جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این اثر به طرح و معرفی مفهوم ریا و مفاهیم مرتبط با آن در ارتباطات اجتماعی از منظری دینی می پردازد و از آن به مثابه یک پدیده مهم فرهنگی در ایران پس از اسلام نام می برد، از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام منتشر شده و در اختیار علاقه مندان مطالعات موضوع محور در زمینه مباحث مختلف علوم اجتماعی بر اساس مبانی اسلامی قرار گرفته است. یکی از ارزش های کلیدی که هر جامعه ای به آن نیاز اساسی دارد و بدون آن نمی تواند به حیات خود ادامه دهد اعتماد اجتماعی است. به عبارت دیگر سرمایه اجتماعی در جامعه ای بیشتر است که اعتماد اجتماعی در آن بیشتر باشد. در این راستا بدون شک یکی از عناصر اصلی در شکل گیری اعتماد اجتماعی راست گویی و عدم ریاکاری است. دروغ گویی و ریاکاری اگر چه مفاهیم یکسانی نیستند ولی از لحاظ اثر ارتباطی در سطح جامعه، نوعی ارتباط میان این دو وجود دارد؛ یعنی آثار هر دو بر اعتماد اجتماعی ویرانگر خواهد بود که در این کتاب به تبعات مختلف و مخرب آن در سطح ارتباطات اجتماعی پرداخته شده است. مسئله «ریا» که پیامدهای ناخوشایند گسترده و مختل کننده ای در سطوح مختلف ارتباطات اجتماعی دارد، به مثابه یک پدیده مهم فرهنگی در ایران پس از اسلام، گاه چنان مسئله برجسته ای بوده که به یک مضمون اصلی در ادبیات منثور و منظوم ایران تبدیل شده است. از این رو ضروری بود که به طور موضوعی به مفهوم «ریا» به مثابه یکی از حوزه های ارتباطات اجتماعی از منظر اسلامی پرداخته شود. به عبارت دیگر این کتاب کوششی است مقدماتی در جهت تولید و ترویج ادبیات بومی و برگرفته از منابع دینی که در آن یکی از مفاهیم مربوط به حوزه ارتباطات و به طور خاص، ارتباطات انسانی یعنی مفهوم «ریا» مورد مداقه قرار گرفته است تا در کنار تلاش ها و اقدامات ارزنده دیگری که در این خصوص انجام شده اند و خواهند شد، زمینه بسط دانش ارتباطات در ایران را فراهم کنند. در این کتاب، پدیده ریا به مثابه نوعی رفتار ارتباطی-اجتماعی، از منظر برخی منابع دینی اسلامی و غیر اسلامی و نیز شماری از آثار ادیبان نامدار ایران و جهان، مطالعه و نیز این پدیده مذموم، بر اساس برخی نظریات علوم اجتماعی، به مثابه کنشی خود خواهانه، غیر زایا، عقیم، آسیب زا و در تضاد با رشد جامعه، تحلیل شده است.در مفهوم ارتباطی، ریا زبانی است که فرد در موقعیت های متفاوت (آشکار و پنهان) به کار می گیرد که به رفتارهای کلامی و غیر کلامی متعارضی منجر می گردد. کتاب «ریا در ارتباطات اجتماعی» در دو بخش و پنج فصل تنظیم و تدوین شده است. نگارندگان در بخش اول که بخش مقدماتی کتاب حاضر محسوب می شود به بیان مفاهیم پایه ای در علوم اجتماعی اسلامی می پردازند که شامل دو فصل است. فصل اول سخن از رابطه علم تجربی (اجتماعی) و علم دینی از منظر معرفت شناسی به میان می آید و فصل دوم به ارائه مدل پویای رشد علمی و مفروضات آن می پردازد. در بخش دوم این کتاب، نگارندگان در سه فصل به تبیین ابعاد دینی، ادبی و اجتماعی ریا از منظر ادیان توحیدی و ادیبان ایران و جهان می پردازند که فصل آخر آن در بردارنده ابعاد و وجوه مختلف ارتباطی و اجتماعی این پدیده مذموم است. هدف این کتاب ، تلاش برای تبیین مفهوم «ریا» که از موانع ارتباطات انسانی اثر بخش و مطلوب در جامعه به شمار می آید، به دور از اطناب و تفاصیل ممل است که این مهم با رجوع به منابع ادبی و دینی از جمله قرآن کریم، تفاسیر قرآن و نیز کتب حدیث انجام شده است.

تفاسير ظاهرگرايانه و سطحي از دين همواره در تاريخ اجتماعي دين جريان داشته و بعضي از اين تفسيرها سبب ظهور جريانهاي متحجر و تكفيري و در نتيجه بروز چهره‌يي خشن، خشك و متعصب از دين شده است. ملاصدرا يكي از فيلسوفاني است كه نقد اين نوع تفاسير، يكي از محورهاي اساسي انديشه» او بوده است. اين پردازش نقادانه تا آنجا است كه دستكم دو مورد از آثار خود ـ كسر اصنام الجاهليه‌ ‌و رساله‌ ‌سه اصل‌ ‌ـ را بطور كامل بدان اختصاص داده است. اين نقد در انديشة ملاصدرا ساحتهاي مختلفي دارد كه كمتر به آن توجه شده، بنابرين نوشتار حاضر از طريق روش اسنادي، تحليل محتوا و توصيف‌گرايانه به طرح و بررسي آنها پرداخته ‌است. اين ساحتها عبارتند از: بررسي عوامل زباني، عوامل عقلاني و عوامل نفساني در فهم دين. بررسي مجموع عوامل در اين ساحتهاي سه‌گانه نشان ميدهد كه ظاهرگرايي ميتواند موجب بروز جمودگرايي ديني، ‌شكلگيري گفتمان خشونت، دنياگرا شدن علما، پيدايش شبه‌ علما بجاي عالمان واقعي و شكلگيري فرهنگ ريا و نفاق شود.