جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دعوت اسماعیلیه در نیمه دوم قرن سوم هجری در یمن آغاز شد. پس از گذشت دو قرن امیر داعیان صلیحی (439-532 ه) توفیق تشکیل حکومتی اسماعیلی مذهب را در یمن یافتند. در سراسر دوره حکمرانی ایشان روابطی بسیار دوستانه و مستحکم میان دو کانون یمن و مصر حکم فرما بود. سلاطین صلیحی به عنوان داعیان برجسته فاطمی نقش مهمی در گسترش کیش اسماعیلیه در جنوب شبه جزیره عربستان و هند بر عهده داشتند. مهمترین وظیفه امیر داعیان صلیحی ضمن دعوت به امام فاطمی، حفظ پایگاه های سیاسی فاطمیان در یمن، مکه و مدینه بود. داعیان صلیحی به عنوان حجت جزیره یمن کار دعوت هند را نیز بر عهده داشتند و بعدها همین ارتباط سیاسی مذهبی موجب شد تا داعیان هند بسیاری از میراث مکتوب فاطمیان و به تبع آنها صلیحیون را حفظ کنند. بنابراین بررسی ابعاد مختلف چگونگی شکل گیری این حکومت که نخستین حکومت اسماعیلی مذهب در یمن بشمار می آید، بسیار حایز اهمیت است. مقاله حاضر می کوشد ضمن بررسی چگونگی نشر کیش اسماعیلیه در یمن و جنوب شبه جزیره عربستان به سیر تکوین سلسله صلیحی و ظهور و افول بپردازد و مظاهر ارتباط خلفای فاطمی و داعیان صلیحی را بررسی کند.

متن کامل مقاله های این شماره به زبان انگلیسی منتشر شده است، لطفا برای مشاهده مقالات به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده مقاله های این شماره اینجا را کلیک کنید.

در این مقاله یکی از دوردست ترین تاثیرات خلافت فاطمی، یعنی قرمطیان ملتان، محل بحث و بررسی قرار گرفته است. ابن حوثب، یکی از داعیان اسماعیلی یمن، ابن هیثم را برای تبلیغ آیین اسماعیلی به سند اعزام می کند. فعالیت های دعوت ابن هیثم در این منطقه به تشکیل یک دولت اسماعیلی در ملتان می انجامد. هنگامی که خلافت فاطمی در شمال آفریقا و بعدها در مصر قوام و دوام می یابد، ظاهرا اسماعیلیان ملتان که با عنوان عمومی "قرمطیان ملتان" شناخته می شدند، از خلیفه فاطمی تمکین نمی کنند. از این رو، خلیفه برای اعمال نفوذ در این منطقه سرانجام داعی دیگری را به ملتان اعزام می کند و این داعی گرایش حکومت قرمطیان ملتان را به نفع خلیفه فاطمی تغییر می دهد و نفوذ خلافت فاطمی را در دوردست ترین نقطه جهان اسلام آن روزگار بسط می دهد. در این مقاله کیفیت شکل گیری و رویدادها و سرانجام این دولت اسماعیلی مطمح نظر قرار گرفته و پژوهیده شده است.

شکل گیری نگارش تاریخ زیدیان ایران، در حاشیه آثار فقهی و کلامی و در قالب تک نگاریهایی پیرامون تبیین قیام امامان زیدی به ظهور رسید. این نوع تاریخ نگاری، شخصیت محور و با سیطره نگاه کلامی به گذشته و تلفیقی از مکتب عراق و حجاز بود. سپس در زمان یحیی بن حسین رسی، گردش در تاریخ نگاری زیدیه یمن باعث شد شکل نگارش تاریخ زیدیان ایران به سیره نگاری متحول شود. این سیره نگاری که مرتبط با بحث های فقهی نگاشته می شد، تنها به حوادث بعدازامامت ائمه زیدیه می پرداخت. در چنین سیره نگاری و حتی طبقات نگاری که بعدا از تلفیق دو سنت سیره و تک نگاری شکل گرفت، یک نوع قومیت گرائی در تاریخ نگاری، مبتنی بر افضلیت امامان زیدی و همزمان نفی بقیه مکاتب ازجمله امامیه قابل مشاهده است. در جنبه نفی تاریخ امامیه، می توان از: الدعامه، المحیط فی تثبی الامامه یا العقد الثمین فی تبیین الائمه الزیدیه نگارش یحیی بن حسین و عبداله بن حمزه زیدی یاد کرد. بر این اساس بعید نیست وجود جریانات کلامی و ناپیوستگی در ذکر رویدادهای تاریخی، خصوصیت بارز طبقات نگاری زیدیه قلمداد شود که در کتاب های المصابیح و الافاده فی الائمه الساده نیز نمود یافته است از سویی دیگر، زیدیان ایران نیز بواسطه مهاجرت و انتقال آثار مکتوب، درتجدید حیات تاریخی زیدیان یمن موثر گشتند. نظرات برخی از مستشرقین در این راستا قابل بررسی است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

کتاب حاضر به بررسی جنبش های ضد حکومت و در برخی موارد جنبش های اسلامی در دولت های اسلامی در نقاط مختلف جهان می پردازد.

علم تاريخ را به هيچ وجه نمى توان از تطور و بسط فرهنگ عمومى جامعه جدا كرد. به طور قطع، پيشرفت و تطور علم تاريخ مرحله اى از تطور و پيشرفت فرهنگ آن نيز محصول عوامل متعددى است كه عمدتا از تأسيس و قيام دولتى كه با دولتها، فرهنگها و نهادهاى سياسى و نظامى ديگر برخورد داشته باشد، سرچشمه مى گيرد و بدين ترتيب، عناصر اوليه تمدن آن گسترش مى يابد. علم تاريخ با حدود، ابعاد و روشهاى تدوين آن، پس از ظهور اسلام تحقق يافته است. اما اين مطلب هرگز به آن مفهوم نيست كه عربها پيش از ظهور اسلام، هيچ نوع آشنايى با اين علم نداشته اند، بلكه آنها پيش از ظهور اسلام، تمدنهايى، هرچند كوچك، در يمن و ديگر نقاط عرب داشتند كه آثار آنها را كم و بيش نقل مى كردند. اخبار و آثار دولت حمير، سبأ و يمن به طور شفاهى در ميان آنها، نسل به نسل نقل مى گرديد. شايد تاريخ در آن عصر، دوره شَفَوى و حفظى خود را مى گذرانيد؛ يعنى آنچه را عربها مى دانستند پيش از آنكه به نوشتن و خط متكى باشند، به حفظ و نقل شَفَوى و لسانى آن تكيه مى كردند. از اين جهت، در آن دوره، در اوايل اسلام، تا مدتها پيش از اينكه خط و نوشتن شايع شود، از حافظه هاى بسيار قوى خود، بخصوص در زمينه انساب و اشعار، استفاده مى كردند. در این مقاله منابعی که در تاریخ نگاری مورد استفاده ایشان قرار می گرفته مورد بررسی قرار می گیرد.

رساله حاضر با هدف شناخت اوضاع سیاسی و مذهبی یمن در سده ی اول و دوم هجری نگاشته شده است. به منظور شناخت هر چه بیشتر و کامل تر موضوع، بحث را با بررسی اوضاع یمن در دوران معاصر آغاز کرده، سپس به بررسی اوضاع یمن در گستره تاریخ پیش از اسلام پرداخته و در نهایت به بررسی اوضاع سیاسی- اجتماعی یمن در دوسده اول و دوم هجری و اتفاقات رخداده شده در ان دوران پرداخته شده است. ورود اسلام به سرزمین یمن، چگونگی ورود اسلام و تاثیرات آن بر سرزمین یمن و اتفاقات متاثر از ورود اسلام و همچنین روابط بین یمن و حکومت های اطراف زیر بخش های پژوهش حاضر را تشکیل میدهند. برای انجام این کار، با استفاده از روش کتابخانه ای به فیش برداری مطالب از منابع دسته اول و تحقیقات جدید پرداخته شده است. و سپس به شیوه ی توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته ایم. یمن یکی از سرزمین های سبز و خرم بوده است که در زمان ما قبل اسلام به بهشت معروف بوده است و مذاهب مختلفی در آنجا رواج داشته است. در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، نتایج نشان دادند که اوضاع سیاسی مذهبی یمن در سده اول و دوم هجری تا حد زیادی تحت تاثیر ورود اسلام به این سرزمین قرار گرفت و در ادامه نیز به واسطه حضور علی (ع)، یمن بدون هیچگونه مقاومتی در برابر علی (ع) به اسلام گرایش یافت و بعد ها تشیع در آنجا دوام یافت. با معرفی اسلام و نامه نگاری پیامبر، باذان حاکم یمن، بعد از مشخص شدن صحت راستگویی پیامبر در مورد مرگ انوشیروان به اسلام مشرف شد. ولی برخورد شاه ایران و ایرانیان یمن با اسلام متفاوت بود و شاه ایران نسبت به اسلام کینه توزی نشان داد. گرایش یمنی هابه اهل بیت (ع)اززمان رسالت نبی مکرم اسلام آغازشدودرزمان حضرت علی(ع) زمینه مودت ودوستی میان اهل بیت ویمنی هابه حدی بودکه هسته اولیه صحابه علی (ع)رایمنیهاتشکیل می دادندو اسلام در دل و جان یمنیان نفوذ یافت و یمنیان مسلمان با جان و دل از اسلام و مذهب خود دفاع نمودند. درادامه گرایش یمنی ها به تشیع باعث شد که بعد از رحلت رسول خدا اوضاع سیاسی و مذهبی یمن تا حد قابل توجهی تحت تاثیر اسلام و علی الخصوص تشیع قرار گیرد که برخواسته از حضور امام علی (ع) در آن سرزمین بود.یافته های حاصل از پژوهش حاضر نشان از تغییر اوضاع سیاسی مذهبی یمن در سده اول و دوم هجری دارد که به واسطه حضور اسلام تغییرات وسیعی در این حوزه رخ داد و کشمکش ها و تعاملات زیادی نیز به وجود امد.