جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متکلم اهل منظره فرزند هشام بن حکم. نجاشی نقل می کند که بعضی از اصحاب شیعه کتابی از او درباره امامت دیده اند

متکلم معتزلی. ابن ندیم او را در میان گروهی از معتزله آورده است که جز اسامی آنها چیزی بر ما آشکار نیست. در کتب دیگر القاب دیگری برای این نام آمده است که این گمان را تقویت می کند که گویا این نام متعلق به چندین شخص بوده است. شیخ طوسی حسن بن ایوب را از اصحاب امام کاظم می داند و سید بحرالعلوم می گوید که حسن بن ایوب نوح از بنی درّاج یکی از شاهدان وکالت عثمان بن سعید در عصر غیبت صغری بوده است.

متکلم معتزلی. قاضی عبدالجبار از شاگردان مبرز او بود و ملاقات قاضی با عیاش از نقاط عطف زندگی قاضی و موجب اساسی جدایی او از مکتب اشاعره بوده است. با توجه به سندی که معتزله برای اتصال خود به پیامبر(ص) وضع کرده اند می توان به اهمیت او پی برد و این سلسله چنین است : قاضی عبدالجبار ، ابو عبدالله بصری، ابو اسحاق عیاش، ابو هاشم جبائی، ابو علی جبائی، ابو یعقوب الشحّام ، ابو هذیل علاف، عثمان طویل، واصل بن عطاء، عمرو بن عبید، عبدالله بن محمد خنفیه و پدر او محمد و سپس علی بن ابیطالب(ع).

متکلم. ابن مرتضی او را از معتزله می داند. قائل به جدایی نظر در قضایای دین و نظر در قضایای دنیا. همچنین قائل به عدم بقای اعراض در دو زمان و از او عجب نفس و خوار شمردن دیگری نقل شده است. نقل است که در معابر کسی را جلوی خود می فرستاد تا راه را برای او باز کند و جای گذر او را وسیع کند چرا که معتقد بود راه ها برای او و امثال او آفریده شده اند و دیگر مردم مسخر او هستند.

متکلم معتزلی. رییس فرقه الثُمانیة. از بزرگترین متکلمانی است که در فکر مامون تاثیر نهاد . ابن ندیم فهرست هشت اثر از آثار او را ذکر کرده است . برخی از آراء کلامی ثمامه: آراء کلامی 1 - معتقد است که کثیری از حوادث نیاز به محدِث ندارند و افعال ( اعراض) متولد بدون فاعل اند و برای بنده فعلی نیست جز چیزی از سنخ اراده در قلب پدید می آید. 2 - به او منسوب است که خداوند عالم را به طباعش خلق کرده است. ابن راوندی این گفتار را کفر دانسته است چرا که گوینده خداوند را مطبوع قرار داده است و مطبوع محدَث است و از افعالی که بر او طبع می شود جدایی ندارد.شهرستانی این گفته را بدین نحو تفسیر کرده است که منظور او نظر فلاسفه مبنی بر ایجاب بالذات بدون ایجاب بنا به اراده است. 3 – از آراء منحصر به فرد او این است که بهشت و جهنم دار ثواب برای عبادت و شکنجه برای گناه است، پس برای کودک و آنکس که طاعت و معصیت خدا را نمی داند بهشت و دوزخی نیست و آنان در آخرت جز خاک نخواهند بود.خیاط نسبت این قول به ثمامه را رد می کند. 4 – او استطاعت را سلامت و صحت جوارح و خالی بودن آنها از آفات می دانست و معتقد بود که قبل از فعل است. 5 – معتقد به ایجاب معرفت قبل از ورود سمع بود (همانند عامه معتزله) اما این را اضافه می کرد که کسی از کفار که خالقش را نمی شناسد معذور است.

محدث و متکلم امامی. نجاشی او را از متکلمین و محدثین شیعه می داند و شیخ طوسی او را از اصحاب امام هادی (ع) می داند . برخی از متاخرین مایل اند که او را با جعفر بن محمد (یا احمد) بن ایوب معروف به ابن تاجر یکی بدانند.

متکلم معتزلی شاذ. چیز زیادی از حیات او در دست نیست. او را معتزلی یصری می دانند و از شاگردان نظام. او به همراه احمد بن حائط و فضل الحدثی سه اعتزالی نظّامی بودند . بانوش را بسیاری از مصادر از شاگردان و تابعان ابن حائط می دانند که اقوال غریبی در ثنویت و تناسخ داشت. بانوش نیز قال به تناسخ در هیاکل بود و از او نقل است که آفرینش یکباره بوده است و اولین چیزی که خلق شده است اجزائی است که هر کدام از آنها لا یتجزأ است و در عین حال معتقد بود که این اجزاء زنده و عاقل اند و متهم به ادعای نبوت است