس انسان (کودک) با پروردگار را تقویت کنند. مربی نیز باید این اصول و روشها را به صورت تلفیقی مدنظر قرار دهد تا نتیجه تربیتی مطلوب حاصل گردد.

انسان که به زیباترین شکل خلق شده است، ویژگی‏هایی دارد که نسبت به سایر مخلوقات الهی، به عنوان موجودی برتر شناخته می ‏شود. این موجود، علاوه بر برخورداری از اختیار و اراده، که او را در میان خلایق الهی ممتاز کرده است، از نظر صورت و سیرت نیز بر دیگران برتری دارد. برخورداری از هدایت تکوینی و تشریعی، هدایت باطنی و درونی، چشم، گوش، و قلب باطنی از ویژگی‏های انسان است. علی علیه ‏السلام مولای موحدان، انسان را برخوردار از حیات انسانی می‏ داند که می ‏تواند در پرتو آن، همه امکانات، ظرفیت‏ها و توانمندی‏های خود را در مسیر هدایت و انجام وظایف دینی و الهی خویش به کار گیرد تا به موجودی کامل نائل آید. انسانی برخوردار از حیات انسانی است که همه فضایل و کمالات انسانی او به منصه ظهور رسیده و او از آنها بهره‏ مند شود. اما همین انسان دارای حیات حیوانی نیز هست. در این صورت رشد صفات و ویژگی‏های حیات حیوانی او، بسان موجودی بی‏ روح و مرده خواهد بود. همچون سایر حیوانات، بلکه به مراتب بدتر از آنها خواهد بود.

وضعیت فتنه به شرایط سیاسی و اجتماعی، با مجموعه ویژگیهای مشخص اشاره دارد که در آن فضا، تشخیص حق از باطل با مشکل مواجه شده و لازم است راه های برون رفت از آن مورد توجه قرار گیرد. از آنجایی که دوره زمام داری امام علی علیه السلام یکی از دوران های مثال زدنی و عبرت آموز تاریخ سیاسی اسلام برای مواجه شدن جامعه اسلامی با فتنه های سنگین و شکننده است. مقاله حاضر با بهره گیری از روش تاریخی ـ تحلیلی به بررسی راه های برون رفت از فتنه در جامعه اسلامی از دیدگاه امام علی علیه السلام میپردازد. هدف اصلی این پژوهش، تبیین راه های خروج از فتنه با رویکرد گذار شرایط امروز جامعه اسلامی از فتنه پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری میباشد. بر این اساس، رعایت تقوای الهی، تقویت بصیرت، شناخت مراکز فتنه و افشای ماهیت آنها، ثبات قدم و پرهیز از احساسات به هنگام پیدایش فتنه، تکیه بر اصول و معیارها به جای سوابق افراد و شخصیت ها، پرهیز از تفرقه و اختلاف و رجوع به امام حق و رهبری صالح به هنگام پیدایش فتنه، به عنوان یافته های پژوهش معرفی و مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند.

پژوهش حاضر با عنوان ژرف اندیشی از منظر قرآن که با مراجعه به کتب لغت، تفسیر و حدیث نوشته شده ‏است، در ابتدا به تبیین جایگاه اندیشه از نگاه قرآن می‌پردازد و سپس در راستای بررسی مفهوم ژرف ‏اندیشی، ویژگی های ژرف اندیشان مطرح می شود و در ادامه نیز موانع و عوامل ژرف اندیشی به تفصیل ‏بیان می گردد. تحقیق حاضر به این سوالات پاسخ می‌دهد که در نگاه قرآن، اندیشه از چه جایگاهی ‏برخوردار است؟ و چگونه می‌توان ژرف اندیشی را تقویت و یا تضعیف نمود؟ و این نتایج حاصل می‌شود ‏که قرآن بر فکر و اندیشه‌ای تأکید می ورزد که در مسیر و روشی مناسب به کار گرفته شده و منجر به ‏عبودیت بیشتر انسان گردد. در حقیقت ژرف اندیشی از دیدگاه قرآن، ارتباطی تنگاتنگ با عبودیت و ‏شناخت حقایق دارد و شامل دقت و تأمل در درک و شناسایی آیات الهی در آفاق و انفس، نظر در عواقب ‏امور، ادراک حقایق و تمییز میان امور مختلف، آگاهی مداوم بر آن حقایق و بازداشتن باطن انسان از ‏لغزشهاست برخی ویژگی های فردی و یا شرایط محیطی همچون گناهان، تقلید کورکورانه، پیروی از ‏هوای نفس، شتابزدگی، شبهات و پرداختن به کارهای لغو حجاب دیده جان می شود و انسان را از تشخیص ‏حقایق و سلوک در صراط مستقیم باز می‌دارند و عواملی همچون ایمان، تقوی، قرآن و سیر در تاریخ نیز ‏آدمی را در این زمینه یاری می‌رسانند.‏

تمامی هنرهای بصری تمدنهای پیشین نشان‌دهنده نوعی اندیشه و بینش‌اند، که از قداست و ژرفا برخودارند، و این، حاصل آشنایی هنرمندان با "معرفت بصری یا دیداری" بوده و مراد از معرفت دیداری آنست که اینان با معرفتی راستین به جنبهء معنوی وجود التفات داشتند. اینان پیرامون عالم کبیر و عالم صغیر غور و مداقه کرده‌اند، و بدین جهت آثارشان کاملا از جهات ربانی و معنوی بهره یافته است . به واقع آثار مبتکرانهء اینان پیوندی مستقیم با خداوند و حقیقت داشته است . این هنرمندان ساختار مجرد عالم را به ما نمایانده‌اند و این نه تنها بیانگر اعتلای کار ایشان در "معرفت دیداری" است بلکه عمق اندیشهء آنان را نیز آشکار می‌سازد.

به طور طبیعی علم اولین گام در رسیدن به آگاهی و رهایی از جهل و کوردلی و زدودن زنگار غفلت از روح انسان است ـ و گاه با عوامل دیگری جایگزین می‌شود ـ و به ایمان و معرفت عمیق منجر می‌شود. یعنی انسان از راه علم و با بحث و استدلال به باور و ایمان می‌رسد آنگاه برای پذیرش معرفتی از نوع برتر که بصیرت و روشن ضمیری و شناخت و آگاهی و رهایی واقعی از جهل است، آماده می‌شود.آنچه در این پژوهش نامه منعکس است، حاصل بررسی علمی برای روشن شدن ربط مفاهیم علم و معرفت با بصیرت است و یافتن راه‌های حصول و تقویت بصیرت و نیز اسباب از بین رفتن و تضعیف آن در قرآن و روایات است. در فصل کلیات پژوهش نامه، مفاهیم دخیل و نزدیک به موضوع فوق و نیز مباحث نظری کلی و در فصل دوم راه‌های حصول و تقویت و در فصل سوم موانع و تضعیف کننده‌های بصیرت بررسی شده‌اند. برآمد این پژوهش علاوه بر آشکار شدن این راه‌ها و موانع این واقعیت است که بین علم و معرفت با بصیرت تلازم و عینیت برقرار نیست بلکه بصیرت نوعی خاص از روشن ضمیری است که گاه بدون علم حاصل می‌شود و گاهی با علم نیز به دست نمی‌آید.

شهود عرفانی، مهمترین ویژگی انسان است که او را از دیگر موجودات، متمایز و او را شایسته مقام خلافت الهی ساخته است. سرچشمه هایی که انسان برای کسب شهود عرفانی به آن مجهّز شده است، عبارتند از:حواس ظاهری، عقل و قلب که موجب شده اند انسان بتواند شناخت را به حسی، عقلی و شهود عرفانی تقسیم نماید. اغلب اندیشمندان بر یکی از این مبادی تأکید ورزیده و بر این اساس مکاتب متعددی را نظیر حس‌گرایی، خردگرایی و یا شهودگرایی پدید آورده اند که هرکدام از این مشرب ها از یک نحله فکری نشأت می گیرد. اما این سوال مطرح است که ارتباط و تأثیر متقابل این مبادی شناختی در قرآن و آموزه های وحیانی چگونه است؟ لذا این رساله با ایده کشف و تبیین نوع ارتباط و تأثیر میان مبادی شناخت در قرآن، صورت گرفت.این پژوهش از روش کیفی ( از نوع توصیفی –تحلیلی) همراه با استنباط بهره برده است. از این رو با بررسی آیات مرتبط با مسأله شناخت حسی و شهود عرفانی و نیز با بهره‌گیری از تفاسیر عرفانی و منابع فریقین و نظریات صاحب نظران، نتایج، استنباط و تبیین گردید. نتایج به دست آمده نشان می دهد:1- میان انواع شناخت ارتباط و تأثیرمتقابل وجود دارد. شناخت حسی، که معرفتی در باره جهان محسوس است و از راه حواس ظاهری حاصل می شود، مقدمه ای برای شهود عرفانی به شمار میآید. شهود عرفانی پس از وحی بالاترین معرفتی است که افراد با ایجاد ویژگی‌های خاص در نفس خویش به آن دست می یابند. در این معرفت انسان با قلب خود، حق را در همه موجودات مشاهده و همه موجودات را به صورت به هم پیوسته و به شکل یک حقیقت زنده به نظاره می‌نشیند؛ زیرا همه هستی با یک امر خدا ایجاد شده، که فلاسفه آن را توحید فعل خدا می نامند.2-ارتباط مستقیم و متقابل بین حواس ظاهری و دریافت‌های درونی وجود دارد. از دیدگاه قرآن، هر یک از انواع شناخت حسی و شهود عرفانی دارای اعتبار، ارزشمندی و قلمرو ویژه‌ای است که در این پژوهش تبیین شده است.3- روش شناخت مورد تأکید قرآن، روش منحصر به فردی است که می توان آن را «روش جامع» نامید.4- واژگان قرآن، هنگامی معنای عمیق خود را مییابند که افزون بر حواس، با عقل و قلب هم ادراک شوند. یعنی لفظ، معنا و روح و حقیقت الهی موجود در کلمه قرآنی همراه باهم مورد توجه قرار گیرد.